درس خارج آیت الله خاتمی در پردیسان قم آغاز شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، درس خارج آیت الله سید احمد خاتمی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم، با موضوع قواعد مربوط به فقه حکومتی در مسجد خاتم الانبیای پردیسان قم آغاز شد.

وی در ابتدای درس با بیان روایتی از امام صادق(ع) به ویژگی عقل اشاره کرد و گفت: خردورز کسی است که سرمایه بندگی خدا را داشته باشد؛ سپس از حضرت پرسیدند چیزی که در معاویه بود چه بوده امام در پاسخ فرمودندآن نیرنگ و شیطنت بود که شبیه عقل است زیرا خرد ورز کسی است که جاده بندگی را صاف کند.

آیت الله خاتمی با اشاره به موضوع بحث درس خارج در سال جاری، ابراز داشت: بحثی که امسال پی خواهیم گرفت در ادامه بحث فقه الحکومه است که بحث قواعد حکومتی فقه به شمار می رود.

وی خاطرنشان کرد: مقصود از قواعد حکومتی فقه قواعدی است که در عرصه حکومت کارایی دارد مانند قاعده حفظ نظام که تا کجا مطرح است و مبانی آن چیست و همچنین قاعده حق الناس و تقدم حق الناس بر حق الله با اشاره به حقوق مردم و این که حق آزادی بیان تا کجا هست؛ قاعده بعدی قاعده نفی سبیل است که سلطه بیگانگان بر مسلمانان را نفی می کند.

عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: قاعده عدالت والانصاف ، قاعده لاضرر، قاعده تقدیم الاهم علی المهم، قاعده تسلط که سلطه مردم بر جان و مالان چه حدودی دارد، قاعده سوق المسلمین و قواعد دیگر از این قبیل که پراکنده مورد بحث قرار گرفته است ولی در هیچ کتابی به صورت یک جا و از این منظر به قواعد فقهی نگاه نشده است؛ بنده مطلقا مدعی نیستم که حرف جدید دارم ولی مدعی هستم که این موضوع کم کار شده و یا اصلا کار نشده است ولی پرکردن این خلأ نیاز به کار بسیار دارد و شما طلاب باید تلاش کنید.

وی افزود: سبک ما این است که هر روز به شما بگوییم که فردا چه کتابی مطالعه شود و راهش هم این است که شما هم مایه بگذارید و وقت خود را تلف نکنید و من به عشق خدمت به حوزه سعی می کنم وظیفه خود را انجام دهم.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان این که پردیسان در حال حاضر حوزه علمیه دارد، ابراز داشت: قبل از این وقتی به استادی می گفتیم در پردیسان تدریس کنید می گفت من را تبعید می کنید ولی به فضل خدا امروز پردیسان جزو متن قم شده است و درسهای زیادی برگزار می شود و چند مدرسه طلبگی هم قرار است که در این جا ساخته شود و این برکت حوزه است که حدود 10 هزار طلبه در پردیسان هستند و باید این جا را قطب حوزوی قرار دهند.

وی با بیان این که جا به جایی درس تا یک هفته طبیعی است، گفت: پارسال تجربه موفقی داشتیم که حضور و غیاب طلاب را چک می کردیم و باعث می شد که طلبه ای که حقش است که من درس آمدنش را تأیید کنم حقشان ضایع نمی شد ولی کسانی که به درس نمی آمدند تأیید نوشته هایشان به من ضرری نمی زند بلکه به حوزه علمیه ضرر می رساند.

آیت الله خاتمی ابراز داشت: بحث امروز ما مدخل بحث بوده و در رابطه این است که قاعده فقهیه کدام است و فرق بین قاعده فقهی و مسأله فقهی چیست، سوم هم این که فرق بین قاعده فقهی و مسأله اصولی چیست و بحث چهارم هم تاریخ بحث از قواعد فقهیه است؛ بحث پنجم هم این که چند جور بحث از قواعد فقهی وجود دارد.

وی ادامه داد: معنای قاعده این است که اساس و بنیان چیزی را قاعده می گویند و ذیل قاعده جزئیات قرار می گیرد؛ قاعده یک امر کلی است که منطبق بر جرئیات است؛ قواعد فقهی احکام کلی است که در مسیر تشخیص وظیفه مکلف قرار می گیرد و منطبق شدن جزئیات بر قاعده از باب تطبیق است نه از باب استنباط.

امام جمعه موقت تهران افزود: فرق بین قاعده فقهی با مسأله فقهی این است که قاعده یک امر کلی است مانند این قاعده که در دین حرج نیست ولی مسأله فقهی یک امر جزئی است و می گوییم که اگر روزه گرفتن برای مادر و یا فرزندش ضرر دارد روزه گرفتن واجب نیست.

وی در بیان فرق مسأله اصولی با قاعده فقهی، گفت: هویت این دو متفاوت است به این بیان که ما در علم اصول دنبال حجت بر حکم شرعی هستیم ولی در قاعده فقهی دنبال خود حکم شرعی هستیم، توضیح این است که ما در علم اصول دنبال 4 چیز هستیم که اول فهم مدالیل الفاظی که در کتاب و سنت آمده است نوع دوم مسائل اصولی احکام عقلیه است و سومین مباحث علم اصول مباحث حجج است، در ذیل این بحث تعادل و تراجیح قرار می گیرد و نوع چهارم مسائل اصولی عبارت از مسائل عملیه در ذیل حکم شرعی که از برائت و استصحاب و تخییر و احتیاط بحث می کنیم ولی در مباحث فقهی ما مستقیم به سراغ حکم می رویم.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان این که اصول ما بر اساس مبانی تقسیم بندی نشده است، یادآور شد: مبانی ما کتاب و سنت و اجماع و عقل است ولی در اصول ما از کتاب فی نفسه بحث نمی کنیم و در ذیل مباحث الفاظ بحث می کنیم در حالی که باید فصل های اول تا چهارم علم اصول در رابطه با کتاب و سنت و اجماع و عقل می بود و این خلأ در اصول ما وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: یک فرق دیگر قاعده فقهی و مسأله اصولی این است که در قاعده فقهی مجتهد و مقلد یکسان هستند و به همان میزان که مجتهد در بیان قاعده جولان دارد مقلد هم در تطبیق دستش باز است ولی مسأل اصولی این طور نیست و این مجتهد است که باید تشخیص دهد که این جا جای استصحاب هست یا نیست.

آیت الله خاتمی افزود: سومین فرق بین مسائل اصولی و قواعد فقهی این است که مسائل اصولی نوعا مسائل کلی است ولی قواعد فقهی گاهی فقط مخصوص یک باب خاص است مانند قاعده طهارت.

وی با اشاره به تاریخچه قواعد فقهی گفت: تاریخچه قواعد فقهی از خود قرآن شروع می شود مانند قاعده وفای به عهد و یا این قاعده که در دین حرجی قرار داده نشده است و تا عصر پیامبر(ص) و امامان(ع) که قاعده علی الید را پیامبر(ص) بیان کردند؛ امام صادق(ع) فرمودند که ما اصول و قواعد را بیان می کنیم و شما باید آن را بر فروع جریان دهید.

استاد درس خارج حوزه علمیه ابراز داشت: دوره دوم تاریخ قواعد فقهی دوره تدوین کتابهای قواعد فقهیه است که فردا بحث خواه شد./843/پ201/ج1