ضرورت بازنگری در مبانی روش تفکر عقلانی
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، حجت الاسلام محمدجعفر حسینیان، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی در سلسله یادداشت هایی به بررسی «زمینه های دستیابی به تحول در روش عقلانی» پرداختند. متن پیش رو بخش اول از این سلسله یادداشت ها می باشد.
روش تفکر عقلانی از جمله مسائلی است که در رشد مجموعه معارف عقلی و اسلامی نقش بسزائی دارد و می تواند در صورت بهینه شدن و بررسی دقیق مبانی و ساختار، ابعاد و زیرساخت‌ها تحول عظیمی را در عرصه معرفت دینی به همراه بیاورد تا علاوه بر نیازهای فردی، نیازهای اجتماعی و حکومتی را نیز شناسائی کرده به رفع نیازها اقدام نماید. از طرفی نیزدرطول تاریخ روش تفکر عقلی دچار چالش‌هائی بوده است.
چالش‌های موجود در روش های تفکر عقلانی عامل به وجود آمدن نحله های مختلفی در مسائل اعتقادی و کلامی شده است. به نظر می رسد عامل اصلی این اتفاق دور شدن و بهره نبردن همه جانبه از منابع اصیل دینی و نحوه تعامل فکری اولیای دین با جامعه است. اعتقاد به منابعی گسترده و فراگیر دینی ما را از منابع دیگر بی نیاز می کند.
مسئله تهذیب و تزکیه عقاید تنها شامل آموزه ها و متون دینی نمی شود، بلکه باید روش های عقلانی را نیز به گونه ای به کتاب و سنت و منابع دینی مستند کرد، تا شائبه هر گونه استقلال طلبی در زمینه عقاید دینی از میان برود.
استفاده از روش های عقلی فلسفی در فهم متون دینی اگر به گونه ای سبب تحمیل عقائد برون دینی بر آموزه های دینی شود، به تدریج زمینه انحراف از مسیر اصلی فهم کتاب و سنت را برای ما فراهم می آورد؛ بنابراین ضرورت دارد که این فکر چالش برانگیز هر چه بیشتر مورد دقت قرار گیرد و باز تعریف شود.
هدف از این رساله دستیابی به روش ها و قواعد عقلانی ای است که اولیای ما در برخورد با صاحبان مکاتب مختلف، برای اثبات عقاید و آموزه های دینی، آنها را به کار گرفته، از آنها بهره جسته اند. دستیابی به این هدف کلی می تواند ما را در تدوین، قاعده مند کردن و مشروعیت بخشیدن به ادله و مبانی استدلال های منطقی و فلسفی یاری کند. این کار در حقیقت نوعی بازبینی ادله معمول فلسفی و منطقی و تطبیق آنها با ادله به کار رفته توسط اولیای طاهرین علیهم السلام است که می تواند سبب غنای ادله کلامی و اعتقاد شود. از طرف دیگر این کار سبب هر چه نزدیک تر شدن به اولیای دین است که خود عامل وحدت و محور هماهنگی و هم فکری در اعتقادات و مباحث کلامی بودند. همین امر سبب نزدیک تر شدن ساحت اندیشه ها در جغرافیای جهان اسلامی است./1325//102/خ