فرایند ستایش گری در روابط اجتماعی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «فرایند ستایش گری در روابط اجتماعی» پژوهشی از «سید روح الله سید طباطبایی» به بررسی و تبیین فرایند ستایش در روابط اجتماعی اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:

چکیده:

هدف اصلی این رساله تبیین فرایند ستایش در روابط اجتماعی است که در یک مقدمه و شش بخش تنظیم شده است. در مقدمه به تبیین و انگیزه و ضرورت بحث در مورد ستایش پرداخته‌شده و پیشینه تاریخی آن مطرح گردیده است. در بخش اول با توجه به اجتماعی بودن انسان و لزوم ارتباط با یکدیگر به جایگاه ستایش و اهمیت آن و این که آیا انسان سزاوار ستایش است یا نه پرداخته شده است همین طور در این بخش انواع ستایش و مؤلفه‌ها و واژگان مربوط به آن تبیین شده است.

در بخش دوم پیرامون ستایش پسندیده و معقول بحث شده است که مورد تأیید عقل و شرع هست که در چهار فصل تنظیم‌شده:1- ملاک 2- انگیزه 3- شیوه 4- شایستگان ستایش. در بخش سوم بحث از ستایش نکوهیده است که بر اساس عدم رعایت ضوابط ستایش صحیح تحقق می‌یابد که در چهار فصل تنظیم شده است:1- ملاک 2- انگیزه 3- شیوه 4- ناشایستگان ستایش. در بخش چهارم به پیامد مثبت و منفی ستایش نسبت به ستایش گر و ستایش‌شده در جامعه، پرداخته شده است. در بخش پنجم در مورد نگرش مردم نسبت به ستایش است که در چهار فصل تنظیم شده است.

در فصل اول دیدگاه مردم نسبت به ستایش کردن، در فصل دوم نگاه مردم نسبت به ستایش شدن است، در فصل سوم و چهارم بحث ستایش دوستی و خودستایی آمده و به انگیزه و پیامد و درمان آن پرداخته شده است. در بخش ششم بحث در نحوه برخورد و مواجهه با ستایش است که بایسته‌ها و شایسته‌های ستایش در دو فصل آمده است: 1- بحث خودشناسی2- ستایش ستیزی. در خاتمه هم به نتیجه‌گیری کلی از مبحث ستایش در جامعه اشارت رفته است.

تبیین موضوع و محدوده آن:

ستایش و تعریف و تمجید از موضوعات مهم جامعه است که در ادیان، تاریخ، ادبیات روان‌شناسی، امور تربیتی و اخلاق کاربرد دارد. ستایش از جمله اموری است که انسان در روابط اجتماعی با آن سر و کار دارد؛ گاه می‌خواهد ستایش کند؛ گاه انتظار ستایش دارد و گاه لازم است در برابر ستایش عکس‌العمل نشان دهد، ستایش دوستی، خودستایی، گریز از ستایش و...از موضوعاتی است که در جامعه وجود دارد. می‌توان ادعا کرد که ستایش فارغ از انگیزه‌ها، اهداف و شیوه آن، امری بی‌رنگ است نه مذموم است و نه پسندیده.

آن چه به ستایش رنگ می‌بخشد و آن را شایسته یا ناشایست جلوه می‌دهد در ارتباط با شخصیت ستایش گر و ستایش شونده، ملاک ستایش، انگیزه و یا پیامد آن است، بنابراین ستایش نه تنها اشکالی ندارد، بلکه گاهی مورد سفارش قرار گرفته است. خداوند متعال انبیاء و اولیاء را ستایش نموده است. هم چنان که پیغمبر اسلام (ص)، بینش و صداقت بعضی از صحابه را ستوده است. اگر چه افراد کم ظرفیت، با خودستایی و ستایش شدن از مسیر مستقیم جدا و مبتلی به آفات ستایش مانند تکبر و...شده‌اند. بعضی از مسائل مرتبط با ستایش که از منظر علمی مورد توجه است و یا در جامعه مطرح می‌شود عبارت‌اند از:

1- مدح و ستایش خدای متعال و اختصاص ستایش به او

2- مدح انبیاء، ائمه، اولیاء الهی و دیگر شایستگان ستایش

3- مدح به عنوان ابزار سلاطین و حاکمان برای ادامه حکومت خویش

4- تحسین و تشویق کلامی و اثر آن در تربیت

5- تأثیرگذاری سپاس و مدح بر اخلاقیات انسان‌ها

6- ستایش به عنوان اظهار حقیقت پنهان و نهی از کتمان خوبی‌های دیگران

7- استفاده ابزاری از شعر و ادبیات در ستایش به خاطر زیبایی و ظرافت آن.

شیوه صحیح ستایش:

1- گزیده گویی: امام علی (ع) می‌فرمایند «وقتی کسی را ستایش می کنی،گزیده گوی» زیاده‌روی در ستایش از ارزش ستایش کاسته و آن را بی‌ارزش می‌کند و بر شخصیت ستایش گر ضربه وارد می‌کند چرا که زیاده‌روی دلالت بر نادانی ستایش گر دارد.

2- متعادل بودن: خدای متعال امت اسلامی را امتی میانه رو معرفی می‌کند. برخی در دوستی و دشمنی، از حد اعتدال خارج می‌شوند. گاه در ستایش به قدری زیاده‌روی می‌شود که یا رنگ تملق می‌گیرد یا شخص احساس می‌کند، می‌خواهند او را فریب دهند.

3- همخوانی با شخصیت ستایش شونده: در ستایش باید ویژگی‌ها و روحیات و گرایش‌های فرد ممدوح چنان مورد توجه قرار گیرد که فرد، استقلال و اعتبار خود را باور کند.

4- داشتن استحقاق ستایش: ممدوح باید قابلیت ستایش را داشته باشد تا از تأیید درونی خویش برخوردار گردد، به طوری که خود را مستحق آن بداند. اگر فرد خود را مستحق ستایش نداند و مورد ستایش قرار گیرد نه تنها لذتی نخواهد برد بلکه از یک سو دچار شرم و نگرانی خواهد شد و از سوی دیگر نسبت به داوری انجام‌شده نسبت به خود بدبین می‌گردد.

پیامد ستایش:

پیامد مثبت:

1- نهادینه شدن ارزش‌ها: ستایش نیکی‌ها، ترویج نیکی است که جامعه بر اساس فطرت پاک و دست‌نخورده قابلیت پذیرش این ستایش‌ها را دارد و افراد متصف به این صفت‌ها را می‌ستاید.

2- استمرار و تثبیت عمل نیک: حمایت کلامی، به عنوان تقویت‌کننده مثبت، محرک رفتار و انگیزه‌ای برای گرایش به کار نیک است.

پیامد منفی:

1- نفاق: روند ستایش نا به جا، رواج نفاق و دوست داشتن این‌گونه مداحی‌ها، در حقیقت آماده شدن برای پذیرش نفاق است.

2- دروغ: عدم دقت در ستایش، انسان را به مدح نا به جا و نسنجیده می‌کشاند. سخن خود را به صفاتی که در طرف مقابل نیست و لازمه آن دروغ است، زینت می‌دهد.

3- قرار گرفتن در مقام اتهام: ستایش نسنجیده و غیر واقعی شخصیت انسان را زیر سؤال می‌برد و اصولاً مردم نسبت به ستایش گرانی که نسنجیده می‌ستایند، دید منفی دارند.

بایسته‌ها و شایسته‌ها در مواجهه با ستایش:

1- خودشناسی: انسان باید نسبت به رفتار و کردار خود و همین طور نگرش مردم نسبت به خود با احتیاط قدم بردارد باید مجموعه رفتار خود را بسنجد که این امر متوقف بر آن است که انسان خود و جایگاه خود را در آفرینش بشناسد.

2- ستایش ستیزی: هر کسی در جامعه طبق وظیفه انسانی خود باید عمل کند. ستایش گر وظیفه‌ای دارد و ستایش‌شده وظیفه‌ای سنگین تر که باید در برابر ستایش واقعی به مراحل زیر توجه کند: آداب معاشرت اقتضا می‌کند که انسان رفتاری متناسب با رفتار ستایش گر داشته باشد. نوع برخورد و رفتار با ستایش گری که به جا و واقعی در مقام ستایش برمی‌آید، باکسی که در مقام ستایش غیر واقعی و نا به جا است، فرق دارد. مردم ستودن افرادی را که فعل و صفات نیک دارند، روا می‌دانند و از وظیفه خود بر می شمرند. در آموزه‌های دینی هم بر آن تأکید شده است. امام علی (ع) می‌فرمایند: چون تو را ستودند بهتر از آن ستایش کن.

شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «فرایند ستایش گری در روابط اجتماعی» پژوهش پایانی «سید روح الله سید طباطبایی»، برای اخذ مدرک سطح 3 حوزه علمیه قم است که در سال1387 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام نجم الدین طبسی» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام سید محمد کاظم طباطبایی» است./9193/پ201/ی