انتشار بیش از ۱۵۰ جلد کتاب و ۱۳۰ نشریه در پژوهشکده اسلام تمدنی مشهد

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، «پژوهشکدۀ اسلام تمدنی» همان طور که از عنوان آن برمی آید، مطالعات و پژوهش‌های معطوف به توانایی اسلام در ساخت تمدن پاسخگو و درخور نیاز‌های همه جانبه انسانی را در دستور کار دارد و بر آورده ها، داشته ها، یافته‌ها و ظرفیت‌های اسلام در گذشته، حال و آینده متمرکز است و می‌کوشد تا اسلام را آن گونه که شایسته آن است در عرصه کارآمدی اش بررسی و معرفی نماید؛ به همین سبب و در راستای تحقق اهداف سازمانی، چهار گروه پژوهشیِ «قرآن و مطالعات اجتماعی»، «فقه کاربردی»، «هنر و تمدن اسلامی» و «حکمت و کلام جدید» را با رویکرد‌های تخصصی در ساختار خود باز تعریف کرده است.

هم اکنون آقای دکتر سیدمصطفی احمدزاده، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ریاست پژوهشکدۀ اسلام تمدنی را برعهده دارد؛ از این رو، برای کسب اطلاع از جزییات بیشتر پژوهش‌ها و آثار وی گفت و گویی صمیمانه با وی در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه در مشهد داشته ایم که در ادامه می‌خوانید:

رسا ـ مختصری از خودتان و فعالیت‌های خودتان در این مرکز بگویید.

مجموعه‌ای که خدمت شما هستیم، بخش پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی است؛ دفتر تبلیغات یک شعبه در مشهد دارد که در آن شعبه بخش پژوهش از سال ۷۳ به طور رسمی آغاز به کار کرده و از سال ۶۸ غیر رسمی بوده؛ اما از ۷۳ به شکل رسمی آغاز به کار کرده است.

سال‌ها عنوان آن معاونت پژوهش بوده و بعداً اسم آن به «مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی» تغییر پیدا کرده است؛ بعد از آن در سال ۹۵ با عنوان «پژوهشکده اسلام تمدنی» رسمیت یافت و یکی از ده پژوهشکده پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی شد.

در طول سال‌ها و چند دهه گذشته، ما گروه‌های مختلفی همچون: اقتصاد اسلامی، دین پژوهی، عرفان، فلسفه، کلام جدید، مطالعات اجتماعی، تاریخ، هنر، داشته ایم که این گروه‌ها با وجود فراز و نشیب‌هایی هم کار خود را ادامه می‌دادند تا اینکه در سال ۹۵ گروه‌ها ادغام شدند و در حال حاضر پژوهشکده با چهار گروه: کلام و حکمت جدید، هنر و تمدن اسلامی، قرآن و مطالعات اجتماعی و فقه کاربردی به فعالیت خویش ادامه می‌دهد.

رسا ـ لطفا، درباره پیشنیه گروه‌های علمی به طور مختصر توضیح دهید.

گروه حکمت و کلام جدید از چند گروه در درون هم ادغام شده است که الان آن گروه­ ها را نداریم؛ دین‌پژوهی، عرفان و حکمت و کلام که با هم ادغام و به گروه حکمت و کلام جدید تبدیل شده است؛ گروه قرآن و مطالعات اجتماعی هم از ترکیب دو گروه تشکیل شده است؛ گروه‌های قرآن و مطالعات اجتماعی که الان ادغام شده، گروه قرآن و مطالعات اجتماعی شده است.

گروه فقه کاربردی هم از ترکیب گروه فقه و گروه اقتصاد تشکیل شده است؛ گروه هنر هم از ترکیب گروه هنر و ادبیات و گروه تاریخ و تمدن یا مطالعات شرق اسلامی، تشکیل شده است.

در وضعیت فعلی، پژوهشکده اسلام تمدنی چهارگروه دارد و یازده عضو هیأت علمی دارد که در گروه‌های مختلف در خدمت ایشان هستیم که هم استادیار و هم دانشیار هستند.

رسا ـ در هر گروه علمی چه فعالیت‌های و پژوهش‌هایی صورت می­ گیرد؟

پژوهشکده در فضای بحث‌های تمدنی اسلام حرکت می‌کند؛ یعنی پشتوانه‌های علمی تمدن اسلامی را دنبال می‌کنیم و هدف و مأموریت اصلی ما تأمین پشتوانه‌های علمی تمدن نوین اسلامی ایرانی از طریق نگرش به اسلام به مثابه دین تمدن‌ساز و توانمند در برپایی جامعه متعالی است؛ همچنین، هر گروهی برای خودش مأموریت‌های جزئی دارد که ذیل همین مأموریت تعریف شده است.

مأموریت گروه قرآن و مطالعات اجتماعی تأمین پشتوانه‌های علمی تمدن نوین اسلامی ایرانی با انجام پژوهش‌های قرآنی معطوف به دغدغه‌های اجتماعی است.

 

کار گروه فقه کاربردی نیز تأمین پشتوانه‌های علمی تمدن نوین اسلامی ایرانی از طریق انجام پژوهش‌های فقهی معطوف به نیاز‌های جامعه است. به همین شکل، گروه حکمت و کلام جدید تأمین پشتوانه‌های علمی تمدن نوین اسلامی از طریق انجام پژوهش‌های نظری و بنیادی و گروه هنر و تمدن ما هم مطالعات مبانی هنر اسلامی و تمدن نوین اسلامی را در جایگاه یکی از رویکرد‌های حوزه مطالعاتی تمدن و هنر اسلامی پیگیری می‌کنند. البته این گروه‌ها برای خودشان اهداف کوتاه و بلند مدت دارند که در سایت پژوهشکده به آدرس ici.isca.ac.ir قابل دسترسی است.

رسا ـ لطفا، درباره آثاری که تاکنون منتشر کرده‌اید، توضیح دهید.

از سال ۷۳ تا الان بیش از ۱۵۳ جلد کتاب، در حدود ۱۱۵ عنوان، در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و همچنین بوستان قم منتشر شده است؛ ۱۲۲ طرح پژوهشی در طول این سه دهه انجام شده که ۱۲۰ طرح پژوهش به نتیجه نهایی رسیده است و بیش از ۶۰۰ نشست علمی، برگزار و ۱۳۳ شماره نشریه فصلنامه و دو فصلنامه منتشر شده است.

رسا ـ اگر ممکن است نشریاتی را که در این پژوهشکده تدوین می­ شود، معرفی کنید.

چهار نشریه با عنوان های: پژوهش‌های قرآنی، مطالعات ادبی متون اسلامی، علوم عقلی نوین و سیره پژوهی اهل بیت در این پژوهشکده تدوین و منتشر می‌شود و تاکنون از فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش‌های قرآنی، ۹۲ شماره چاپ شده است. از فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی هم ۱۳ شماره منتشر شده و در آستانه علمی پژوهشی شدن است.

از دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های علوم عقلی نوین ۶ شماره دریافت درجه و شماره ۷ آن هم زیر چاپ است. از دو فصلنامه «سیره پژوهی اهل بیت» هم پنج شماره  منتشر شده و شماره ۶ آن در دست انتشار است.

رسا ـ لطفا، آثار و کتاب‌های شاخص را که در این پژوهشکده تدوین شده است، نام ببرید.

چون تنوع پژوهش‌ها در این پژوهشکده خیلی زیاد است؛ از این رو در چند سال گذشته آثار این پژوهشکده در بیش از پنجاه مورد همایش‌های مختلف، کتاب سال حوزه و کتاب سال جمهوری اسلامی و جوایزی را کسب کرده است و آثار برجسته و دارای مقام بر روی سایت پژوهشکده بارگزاری شده است.

در چند سال اخیر دو کتاب «عرفان حلقه و انرژی‌درمانی» و «عرفان در گرو حلقه‌ها» در حوزه عرفان در این پژوهشکده نگارش شده که با استقبال متخصصان روبه رو شده است. کتاب‌های «الزامات فراموش شده توسعه پایدار»، «راه‌های شرعی سپرده‌گذاری در بانک‌ها»، «راهبرد‌های ائمه در مواجهه با ناهنجاری‌های اجتماعی»، «خمس چالش‌ها و راهکارها»، «پدیده شناسی فقر و توسعه» و «مطالعه جامعه‌شناختی رابطه اسلام شیعی و مردم‌سالاری دینی» از کتاب‌هایی است که استقبال مردم را در پی داشته است.

درباره آثار مرتبط با قرآن و علوم اجتماعی هم کتاب «مفاهیم علوم اجتماعی در تفسیر قرآن کریم» در سه جلد منتشر شده است که در منابع مختلف از آن استفاده می‌شود.

رسا ـ روند پژوهشی این پژوهشکده چگونه است و اگر کسی بخواهد اثری را به چاپ برساند، باید چه مراحلی را طی کند؟

این مرکز زیر نظر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی اداره می‌شود و بر اساس برنامه‌های راهبردی کلی سیزده مسأله به عنوان مسائل راهبردی انتخاب شده است؛از این رو برای انجام پروژه‌هایی که در اینجا تعریف شده است، ما فقط در فضای این سیزده مسأله کار پژوهشی انجام می‌دهیم؛ یعنی چه اعضای هیأت علمی ما و چه افرادی که از بیرون می‌خواهند با ما همکاری کنند، و چه سازمان‌ها و نهاد‌هایی که علاقه‌مند به کار‌های مشارکتی هستند، طبق این سیزده مسأله کار می‌کنند؛ به طور طبیعی مسائلی که زیر ساخت‌های آن‌ها بیشتر در پژوهشکده موجود است و پیشینه تخصص اعضای هیأت علمی بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد.

در این پژوهشکده در حوزه تمدن اسلامی، یکی از شاخص‌های اصلی، کار و محور فعالیت‌های بحث‌های تمدنی است و در حوزه روش‌شناسی علوم اسلامی نیز فعالیت پژوهشی انجام می‌شود، البته هر گروهی برای خودش تعاریفی دارد؛ گروه فقه کاربردی ما درباره فقه شهر و شهر نشینی و فلسفه علم اصول به شکل تخصصی پژوهش انجام می‌دهد.

در گروه قرآن، بحث‌های قرآن و مطالعات اجتماعی بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد؛ در گروه حکمت بیشتر بحث‌های روش‌شناسی و منطق علوم اسلامی است؛ و مدل‌های احیای نواندیشی دینی مطرح است؛ که این مدل‌ها احیای نواندیشی دینی کلان پروژه است؛ در گروه هنر و تمدن ما هم بیشتر بحث‌های تمدنی دنبال می‌شود.

رسا ـ همکاری شما با نهاد‌ها و دانشگاه‌های دیگر چگونه بوده است؟

در این سه دهه، بیش از دویست پژوهشگر از مراکز حوزوی و دانشگاهی، در قالب پژوهشگر، ناظر، ارزیاب، شورای علمی، شورای پژوهشکده سخنرانی در نشست‌ها و ناقد کتاب و بحث‌های دیگر از این دست؛ با این پژوهشکده همکاری داشته اند. بنایراین، دویست پژوهشگر شهر مشهد با این پژوهشکده همکاری داشته که در سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف مشغول فعالیت هستند؛ اما در طول این پنج شش سال اخیر، با انعقاد تفاهم‌نامه‌های مختلف، چه پژوهشگاه با این مراکز و چه خود شعبه خراسان با این مراکز و چه خود قسمت پژوهشگاه و مراکز، فعالیت‌ها گسترده‌تر شده است.

 

در سال گذشته این پژوهشکده نخستین جلسه نشست رؤسا و معاونین مراکز پژوهشی حوزوی و دانشگاهی را در حوزه علوم اسلامی با حضور هشت تن از معاونین و رؤسای مراکز پژوهشی برگزار کرد و با برخی از آن مراکز تفاهم‌نامه همکاری امضا شد تا فعالیت‌ها و کار‌های مشارکتی خود را تقویت کنیم.

از طرف دیگر، در قسمت نشریات از ارزیابی و نظرات سایر سازمان‌ها استفاده می‌شود؛ البته آن‌ها هم به این شکل از اعضای هیأت علمی این پژوهشکده استفاده می‌کنند و در تدریس، ارزیابی آثار و نقد آثار هم از آن‌ها استفاده خواهد شد و از همکاری دوستان دیگر در مراکز علمی مختلف استفاده می‌شود.

پژوهشکده اسلام تمدنی با همکاری مراکز علمی دیگر همایش‌ها نشست‌های مشترک هم برگزار کرده است و در آینده این همکاری‌ها را با آن‌ها ادامه خواهد داد و هر مجموعه‌ای متناسب با توان مالی و منابع انسانی آن، بخشی از کار را به عهده دارد.

رسا ـ درباره شاخصه­‌های کلان پروژه‌ها بیشتر توضیح دهید.

کلان پروژه‌های زیادی در این مجموعه وجود دارد؛ کلان پروژه‌ای مربوط به «احیای مدل‌های نو اندیشی دینی» است که تا کنون ده اثر علمی درباره آن تولید شده و یکی از آن‌ها چاپ و ۹ تای دیگر آماده چاپ است؛ کلان پروژه بعدی ما «فقه شهر و شهرنشینی است» که در قالب کتاب، مقاله، کارگاه، نشست، نقد، نشریه، همه این‌ها دنبال می‌شود؛ البته برخی از پروژه‌ها کاملاً عملیاتی شده و برخی هم در دست اقدام است؛ حتی برگزاری همایش بین‌المللی «الهیات شهری» را در برنامه خود داریم.

سومین کلان پروژه بحث «قرآن و مطالعات اجتماعی» است که تا به حال چندین اثر مانند کتاب «مفاهیم اجتماعی در تفسیر قرآن کریم»، «مفهوم تغییرات اجتماعی»، «طبقه‌بندی گزاره‌های اجتماعی در قرآن» و همین طور چهار پنج اثر دیگر در حوزه مطالعات اجتماعی درباره آن تدوین و تولید شده است.

رسا ـ لطفا، اندکی درباره برنامه‌های آینده پژوهشگاه توضیح دهید؟

برنامه سه ساله‌ای برای پژوهشکده در حال تدوین است که در آن بنا بر این است که درباره موضوع نقش علم در تمدن اسلامی فعالیت شود؛ که البته فعلا غیر مصوب است؛ لیکن مطالعاتی در این زمینه انجام شده و قرار است که بر این موضوع متمرکز شویم.

همچنین، ابعاد بین المللی فعالیت‌های پژوهشی و گسترش داده خوهد شد، بروشور‌ها و سایت نیز سه زبانه شده است. در این زمینه از استادان بین‌المللی استفاده می‌شود که اگر بتوانند به صورت فیزیکی در اینجا در خدمتشان هستیم و اگر نشد از طریق اسکایپ و نرم افزار‌های دیگر با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم، که با این کار‌ها ابعاد بین‌المللی این پژوهشکده گسترش داده خواهد شد.

نشریاتی همانند پژوهش‌های قرآنی هم حتماً باید دوزبانه یا سه زبانه و به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی چاپ شود. همچنین درصدد تدوین و نشر نشریه الهیات شهری هستیم.

رسا ـ کتابخانه پژوهشکده اسلام تمدنی چه امکاناتی دارد و افراد چگونه از آن استفاده می‌کنند؟

کتابخانه پژوهشکده اسلام تمدنی از غنی‌ترین کتابخانه‌های خراسان است؛ یعنی بعد از کتابخانه آستان قدس اینجا غنی‌ترین کتابخانه علوم اسلامی در مشهد است و در طول سی سال گذشته این کتابخانه به دلیل خرید‌های دقیق و کارشناسی شده مهمترین منابع علوم اسلامی را دارد؛ در حال حاضر حدود ۷۲ هزار جلد کتاب و ۶۰۰ عنوان از نشریات متعدد در این کتابخانه وجود دارد؛ همچنین از نرم‌افزار‌های خیلی زیادی در این کتابخانه استفاده می‌شود و در حال حاضر در کتابخانه دیجیتال این پژوهشکده ۱۵۰۰۰ جلد کتاب وجود دارد و روز به روز در حال توسعه است.

در سایت پژوهشکده هم اخبار پژوهشکده بارگزاری می‌شود و اطلاعات مجموعه در شبکه‌های مجازی همانند آپارات، اینستاگرام و سروش قرار می‌گیرد و اطلاع‌رسانی می‌شود.

رسا ـ اگر یک پژوهشگر و یا طلبه بخواهد با پژوهشکده شما همکاری کند، باید به کجا مراجعه کند؟

ما جایگاهی با عنوان دستیار پژوهشی داریم؛ اگر افرادی علاقه‌مند باشند که با یکی از اعضای علمی ما همکاری داشته باشند، می‌توانند به اینجا مراجعه کنند، رزومه خود را ارائه دهند، با آن عضو هیأت علمی مرتبط شوند و می‌توانند در صورتی که پذیرفته شدند با عنوان دستیار پژوهشی آن کار پژوهشی را انجام دهند.

اما اگر کسی بخواهد مستقیماً در حوزه بحث‌های پژوهشی با ما همکاری داشته باشد، باید به همان سیزده مسأله‌ای که در سایت ما هست و می‌تواند دریافت کند، مراجعه کند، توضیحات هر کدام را داشته باشد و بعد بر اساس همان‌ها طرحی را در فرم مربوط پیشنهاد بدهد؛ بعد از آن، طرح او در شورای علمی گروه و میز علمی مربوط بررسی می‌شود و اگر تأیید شد، طرح تفصیلی را ارائه می‌دهد و بعد از تأیید طرح تفصیلی، به انعقاد قرارداد می‌پردازد و برای آن ناظر قرار داده می ­شود و بعد از نظارت دو ارزیاب آن را بررسی می‌کنند، اگر اثر، قابل چاپ بود، درباره آن بحث می‌شود.