درس فلسفه و رشته های علوم عقلی باید در تراز دروس خارج برگزار شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نهمین گردهمایی اساتید علوم عقلی و هفدهمین گردهمایی اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی، همزمان با برگزاری چهارمین ویژه برنامه علامه طباطبایی(ره) چهارشنبه شب از سوی مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.

آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در این گردهمایی با اشاره به ایام ولادت پیامبر گرامی اسلام(ص) به معرفی ایشان از زبان امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه اظهار داشت: حضرت در یکی از خطبه های خودشان وضع ماقبل از بعثت و طلوع خورشید نبوت را به زیبایی به تصویر کشیده اند.

وی افزود: ایشان شرایط معرفتی آن دوران را این گونه توصیف می‌ کنند که بشر از عالم وحی منقطع بود و با طلوع این خورشید تابناک جهان وارد عرصه جدیدی شد و مهمترین دست آوردهای وحی قل هو الله احد است؛ پیامبر در شرایطی که ظلمت جهل سراسر عالم را گرفته بود به بعثت رسید.

مدیر حوزه های علمیه ابراز داشت: اساتید علوم عقلی مشعل عقل و خرد را در حوزه روشن نگاه داشته اند که باید از آن ها متشکر و قدردان باشیم؛ ما در چهلمین سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی و یکصدمین سال بازتأسیس حوزه دیرپای قم قرار داریم و اگر بخواهیم نیم نگاهی به گذشته قم در حوزه علوم عقلی بیاندازیم بدون مبالغه یک ذخیره و گنیجنه ذی قیمتی را از علوم عقلی شاهد خواهیم بود.

وی در ادامه با تأکید بر این که حوزه علمیه قم در داد و ستد علمی با حوزه نجف شکل گرفت، ابراز داشت: بدون این که بخواهیم کاستی های حوزه را بپوشانیم ولی باید بیان کنیم که حوزه علمیه دستاوردهای عظیم و قابل عرضه ای داشته است، البته وضع امروز و اکنون حوزه در صیانت از اندیشه ناب الهی و پاسخگویی به نیازهای دنیای امروز محل بحث های محافل است.

آیت الله اعرافی تصریح کرد: مدیریت حوزه این وظیفه را دارد که به لحاظ کمی و همه به لحاظ کیفی وضعیت فعلی را بسنجد و اشکالات را برطرف کند ولی باید اذعان کنیم پرونده نسبتا قابل قبولی در مورد فلسفه و علوم عقلی به دست داریم؛ در همین حوزه افرادی همچون امام و علامه طباطبایی(ره) در حکمت و فلسفه و فقه پرورش یافته اند که توانسته اند انقلاب های بزرگی را ایجاد کنند.

وی با اشاره به این که یک فهرست از اساتید بزرگ و صاحبان کرسی های حکمی و عقلی در یکصد سال حوزه علمیه قم شاهد هستیم، یادآور شد: البته آثار و برکات این بزرگان و شاگردان ایشان در فضای حوزه قم کم نیست و از دستاوردهای پژوهشی همین چهره ها محسوب می‌ شود و از طرف دیگر رشته ها و تخصص هایی است که در ارتباط با علوم عقلی ایجاد شده است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه ابراز داشت: در حوزه علوم عقلی تعدادی از رشته ها در سطح سه و چهار پیشبینی شده و دو دوره سطح چهار در شورای عالی نیز مجوز داده شده است و در هرحال شاهد تولد رشته های مختلف در حوزه فلسفه و کلام و حکمت هستیم و همین طور پایه ریزی مراکز و نهادهای تخصصی که به این امور می‌ پردازند نیز مورد عنایت قرار گرفته است.

وی عنوان کرد: امر مهم دیگر لزوم برگزاری درس ها و کرسی هایی است که به موازات درس های آزاد خارج وجود دارد و معتقدیم این دروس از ارکان بالندگی و مولّدیت حوزه علمیه است؛ کرسی های درس خارج در غیر از فقه و اصول مورد تصویب شورای عالی قرار گرفته، هرچند آیین نامه و ضوابط آن هنوز تنظیم نشده است.

آیت الله اعرافی با تأکید بر این که فلسفه ما در حوزه قم وارد هم آوردی با الهیات و مکاتب غربی و فلسفه های مضاف شده است، ابراز کرد: این قلمرو وسیعی است که برای اولین بار پیش آمده است و همین طور حرکت به سمت فلسفه های مضاف و شکل گیری تخصص های ریزتر از افق های نزدیک حوزه است.

وی اضافه کرد: هم حوزه های کلامی و هم فلسفی و عرفانی و هم نقد فلسفه کاملا بدیع و جدید در حوزه مطرح است و قم نه به طور کامل که طور نسبی وارد این عرصه ها شده است، ولی این پرونده نشان دهنده این است که غنای خوبی در این زمینه شکل گرفته است.

رییس هیأت مدیره جامعه المصطفی العالمیه در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان ساخت: سخن دیگر من این است که ما در متون حدیثی و قرآنی ضعف داریم؛ فقه ما پویا است چون در ارتباط کاملی با با منطق تحقیق و اصول فقه بوده و این تعامل امر بسیار مهمی است هرچند به تورم اصول معتقد نیستم.

وی تصریح کرد: البته پالایش یا نظم بخشی در اصول فقه لازم است، ولی این طور نیست که همه مباحث اصول در یک سطح تأثیر گذار باشد و نمی شود به راحتی حکم بدهیم که فلان بحث اصولی را کنار بگذاریم؛ این حرف سختی است اما علاوه بر این معتقدم که در اصول موجود قواعد مشترک فهم توصیفیات که مباحث کلامی و عقلی قرآن و سنت در آن قرار می‌ گیرد فقر وجود دارد و ما در منطق تحقیق در حوزه نقل فقر داریم که باید آن را بپذیریم.

وی با بیان این که اصول ناظر به توصیفیات که مباحث لفظی آن ناظر به این حوزه کار شده باشد وجود ندارد، یادآور شد: همینطور مباحث حجج ناظر به توصیفیات نداریم و یا مباحث تعادل و تراجیح در توصیفیات با مشکل مواجه هستیم البته شاید از همین قواعد موجود فیلسوفان و متکلمان استفاده می‌ کنند ولی انصافا جای کار دارد و بزرگانی که در مجمع عالی حکمت هستندخوب است که دراین زمینه نیز کار کنند.

آیت الله اعرافی یادآور شد: مجمع عالی حکمت می‌ تواند دراین عرصه پیشگامی داشته باشد و پروژه هایی در این زمینه داشته باشیم تا در پژوهش های کلامی از روش تحقیق استوارتری برخوردار باشیم؛ نکته دیگر حوزه فلسفه های مضاف است که به آن اشاره کردیم که ورود ما در تراز حوزه نبوده است، یعنی چیزی در تراز درس خارج در فلسفه های مضاف نداریم.

مدیر حوزه های علمیه ابراز داشت: در شورای گسترش نگاه میانه ای وجود دارد، ما باید از سکون خارج شویم ولی در عین حال نباید شتاب زده عمل کنیم، در مجموعه این علوم نیاز به توسعه مرزهای رشته ای و دانشی داریم؛ از این رو در تا یک ماه یا دوماه دیگر نظام جامع درختواره رشته های حوزه به صورت کامل تدوین می‌ شود و حوزه برای اولین بار به یک نقشه جامع می‌ رسد و مجمع عالی حکمت دراین گرایش ها می‌ تواند کمک کند.

وی در ادامه با تأکید بر این که مجمع عالی حکمت اسلامی در راه اندازی دروس علوم عقلی در حوزه گام های بلندی برداشته است، یادآور شد: بر اساس مقررات ما از مجموع مراکز و مدارس تخصصی یک ارزیابی داریم؛ یکی از قوانین ابلاغ شده شکل گیری گروه های علمی در مراکز و مدارس مهم در قلمروهای مورد نیاز با منطق حوزوی است.

آیت الله اعرافی تصریح کرد: در مدارس مهم گروه ادبیات، فقه و اصول، علوم عقلی و گروه قرآن و حدیث شکل گرفته و شکل گیری این گروه ها در سراسر کشور و قم به تدریج دنبال می‌ شود و طبعا اساتید بزرگواری که در این قلمروها کار کرده اند می‌ توانند وزن کار کلامی و فلسفی و عقلی را بالا ببرند.

وی با اشاره به این که در حوزه متون و منابع، کارهایی در دفتر تدوین متون درسی حوزه صورت گرفته است، ابراز کرد: گرچه ما گروه کلام و فلسفه داریم ولی هنوز با ضعف های زیادی مواجه هستیم که توقع داریم در این بخش ها نیز شاهد کمک های مجمع عالی حکمت اسلامی باشیم.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه ابراز داشت: برای اولین بار برنامه پنج ساله حوزه بر اساس اسنادی که در این سال ها تدوین شده تصویب کردیم و به شورای عالی فرستاده ایم که این سند یک نگاه کاربردی در حوزه کلامی و عقلی داده و معتقد است که توسعه در این حوزه ها لازم است و باید با یک برنامه مستحکم جلو برویم./1330/پ۲۰۱/ج