کرسی ترویجی «دولت تعادل بخش در فلسفه سیاسی» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی، کرسی ترویجی «دولت تعادل بخش در فلسفه سیاسی» با حضور مرتضی یوسفی راد به عنوان «ارائه دهنده» و حجت الاسلام والمسلمین احمدرضا یزدانی مقدم به عنوان «ناقد» و دبیری علمی شریف لک زایی به همت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در حاشیه پنجمین نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و فناوری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

یوسفی‌راد با بیان اینکه جوامع از ابتدای تشکیل تا شکل‌گیری روابط و تعاملات اجتماعی و سیاسی با پدیده دولت روبرو هستند، اظهار داشت: اکنون این سؤال مطرح می‌شود که چرا افراد در حیات خود به ضرورت دولت رسیده و چه نیازی است که جوامع از دولت برخوردار باشند؟ و چرا دولت باید دولت معدل یا تعادل‌بخش باشد؟

وی گفت: انسان در زندگی خود همواره با این چالش روبرو بوده که نمی‌تواند زندگی را به شکل فردی اداره کند، به همین علت به زندگی جمعی روی آورده است و نداریم به شکل یک تاریخ مدون که انسان‌ها به شکل فردی زندگی کرده باشند.

* ضرورت تشکیل دولت در جوامع انسانی چیست؟

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه انسان به صورت طبیعی خودخواه و طمع‌ورز است، تصریح کرد: انسان به سمت زندگی جمعی سوق دارد اما در این زندگی نیز طمع‌ورزی و تجاوز به خود و دیگران را رقم می‌زند، به همین علت اگر نظمی بر تعاملات اجتماعی نباشد و قانون و عدالت وجود نداشته باشد، زندگی انسان‌ها از درون متلاشی می‌شود.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که وجه ضرورت حضور دولت در فلسفه سیاسی چیست، افزود: فلسفه سیاسی که طراح یک نظم مطلوب است، ناگزیر به سمت حضور دولت سوق داده می‌شود و منظور از این دولت، یک نهاد و فرانهاد است که با هدف ساماندهی امور همه را به اطاعت از خود مجبور می‌سازد.

* بررسی انواع دولت‌های موجود در جوامع مختلف

یوسفی‌راد با بیان اینکه برخی فقط به دنبال دولت لیبرالی برای برقراری نظم و امنیت هستند، اظهار داشت: مقابل نظریه دولت‌های حداقلی، لیبرالی و ابزاری، دولت‌های عدالت‌گرا، همکاره‌ و دخالت‌گرا قرار دارند.

وی با تأکید بر اینکه در فلسفه سیاسی اسلام دولت باید دولت معدل و تعادل‌بخش باشد، گفت: مدل‌های دولت‌های موجود، پاسخگوی اهداف مورد نظر جوامع نیست؛ به‌عنوان نمونه، آسایشی که در دولت‌های موجود دیده می‌شود، با آسایش مورد نظر در دولت‌های معدل متفاوت است.

این نظریه پرداز تصریح کرد: انسانی که در اندیشه اسلامی مبتنی بر آموزه‌های وحیانی تعریف شده، از ظرفیت‌های فوق طبیعی برخوردار است و در فلسفه سیاسی اسلام، ضرورت دولتی مورد بحث است که به نیازهای طبیعی و فراطبیعی انسان توجه داشته باشد چراکه تبادلات امروز جامعه، مبتنی بر نیازهای طبیعی و فراطبیعی است.

وی افزود: افراد جامعه نیازهای فردی بسیاری در جامعه دارند که این نیازها با یکدیگر متفاوت و گاهی در تضاد یکدیگر است، به همین علت دولت تعادل‌بخش باید به این کثرت‌ها توجه کرده و نگاه تجمیعی داشته باشد.

یوسفی راد اظهار داشت: در فلسفه سیاسی اسلامی هدف ارتقای وجودی انسانی است که ابتدای او طبیعی بوده و گرایش‌هایی طبیعی وجود او را فرا گرفته است و دولت تعادل‌بخش میان قوای نفسانی و ابعاد معنوی است که می‌تواند انسان را به تعالی برساند.

* دستاوردهای دولت تعادل‌بخش چیست؟

وی استقرار نظم و امنیت درونی و دفع خطرات به صورت مبنایی و اساسی را از جمله نتایج و دستاوردهای دولت تعادل‌بخش دانست و گفت: منشأ خودخواهی‌ها در حالت طبیعی است و فرد مدنی که توسط دولت تربیت شده و حاضر است در چارچوب قانون با جامعه همکاری داشته باشد، متعادل است و گاهی می‌توان گفت که این فرد فرامدنی است و روابط خود را بر اساس انس و محبت تنظیم می‌کند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه دولت معدل جامعه را به سمت نیازهای دنیایی و اخروی انسان سوق می‌دهد، تصریح کرد: اولویت دولت معدل آسیب‌هاست و در مرحله نخست به شناسایی و رفع موانعی ناشی از منفعت‌طلبی و ظلم می‌پردازد و بعد به دنبال تقویت استعدادهای فراطبیعی خواهد بود.

در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین یزدانی‌مقدم «از پژوهشگران حوزوی» در نقد نظریه دولت تعادل‌بخش در فلسفه سیاسی اظهار داشت: در مورد دولت معدل این موضوع مطرح است که آیا می‌توانیم چنین دولتی را برپا کنیم و آیا دولت فعلی را می‌توان به سمت دولت معدل حرکت داد؟.

وی گفت: دولتی که قرار است عقلانیت مورد نظر خود را تحقق ببخشد و عقل را خود تشخیص می‌دهد، آگاهی و علم خود را از کجا به دست می‌آورد؟ و افرادی که در رأس این دولت قرار می‌گیرند، چه صلاحیتی دارند که زندگی عقلانی را بفهمند و آن را در جامعه اجرا کنند؟

این پژوهشگر حوزوی تصریح کرد: دولتی که قرار است دنیا را اداره کند و برای انسان آخرت را تأمین کند، باید با نیازهای دنیوی و اخروی آشنایی کاملی داشته باشد؛ این دولت در مورد پیامبر اسلام(ص) و معصومین(ع) قابل تصور است اما افراد دنیایی که از علم پیامبر(ص) و امام(ع) برخودار نیستند، نمی‌تواند همه چیز را رقم بزنند.

* مشروعیت، مدیریت و نظارت بر دولت معدل جای سؤال دارد

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که مشروعیت دولت معدل از کجا می‌آید و این دولت را چه فردی می‌خواهد مدیریت کند؟، افزود: شیوه نظارت بر دولت معدل و در صورت نرسیدن به موفقیت، چگونگی برگرداندن این دولت به قدرت ضعیف گذشته، جای بحث و گفت‌وگو است.

همچنین، لک‌زایی «دبیر علمی این کروسی ترویجی» با تأکید بر اینکه پیشینه دولت معدل باید مشخص شود، اظهار داشت: ماهیت نظریه دولت معدل، کارویژه تمایز این دولت به جز تأمین نظم اجتماعی و هدف نهایی دولت معدل، نیازمند تشریح و تبیین است.

در پایان این نشست، یوسفی‌راد در پاسخ به سؤالات ناقد و دبیر علمی نشست گفت: موضوع این نشست، بررسی امکان وقوعی نیست، بلکه بحث چرایی و ضرورت دولت معدل در فلسفه سیاسی است.

وی تصریح کرد: در دنیایی که دولت‌های موجود لیبرالی و مارکسیستی مورد الگوبرداری قرار می‌گیرند و مدل‌های مختلف دولت برای دنیای اسلام راهی به جایی نمی‌برند، طرح یک نظریه پیرامون یک دولت تعادل‌بخش و کارساز برای جامعه اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه آنچه از دولت معدل انتظار می‌رود، با آنچه از دولت‌های موجود انتظار داریم متفاوت است، افزود: در تقابل رشد نظریه دولت‌هایی مبتنی بر فردگرایی، پرداختن به نظریه دولتی که می‌تواند به ابعاد مختلف نیازهای انسان توجه کند، یک ضرورت است.

وی با بیان اینکه وضعیت امروز ما چیزی جز تقلید ناقص از دنیای عصر جدید نیست، اظهار داشت: در زندگی امروز خود تقلیدگر دولت‌های دیگر هستیم اما نتوانستیم به شیوه مطلوب به دستاوردهای ظاهری و دنیایی آن دولت‌ها هم برسیم.

در ابتدای این نشست، لک‌زایی از دولت به‌عنوان یکی از مباحث مهم در حوزه علوم سیاسی نام برد و گفت: دولت در همه ارکان زندگی عمومی، اجتماعی و خصوصی نقش‌آفرین است و سامان نظم اجتماعی را بر عهده دارد، به همین علت بررسی و پرداختن به نظریه‌های موجود این حوزه از اهمیت بسیاری برخوردار است./822/