بررسی آینده آموزش دینی در قرقیزستان

به گزارش بین الملل خبرگزاری رسا، سطح دانش روحانیون قرقیزی که ارتباط مستقیم با دینداران و مومنان دارند؛ بسیار پایین است. فقط 20 درصد امامان کشور تحصیلات دینی پایه دارند. ذاکر چوتایف معاون رییس کمیسیون دولتی امور ادیان قرقیزستان که خود دارای دکترای فلسفه  است در خصوص طرح راهبردی آموزش دینی با خبرگزاری کی نیوز این کشور  مصاحبه کرده است که متن آن در ذیل تقدیم می شود:

 تلفیق آموزش سکولار و تعلیم دینی

نخستین گامی که در جهت اجرای طرح دولتی سیاست‌گذاری در حوزه دینی برداشته‌ایم، راه‌اندازی کالج الهیات بود که هم دروس سکولار و هم دروس مذهبی دارد.

هدف از این کار چه بوده است؟ در حال حاضر در مدارس دینی فقط دروس دینی تدریس می‌شود. آن‌هم هر مدرسه این دروس را به سلیقه خود تدریس می‌کند؛ باوجوداینکه برنامه درسی جامع اداره مفتیات قرقیزستان تصویب‌شده است. این امر در نتیجه ارزیابی موردی کشف شد. بررسی و ارزیابی تمام مؤسسات آموزشی، کار بسیار دشواری است، لذا تصمیم گرفتیم به‌عنوان گام اولیه کالج الهیات تأسیس کنیم.

این کالج به‌نوعی آلترناتیو است، زیرا هم آموزش دینی و هم آموزش سکولار را دارا است و از طرفی هدفی است برای تمامی مؤسسات آموزشی دینی. سیستم آموزش به روش سیستم آموزش سکولار و استانداردهای دولتی بوده که در آن دروس دینی موردنیاز برای سطح آموزش متوسطه اضافه‌شده است. این مقطع آموزشی متناسب با مقطع دانشسرا و آموزشگاه (فوق‌دیپلم) است. دانش آموزان می‌توانند پس از کلاس نهم مدرسه عمومی وارد این کالج بشوند. سال تحصیلی اول به پایان رسید و اکنون دانش آموزان به‌عنوان ورودی اصلی سال تحصیلی جدید پذیرش می‌شوند.

برای نمونه، دانش آموزان پس از اتمام مدرسه تعلیم دینی کسب می‌کنند که از سوی هیچ ارگانی به‌جز اداره مفتیات تصدیق نمی‌شود و موردقبول نمی‌باشد.

هیچ‌کدام از مدارس دینی قرقیزستان مدرک پایان تحصیلات را از نوع مدرک دولتی صادر نمی‌کنند. دانش‌آموزانی که وارد این مدارس شده اند و یا به‌اجبار از سوی والدینشان در این مدارس ثبت‌نام کرده اند به مرور زمان از انتخاب خود پشیمان شده و با اتلاف وقت از ادامه تحصیل در این مدارس منصرف می‌شوند. با مدرک پایان تحصیلات کلاس نهم و اغلب حتی بدون این مدرک نمی‌توانند در هیچ موسسه آموزشی پذیرش شوند.

کالج الهیات با صدور مدرک استاندارد دولتی، امکان ادامه تحصیل در هر دانشگاه سکولار کشور را می‌دهد. از طرف دیگر، فارغ‌التحصیلان آن گواهینامه پایان تحصیلات دینی را نیز دارند و می‌توانند در سطح کشور به‌عنوان امام استخدام شوند.

مؤسسان این کالج وزارت آموزش و علوم، کمیسیون دولتی امور ادیان، اداره مفتیات و دانشگاه دولتی آرابایف هستند. این کالج بر پایه یک دانشگاه دولتی تأسیس‌شده است و به‌مرورزمان باید از آن جداشده تبدیل به موسسه‌ای مستقل شود. کالج مجوز وزارت آموزش و علوم را گرفته است.

چنانچه این مدل موسسه آموزشی با ادغام آموزش سکولار و تعلیم دینی توجیه‌پذیر باشد، در سراسر قرقیزستان راه‌اندازی خواهد شد تا دانش آموزان نه‌تنها دانش‌های دینی بلکه دانش‌های غیرمذهبی را نیز کسب نمایند.

تربیت کادر اداره مفتیات کشور

یکی از طرح‌های دیگر تربیت کادر مسئول برای اداره مفتیات قرقیزستان است. انستیتوی تربیت و بازآموزی مسؤولان اداره مفتیات تحت کنترل دولت و بر پایه دانشگاه دولتی آرابایف قرقیزستان تأسیس‌شده است.

فارغ‌التحصیلان این انستیتو مدرک استاندارد دولتی با گرایش تعلیم دینی خواهند گرفت. برای اینکه بتوانند سمت‌های مدیریتی در اداره مفتیات داشته باشند باید از دانش مناسب و درک دقیق از سکولاریسم برخوردار باشند. در این دانشکده تعداد محدودی از دانشجویان (15 نفر) پذیرش می‌شوند.

هم کالج و هم دانشکده الهیات در یک دانشگاه و با حمایت بنیاد ایمان تأسیس‌شده‌اند و در آینده باید از نظر تأمین مالی به استقلال برسد. قرار است مجموعه‌ای از دروس سکولار در مؤسسات آموزشی متوسطه دینی  (شش واحد) و در دانشگاه‌ها (ده واحد) تدریس شود تا به یک تعادلی بین دروس دینی و غیردینی برسد.

آینده مؤسسات آموزشی دینی که دروس سکولار را در برنامه درسی نگنجانند، چگونه خواهد بود؟

چنانچه هریک از مؤسسات آموزشی دینی فهرست مصوب دروس سکولار را در هنگام تدریس رعایت نکنند، تعطیل خواهند شد. همه مؤسسات آموزشی دینی در کمیسیون دولتی امور ادیان به ثبت می‌رسند.

با این اقدام شرایطی برای نسل جوان از روحانیون فراهم خواهد شد که آگاهی نسبی از دانش‌های سکولار و دانش‌های دینی خواهند داشت. 

طبقه‌بندی مدارس مذهبی

همچنین پیشنهاد می‌شود یک طبقه‌بندی از نهادهای آموزشی مذهبی صورت گیرد. مدارس دینی و کالج الهیات جزء مؤسسات آموزش متوسطه مذهبی شمرده شوند. با توجه به قوانین  قرقیزستان، دانش‌آموز نمی‌تواند  تا زمان اتمام آموزش پایه عمومی (کلاس نهم) تحصیلات دینی را کسب کنند. این کار در قانون ممنوع شده است.  

در قانون اساسی قرقیزستان نیز تصریح‌شده است که دولت آموزش اجباری سکولار را تا پایان کلاس نهم ارائه می کند. وظیفه دولت فراهم کردن این فرصت برای متقاضیان است و والدین  موظف به انجام آن هستند و باید فرزندان خود را به مدارس دولتی عمومی بفرستند.  البته این امکان وجود دارد که دانش آموزان به "مدارس یکشنبه‌ای" بروند و در کلاس‌های‌ مذهبی خصوصی به‌عنوان حلقه‌های دروس تکمیلی و اختیاری شرکت کنند مشروط بر اینکه  کودک در مدرسه عمومی تحصیل نماید. برنامه درسی کلاس‌های دینی خصوصی از سوی کمیسیون امور دینی کارشناسی خواهند شد.

مقطع بعدی، مقطع آموزش عالی مذهبی است که دانش‌آموز پس از اتمام کلاس یازدهم مدرسه عمومی و یا پس از کالج (آموزش متوسطه دینی) می‌تواند وارد دانشگاه مذهبی شود. مدت تحصیل در مقطع کارشناسی حداقل چهار سال می‌باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شود مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های دینی افتتاح گردد.

امروزه درکی درست از مفهوم الهیات در جامعه وجود ندارد زیرا در تمام جهان این درس به‌عنوان یک درس دینی تدریس می‌شود. اما در قرقیزستان با الگوبرداری از ترکیه، رشته الهیات را رشته سکولار می‌دانند. درحالی‌که در ترکیه الهیات به‌عنوان آموزش دینی بوده و تحت نظارت کامل دولت است. در آن کشور در کنار دروس دینی، دروس سکولار تدریس می‌شوند. الهیات علم شناخت خدا و دین از درون است. دین‌شناسی مطالعه عینی و بی‌طرفانه دین یا ادیان است.

بنابراین ما بر آن هستیم که رشته الهیات باید جزء آموزش دینی شناخته شود. در چارچوب قوانین فعلی پیشنهاد می‌شود که در برنامه درسی دانشکده‌های الهیات را وزارت آموزش، کمیسیون ادیان و سازمان دینی مربوطه تصویب کند.

آموزش دین‌شناسی

یک پیشنهاد دیگر، اصلاحات در تدریس دین‌شناسی است. نخستین گام آن درج درس دین‌شناسی در برنامه درسی مدارس عمومی است. گام دوم، تربیت متخصصین دین‌شناس است. دین‌شناسی گرایش‌های اسلام‌شناسی، مسیحیت شناسی و بودا شناسی خواهد داشت. گام سوم، ارتقای سطح دانش دین‌شناختی مردم عادی و کارمندان دولت است.

کمیسیون امور ادیان در زمینه دانش‌افزایی معلمین مدارس و نیز ارتقای سطح کیفی کتب درسی در مسائل پایه دینی اقدامات لازم را به عمل می‌آورد. این کمیسیون با مشارکت وزارت آموزش کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده است و نیز کتاب درسی دین‌شناسی به زبان‌های قرقیزی و روسی ویژه دانش آموزان کلاس‌های آخر مدارس تدوین نموده است. نیز قرار است به‌صورت آزمایشی درس دین‌شناسی  در چند مدرسه کشور تدریس شود. در چارچوب این درس دانش‌های بی‌طرف در خصوص موارد مختلف ادیان ازجمله مفهوم دین، معرفی ادیان جهانی، وضعیت دین در قرقیزستان، رویکرد دولت قرقیزستان نسبت به مسئله دین از زاویه دید سکولار ارائه خواهد شد.

این طرح آزمایشی در ده مدرسه کشور از سپتامبر سال 2017 آغاز  شده است. در همان سال کارگاه‌های آموزشی برای معلمین دروس علوم انسانی برگزار شد. پس از ارزیابی نتایج این طرح، از سال تحصیلی 2018-2019 تدریس این دروس در تمام مدارس قرقیزستان آغاز شده است.

قرار است طبق طرح سیاست‌گذاری در حوزه دینی؛ تمام طرح‌های اعلام شده طی سه سال اجرا  و پس ‌از آن تثبیت شوند. 

نویسنده: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان