سناریوهای آمریکا برای آينده سوریه

به گزارش خبرگزاری رسا، طی روزهای گذشته مقامات آمریکا مواضع جانبدارانه و متناقضی را پیرامون تحولات آتی در سوریه اتخاذ کردند که با واکنش ایران وروسیه مواجه شد. «نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل، طی سخنانی در کنگره درخصوص بیانیه اخیر کاخ سفید درباره احتمال وقوع حمله شیمیایی در سوریه، توضیحاتی ارائه داد. نیکی هیلی  گفت: «هدف ما از این بیانیه فقط ارسال پیام هشدارآمیز به اسد (رئیس‌جمهوری سوریه) نیست. هشدار ما، به ایران و روسیه نیز هست که در مورد حمایت از نظام اسد تجدیدنظر کنند.»وی مدعی شد: «با بودن او (بشار اسد) در قدرت آینده خوبی یرای سوریه نمی‌بیند.» این اظهارات هیلی حدود ۱۲ ساعت پس از آن عنوان می‌شود که کاخ سفید  بدون ارائه سندی، مدعی شده  که «تدارک بالقوه» برای یک حمله شیمیایی دیگر توسط دولت سوریه را شناسایی کرده است.

این اظهارات را باید در راستای برنامه ریزی گسترده آمریکا برای آینده سوریه در نظر گرفت. حال باید به این سوالات پاسخ داد که سناریوهای آمریکا برای آینده سوریه چیست؟ آیا آمریکا به دنبال حمله گسترده به سوریه است؟

سناریوهای پیش رو

۱-حمله پیش دستانه: حمله یا اقدام یک کنشگر به قصد از میان بردن امکان حمله قریب‌الوقوع طرف دیگر را جنگ پیش‌دستانه می‌گویند. جنگ پیش‌دستانه معمولاً زمانی می‌تواند آغاز شود که یکی از طرف‌های درگیر، خطر حمله حریف را اجتناب‌ناپذیر و فوری فرض کند یا برای دست‌یابی به برتری راهبردی مدعی اجتناب‌ناپذیری و فوریت حمله شود. در متون گاه جنگ پیش‌دستانه را با جنگ پیش‌گیرانه اشتباه می‌گیرند. در تعریف علوم سیاسی فرق جنگ پیش‌دستانه با جنگ پیش‌گیرانه این است که در نوع اول حمله‌کننده، تهاجم حریف را قریب‌الوقوع و فوری می‌داند و بر پایه آن عمل می‌کند ولی نوع دوم در پاسخ به تهدیدات کمتر فوری صورت می‌گیرد. در حمله پیش‌دستانه، فوری و قطعی‌بودن اصل تهدید، نکته محوری است. حمله پیش‌دستانه، راه‌حلی بر این باور است که حمله دشمن اجتناب‌ناپذیر و فوری است و از این‌رو، فرصت اندکی برای جلوگیری از آغاز آن وجود دارد. حملات پیش‌دستانه از نظر حقوق بین‌الملل تا حدودی قابل قبول است.

 سخنان مقامات آمریکایی یادآور سخنان کالین پاول وزیرخارجه وقت آمریکا پیش از حمله به عراق بود. پایگاه صهیونیستی «دبکا فایل»، نزدیک به منابع نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی، مدعی شد احتمال دارد دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به سوریه «حملات پیش‌دستانه» انجام دهد. این سناریوهمچون حمله ماه های گذشته آمریکا به پایگاه الشعیرات است ولی تنها تفاوت آن در این است که حمله به پایگاه الشعیرات بعد از وقوع حمله شیمیایی صورت گرفت.

لذا باید به این سوال نیز پاسخ داد که اهداف آمریکا از حمله پیش دستانه به سوریه چیست و واشنگتن به دنبال چه هدف یا اهدافی از حمله پیش دستانه به سوریه می گردد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که آمریکا به دنبال تغییر توازن قوا در سوریه است و برای رسیدن به این هدف نیز مهم ترین راهکار تخریب زیرساخت ها و استحکامات نظامی سوریه است.همچنان که آمریکا تاکنون کاروان های نظامی سوریه و مناطق نظامی زیادی را در شرق این کشور مورد حمله قرار داده است.

۲-حمله مقطعی: تفاوت این سناریو با حمله پیش دستانه در این است که آمریکا به بهانه حملات شمیایی حملاتی مقطعی به مناطق مختلف سوریه انجام می دهد و این حملات دراز مدت هستند. این سناریو آمریکا همچون تحرکات مختلف واشنگتن در مناطق مختلف جهان همچون افغانستان و پاکستان است. این سناریو تا حدودی محتمل است و دلیل اصلی آن نیز مسبوق به سابق بودن این حملات به سوریه است. یکی از دلایلی که آمریکا حملات مقطعی را مناسب می داند و به دنبال آن است، مقابله با نفوذ ایران است. دیلی بیست در گزارشی می نویسد: «ایرانی ها در پی تکمیل راه زمینی هستند که منجر به استحکام نفوذشان در خاورمیانه می شود. در صورت تکمیل این مسیر نیروهای ایران قادر خواهند بود از یک کشور به کشور دیگر تردد کنند، اقدامی که توانایی آنها را در شکل دادن آینده عراق، سوریه و منطقه افزایش می دهد. وقت آن رسیده که ایران را متوقف کنیم. هرچند برخورد خصمانه با ایران خطرهایی دارد، امارها کردن ایران به مراتب خطر بیشتری دارد.»

بنابراین واشنگتن از حملات مقطعی به دنبال دو هدف است:یکی؛مهار دولت سوریه و دوم؛ مقابله با نفوذ ایران و نیروهای هم پیمان در سوریه است که هدف دوم به مراتب اولویت مهم تری نسبت به سایر اهداف دارد.

۳-حمله گسترده: این سناریو بنابر دلایل متعددی غیر ممکن است:

الف) مقطع فعلی برای آمریکا در جهت حمله به سوریه چه از نظر زمانی و چه از نظر موقعیت بین ا لمللی در همراهی سایر کشورهای اروپایی فراهم نیست.

ب) واشنگتن اصولا توانایی چنین اقدامی را نخواهد داشت. آمریکا اکنون به دنبال حمایت و جذب منافع اقتصادی اعراب منطقه است و جنگ نظامی در منظومه ذهنی سیاست مداران این کشور وجود ندارد. همچنان که ماتیس وزیر دفاع آمریکا نیز اعلام کرد که واشنگتن قصد ورود به جنگ نظامی در سوریه را ندارد.

ج) در صورت حمله احتمالی، اقدامات واشنگتن با پاسخ روسیه مواجه خواهد شد. مسکو بعد از منطقه پرواز ممنوع در لیبی و همراهی با ائتلاف آمریکایی به خوبی به این امر پی برده که هدف آمریکا نه مبارزه با تروریسم است، بلکه مقابله با نفوذ روسیه و جریان مقاومت است.

ارزیابی نهایی

اگرچه نمی توان هیچ احتمالی را دور از ذهن متصور کرد اما شرایط فعلی به هیچ وجه برای اقدامات تحریک آمیز آمریکا در منطقه وجود ندارد. آنچه بیش از همه در دوران ترامپ نسبت به دوران اوباما تفاوت محسوسی دارد سیاست خارجی فعال ترامپ در سوریه است. این جنب و جوش و تحرک گسترده نیازمند اقداماتی در کوتاه مدت و بلندمدت است که باید به اقدامات خاصی را در این زمینه اتخاذ کرد./۹۹۴/ب۹۰۱/ف

محمدرضا فرهادی