تقوای هنری؛ شرط نقد آثار دیگران / سرودن‌های سفارشی آفت فضای ادبی کشور
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست شیوه های نقد و بررسی صحیح یک مجمعوعه شعر از مجموعه نشست‌های تخصصی نقد و نظر حوزه هنری استان قم، عصر امروز با حضور سید مهدی حسینی، پژوهشگر و کارشناس شعر و جمعی از شاعران و علاقه مندان به ادبیات و نقد شعر در قم برگزار شد.
حسینی در ابتدای این نشست با اشاره این که «قول سدید» و توجه به بیان محکم و دارای پشتوانه، شرط فعالیت ادبی و هنری است، به بیان محورهای اصلی در نقد شعر اشاره کرد و گفت: شاخص‌هایی که باید ناقد یک اثر داشته باشد و همچنین شاخص‌های نقد کتاب و نقد نگرش صاحب اثر در نقد یک اثر لازم است.
وی بهره‌مندی از هنر خوب دیدن، توان کشف، توان هنر قضاوت و هنر انتقال فرضیه و اثبات آن را از لوازم کار نقادی ادبی برشمرد و ابراز داشت: ناقد باید در مقام عمل و مواجهه با اثری که نقد می‌شود، بر رفتار خود تسلط داشته باشد که در این مسیر تقوا و اخلاق هنری می تواند راهبر او باشد، همچنین شناخت شعر و شاعر بودن، تسلط بر موضوع و محتوای شعر، و رصد جریان‌های شعری از لوازم نقد آثار دیگران است.
این استاد دانشگاه با بیان این که ناقد کتاب شعر باید از شعر لذت ببرد و بتواند از دریچه شعر، نه فقط ادبیات، به اثر بنگرد تا به لذت کشف برسد، اظهار داشت: برای تبیین لذت کشف و انتقال به مخاطب نیازمند مهندسی و طراحی هستیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش نقد همه آثار ادبی را به یک شیوه شایسته ندانست و تصریح کرد: ناقد باید برای هر نقدی که ارائه می دهد نسخه و شیوه داشته باشد؛ بنابر این همه آثار را نمی شود با یک شیوه نقد کرد، باید وضعیت روحی شاعر در این میان ملاحظه شود.
ناقد عرصه شعر و ادبیات به اهمیت جزئی‌نگری و موشکافی ناقدان آثار شعری اشاره و تأکید کرد: همه اتفاقاتی که در یک شعر می افتد باید مورد رصد و بررسی ناقد قرار بگیرد، سنجیده شود و مسأله ای از چشم او نیفتد.
وی با بیان این که تسلط کارشناسان بر فنون شعر و آرایه‌های ادبی و هنری از لوازم یک نقد استاندارد است، به چند هشدار در زمینه نقد اشاره کرد و افزود: نگاه ذوقی، متعصبانه، سنتی و خشک در مسیر نقد سبب می‌شود، ایرادگیری‌ها خود را نشان دهد و ناقد راهی برای اصلاح اثر و تولید آثار بهتر به نویسنده اثر نشان ندهد.
حسینی بهره‌گیری از تجربه‌های اجتماعی و مقایسه با نمونه‌های مشابه به شرط دارابودن پشتوانه علمی، تلاش برای تعریف سبک شاعر یا رد آن با استدلال، و طبقه بندی موضوعی و سبکی اشعار را از دیکر نکات درخور توجه ناقد خوب برشمرد.
این پژوهشگر معتقد است، صمیمت، صداقت، صراحت، سادگی و عمق بیان ناقد می تواند بر نویسندگان و شاعران و چگونگی آثار آینده آنان منشأ اثر باشد.
وی توجه به علمیت کار و ارائه منابع، سنجش با معیارهای عمومی معاصر، تعیین معیار متناسب با قالب های مورد نظر، بسامدگیری اجزای مهم و تأثیرگذار شعر و توجه به بافت هنری را از دیگر مؤلفه‌های نقد مطلوب برشمرد و خاطرنشان کرد: باید مشخص شود که آیا شاعر توانسته در کتاب خود به انسجام و وحدت و محتوای شاعرانه دست یابد یا خیر؟
کارشناس شعر در ادامه بیان شاخص های نقد کتاب به ضرورت بررسی طرح جلد و فضاسازی، بررسی نام کتاب و فضاسازی، توجه به میزان ابداع و نوآوری در نام گذاری، بررسی وضعیت فهرست نویسی اشعار و شیوه چینش اشعار اشاره کرد و گفت: کتاب خوب باید خوب منتشر شود.
وی با اشاره به این که درج پیشگفتار برای مجموعه‌های تألیفی مرسوم است؛ اما برای کتاب شعر نه، بیان داشت: مقدمه‌نویسی‌های برخی بزرگان روی آثار شعری دیگران گاهی برای خواننده پرسش انگیز می شود و یا این که پاورقی برای یک شعر کار مناسبی نیست؛ چرا که خواننده مجبور می شود، شعر را با پاورقی بفهمد، این کار نوعی ابهام عارضی است و به شعر آسیب می رساند. در واقع شعر باید به خودی خود پیام را به مخاطب انتقال دهد نه با پیشگفتار سفارشی از دیگران و نه با پاورقی ها.
این شاعر، امانتداری در منابع الهام را جزء قوانین اخلاقی فعالیت در حوزه شعر دانست و گفت: متأسفانه برخی شاعران منابع الهام را در آثار خود درج نمی کنند و این مسأله به ساحت امانتداری خدشه وارد می کند و هم این که در حق نویسندگان و شاعرانی که از آثار آنها نقل می شود و یا الهام گرفته می شود، ظلمی بزرگ صورت می گیرد.
حسینی به دیگر ویژگی‌های شعر خوب اشاره کرد و گفت: خلاقیت در شعر یعنی این که اثری نوشته شود که در پی آن به خواننده و فضای ادبی و هنری سودرسانی شود.
وی با معرفی کتاب «کتاب پژوهی» اثر محمد اسفندیاری، شاعران جوان حاضر در این نشست را به مطالعه دقیق آن توصیه و تأکید کرد: در این کتاب که بخش مهمی از آن درباره کتاب استاندارد است به حقوق خواننده اشاره شده است، خواندن این کتاب می تواند نگاهی منصفانه به نویسندگان ارائه دهد.
این کارشناس و پژوهشگر عرصه ادبیات، از آسیب‌های جدی فضای شعر را سرودن‌های سفارشی برخی شاعران برشمرد و گفت: شایسته نیست فضای ادب و هنر به فضای موج سواری و کتاب سازی آلوده شود.
گفتنی است، نشست شیوه های نقد و بررسی صحیح یک مجموعه شعر، عصر چهارشنبه بیستم خرداد در سالن حوزه هنری استان قم برگزار شد./918/پ202/س