پیش‌شماره سوم فصلنامه علمی آیت منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره سوم فصلنامه علمی آیت ویژه بهار 1394 با مدیر مسؤولی محمود خالقی از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران چاپ و روانه بازار شد.
در این شماره از فصلنامه 8 مقاله مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است که عناوین آن به شرح ذیل است:
فهم متن دین؛ قرآن و کتاب مقدس
هنر موسیقیایی سور قرآن و اثر آن در معنابخشی
بررسی رابطه قوامیت مردان و ضرب زنان از دیدگاه مفسرین فریقین
راهکارهای قرآنی گسترش فرهنگ همدلی و همزبانی دولت و ملت
استضعاف‌زدایی فرهنگی در پرتو هجرت از نگاه قرآن و روایات
وحی ارسالی از نگاه دانشمندان علوم قرآنی معاصر با رویکرد پاسخ به شبهات
بازخوانی عوامل فردی تکذیب آیات الهی
نامه اعمال، بازتابی از عملکرد انسان
فهم متن دین؛ قرآن و کتاب مقدس
شهره شریفی
چکیده: ادیان ابراهیمی، ادیانی متن‌محورهستند که برای فهم آموزه‌هایشان لازم است متن مقدسشان را از جهات متعدد مورد بررسی دقیق قرار دارد. این مقاله در نظر دارد با بررسی دو متن کلیدی قرآن و کتاب مقدس در فهم آموزه‌های ادیان ابراهیمی، این مسأله را پیگیری کند که متن قرآن با اندیشه‌های صرفا بشری قابل تأویل نیست و برای درک تمام و کمال آن، باید آن را از منبع اصلی آن، فرا گرفت. برای این کار ضرورت بهره‌گیری از قواعد و ضوابط تفسیر و تأویل صحیح برای فهم درست قرآن نمود می‌یابد. قواعدی که علمای دین آنها را با مراجعه به کتاب، سنت و اجتهاد خویش تعریف نموده‌اند.
در مقابل، کتاب مقدس قرار دارد که با تحریفات گسترده موجبات تأویل نادرست آن فراهم آمده است و دیگر نمی‌توان آن را به عنوان متن وحیانی قلمداد کرد. این پژوهش به اعتقاد به حق فهم متن دینی، با بیان اجمالی تعریف وحی در اسلام و مسیحیت، علاوه بر بیان اشتراکات قرآن و کتاب مقدس، ضعف کتاب مقدس را در دنیای معاصر نسبت به پاسخ‌گویی به سؤالات و در نتیجه اصلاح اندیشه نشان می‌دهد.
علت ضعف کتاب مقدس نیز به اشکالات این کتاب مربوط می‌شود که خواسته و ناخواسته به متن آن راه یافته است. متفکران غربی نیز از این ضعف استفاده نموده و با طرح مباحث کلامی و فلسفی نوین و نسبت‌دادن آن به کتاب مقدس، به سکولاریزه‌شدن جامعه کمک نموده‌اند.
متفکران مسلمان معاصر نیز به تأسی از همین نظرات به قرآن نگریسته و موجب بروز اشکالاتی شده‌اند. مهم‌ترین نتیجه این پژوهش، قوت و استحکام متن قرآنی است که از تفسیر و تأویل درست بر پایه آموزه‌های راسخان در علم به دست آمده است.
هنر موسیقیایی سور قرآن و اثر آن در معنابخشی
ام‌البنین خالقیان
چکیده: اعجاز قرآن وجوه متعددی دارد که در یک نگاه می‌توان آن را بر دو قسم «اعجاز بیانی یا ساختاری» و «اعجاز معنایی یا محتوایی» دانست که سایر وجوه حول این دو محور قرار می‌گیرند. نظم آهنگ و موسیقای سور قرآن یکی از جنبه‌های اعجاز بیانی است. مراد از موسیقی سور در این مقاله آوا، صوت و آهنگ ایجاد‌شده از تلاوت آیات در سوره هست که از هنر موسیقای کلمات برمی‌خیزد.
محقق در این جستار بر آن است به موسیقای سور قرآن و رابطه آن با معنا پرداخته تا ثابت شود سور با نظام صوتی و موسیقایی خود در تلاؤم و تناسب تنگاتنگی با اسرار، معانی و مفاد سوره‌ها می‌باشند. بدین منظور با تکیه بر جزء 30 که سور آن کوتاه‌تر و آهنگین‌تر است، به بررسی موسیقای سور قرآن پرداخته و اثر آن بر معنابخشی بیان می‌گردد.
این مقاله گویای آن است که موسیقی و آهنگ سور قرآن، در تناسب و هماهنگی کامل با معانی، مفاهیم و مقاصد سور، گاه اوج گرفته و با موسیقای خود، شدت و سختی عذاب، هول و اضطراب شدید، تهدید و وعید کوبنده، دگرگونی یک‌باره، کثرت، اعتلابخشی و ... را تداعی می‌کند؛ گاه فرود آمده و با آهنگ و موسیقی ملایم خود بیانگر و تداعی‌کننده آرامش‌بخشی، سکون، قرب و نزدیکی، سقوط، پیوستگی و ... هست.
تناسب شگفت میان نظم آهنگ و موسیقای سور با معنی در قرآن توانست جاودانگی، اعجاز، و ماندگاری بی‌پایانی را پدیدار ساخته و مؤانست و مناسبتی اسرارآمیز را با انسان‌ها شکل بخشد.
بررسی رابطه قوامیت مردان و ضرب زنان از دیدگاه مفسرین فریقین
مرحمت محمدی
چکیده: این مقاله با محور قرار دادن آیه 34 سوره نسا، به بررسی رابطه قوامیت مردان با ضرب نسا از دیدگاه مفسرین فریقین می‌پردازد. بر همین اساس ماهیت و حکمت قوامیت، ویژگی‌های زنان ناشزه، نشوز و انگیزه‌ها و راه‌های علاج آن، شرایط و فلسفه تجویز ضرب از دیدگاه مفسرین فریقین، تبیین می‌گردد.
در این نوشتار روشن خواهد شد علی‌رغم تفاوت در تعابیر مفسرین فریقین درباره مفهوم قوامیت، اکثر آنها قلمرو قوامیت را به مسأله اصلاح و تأدیب زنان به وسیله مردان محدود کرده‌اند. از طرفی تنها در یک حالت ضرب زوجه مطرح است و آن حالت نشوز و سرپیچی از تمکین شوهر و ممانعت در روابط جنسی است؛ بنابراین با توجه به این‌که مهم‌ترین علت تجویز ضرب زنان ناشزه، اصلاح و تأدیب زنان و برگرداندن آنها به اطاعت در پاسخ‌گویی به نیاز جنسی مردان است، در قلمرو قوامیت شوهر، ضرب زنان ناشزه با رعایت شرایط، به منظور تأدیب و اصلاح زنان وجود دارد.
راهکارهای قرآنی گسترش فرهنگ همدلی و همزبانی دولت و ملت
راضیه علی‌اکبری
چکیده: همدلی، یکی از مهم‌ترین فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اسلام است؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت ارزشمندترین دستاورد ظهور اسلام در جامعه متشنج عرب جاهلی، فرهنگ همدلی بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله آن را در میان امت خود محقق کرد و جامعه را حول محور «لا اله الا الله» منسجم نمود.
به نظر می‌رسد هم‌اکنون نیز با توجه به شرایط بین‌المللی و مسائل پرمخاطره‌ای که با درگیری‌های منطقه‌ای و مذهبی در جهان اسلام شکل گرفته، برای حفظ انسجام داخلی جامعه و تأثیرگذاری فزاینده در عرصه بین‌الملل، نیاز به همگرایی بیش از پیش ضرورت پیدا کرده است.
شاید بدین سبب است که رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیام نوروزی سال 1394 خطاب به ملت ایران، این سال را به نام «دولت و ملت، همدلی و همزبانی» نام‌گذاری نمودند. از دیدگاه ایشان همکاری‌های بیشتر میان دولت و ملت، سبب انسجام ملی می‌شود و لازمه شکل‌گیری همدلی در جامعه، اعتماد متقابل است. مسأله‌ای که مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی آن می‌پردازد، چگونگی محقق شدن این همکاری و اعتماد در جهت گسترش فرهنگ همدلی و همزبانی میان دولت و ملت است.
از آنجا که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و اله با الهام‌گیری از منبع وحی، توانست این فرهنگ را در میان مردمی متفرق بگستراند و از طرفی قرآن کریم در قرن‌های متمادی، منبع فیاض معارف و راهبردهای مختلف بوده و در قرون و اعصار، انسان‌های طالب حقیقت را به سوی رشد و تعالی راهبری نموده است، امید می‌رود در این مقطع نیز ملت ایران بتواند با تمسک به قرآن کریم و بهره‌گیری از راهکارهای قرآنی، فرهنگ همدلی و در نتیجه انسجام اسلامی را در جامعه تحکیم نماید.
استضعاف‌زدایی فرهنگی در پرتو هجرت از نگاه قرآن و روایات
سپیده مقیمی
چکیده: هجرت یکی از برجسته‌ترین تعالیمی است که قرآن مجید به آن توصیه کرده است. اسلام آن را به عنوان یک عامل مهم تربیتی و یکی از قوانین جاودانه زندگی انسان‌ها، در جنبه‌های گوناگونی مطرح کرده و بر آن پای فشرده است. از جمله کارکردهای اساسی هجرت، رفع استضعاف است؛ از این رو، کشف رابطه هجرت با استضعاف، از منظر قرآن و آموزه‌های دینی نیز از ضرورت برخوردار است.
این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که از دیدگاه قرآن و سنت، استضعاف‌زدایی فرهنگی از طریق هجرت چگونه تبیین شده است؟ استضعاف تحمیل ضعف و ناتوانی بر انسان است. مفهومی عام دارد و در حیطه‌های مختلفی مانند فکر و عقیده، اقتصاد و از جمله فرهنگ نمود می‌یابد.
هجرت آثار و برکات زیادی در حیات مادی و معنوی انسان بر جای می‌گذارد که از جمله آنها، رفع استضعاف در حیطه فرهنگ است که انسان با نشر و گسترش عقایدش و یا کسب علوم مورد نظر و ...، سطح فرهنگی خویش و جامعه را ارتقا می‌دهد. هم‌چنین هجرت به منظور استضعاف‌زدایی فرهنگی در سیره پیامبران مانند حضرت ابراهیم، لوط، موسی، پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و اله و ائمه اطهار همچون امام علی، امام حسین و امام رضا علیهم‌السلام دیده می‌شود.
وحی ارسالی از نگاه دانشمندان علوم قرآنی معاصر با رویکرد پاسخ به شبهات
معصومه‌سادات سالک
چکیده: وحی در ادیان ابراهیمی و به ویژه نزد مسلمین؛ مبنای اعتقادات، اساس احکام و معارف دینی است. قرآن و عهدین به عنوان عالی‌ترین و مهم ترین تجلی وحی، نزد پیروان خود تقدس ویژه‌ای دارد. از ادیان ابراهیمی به ادیان وحیانی نیز تعبیر می‌شود به این معنا که این ادیان، اصالت خود را از وحی گرفته و این اعتقاد که خداوند انسان‌هایی را برگزیده تا پیام خود را از طریق ایشان به مردم برساند امری مسلم تلقی می‌شود.
از این رو حجیت محتوای قرآن وابسته به حیاتی‌بودن و الهی‌بودن آن است و به تبع، بحث وحی سابقه‌ای طولانی و ریشه‌دار طی قرون مختلف داشته و تطور مباحث و پرسش های پیرامون آن معمولا متأثر از مباحث فکری هر دوره است.
حقیقت وحی و رابطه آن با اندیشه‌ها و تجربه‌های شخصی پیامبران، نقش فاعلی و قابلی پیامبران در جریان وحی، چگونگی حفظ محتوای وحی توسط پیامبر، برخی از پرسش‌ها و مباحث مرتبط با مسأله وحی است. آنچه که عمدتا در تبیین حقیقت وحی به وسیله دانشمندان اسلامی مطرح شده است بیشتر توصیف برخی ویژگی‌های وحی است تا تعریف حقیقت وحی. حقیقتی که بدون تردید نقش قابلی گیرنده وحی در انکارناپذیر بوده و نقش فاعلی پیامبر در جایگاه رسول در عوالم هستی و مباحث مربوط به انسان کامل خود را نشان می‌دهد.
پیامبر محتوای وحی را با جان خود دریافت نموده و بدون کم و کاست و آن‌گونه که هست ابلاغ می‌نماید. البته نظرات دانشمندان در این خصوص همیشه یکسان نبوده و در برخی مباحث اختلاف در حد اختلافات مبنایی رُخ می‌نماید.
بازخوانی عوامل فردی تکذیب آیات الهی
ربابه شاهسواری
چکیده: این مقاله با هدف گسترش مرزهای دانش دینی و ره‌یافت‌های نوین از قرآن مجید، به انجام رسیده است. سؤال اصلی این تحقیق بازخوانی عوامل فردی تکذیب آیات الهی از منظر قرآن است که با پیش‌فرض آیات الهی غیرقابل انکار و تحدی‌ناپذیرند و با فرضیه به نظر می‌رسد که هواپرستی، تکبر و غرور، توهم برتری، استبعاد و استکبار از عوامل و زمینه‌های فردی تکذیب آیات الهی باشد، مورد واکاوی جدی در آموزه‌های قرآنی قرار گرفته است.
ریشه تکذیب آیات الهی به استکبار، خودخواهی و سرکشی آدمی باز می‌گردد؛ زیرا تکذیب کردن هر چیزی که واقعیت داشته باشد، ملازم با خودبینی و خودستایی است. همان‌طور که پذیرش حقیقت نیز ملازم با خضوع، تسلیم شدن و برطرف‌کردن مخالفت با حقایق است.
کبر و هواپرستی نمودهایی همچون: فقر فرهنگی، توهم برتری در آفرینش، کفر، گناه و جرم‌پیشگی، غفلت از قدرت نامحدود الهی، ظلم به خود، ظاهربینی، بهانه‌تراشی در مقابل حق و حقیقت، تقلید کورکورانه، حجاب قلب، جهل و نادانی، بی‌بصیرتی، خودفراموشی، لجاجت و تعصب، حسادت و کینه‌توزی، ترس از دست‌دادن موقعیت‌ها و مال‌اندوزی و رفاه‌طلبی دارد که زمینه‌ساز تکذیب آیات الهی هستند و در این اثر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
نامه اعمال، بازتابی از عملکرد انسان
سمیه مقیمی
چکیده: عقیده به زندگی آخرت از معتقداتی است که در فرهنگ و معارف بشر جای داشته و هیچ فرهنگ و فلسفه‌ای در تاریخ یافت نمی‌شود، مگر آن‌که ایمان به قیامت از پایه‌های اساسی آن بوده است. حقیقت ایمان به حیات بعد از مرگ، پاسخ مثبت به نیاز طبیعی بشر است و تفهیم آن به شکل محسوس تر برای اعتقاد بیشتر آدمی و بکارگیری آن اعتقاد در روند زندگی در عمق بخشیدن و تسهیل آن، لازم و ضروری است.
در این میان یکی از مسائل قابل طرح در پیرامون معاد، بحث از نامه اعمال است. پرونده‌ای غیرمادی که تمامی اعمال و گفتار انسان در آن به وسیله فرشتگان ثبت و ضبط می‌شود. وجود نامه اعمال به خاطر آثار تربیتی فراوان و رسیدن انسان به جزای اعمالی است که انجام داده.
نامه اعمال پرونده دقیقی است که بازتاب عمل انسان است، به طوری که با یک نگاه تمام محتویات آن درک می‌شود. این کتاب استنساخ و رونوشتی از لوح محفوظ بوده و اعمال انسان به وسیله فرشتگان با جرئیات و آثارش طوری ثبت می‌شود که غیر قابل انکار است.
شماره سوم فصلنامه علمی آیت ویژه بهار 1394 به مدیر مسؤولی محمود خالقی و با شمارگان 1000 نسخه از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در 256 صفحه و به قیمت 6000 تومان منتشر شده است./907/پ202/ق