تحریف و سهل انگاری از جمله علل بازگشت جاهلیت بعد از پیامبر

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سعدی در مراسم عزاداری دانشگاه امام صادق(ع) که به صورت مجازی برگزار شدبه بررسی موضوع «تاملی بر زیارت اربعین با باز تولید جاهلیت مدرن» پرداخت.

وی با اشاره به این جمله در زیارت اربعین «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ‏ مِنَ الْجَهَالَهِ» به بررسی مولفه‌های جاهلیت در قرآن کریم پرداخت و سپس با مقایسه میان اقدامات پیامبر خدا در مقابله با جاهلیت زمان خود و قیام امام حسین برای نابودی جاهلیت جامعه خود گفت: در مقابله با جاهلیت گاهی مواقع آنقدر فضا سنگین می شود که «فدعا الی الحکمه و الموعظه الحسنه»  که در مورد پیامبر خدا گفته شده است جواب نمی دهد بلکه «فبذل مهجته فیک» می خواهد. خون سید الشهدا را می خواهد.

رییس دانشگاه امام صادق (ع) هم‌چنین با اشاره به مفهوم جاهلیت مدرن تاکید کرد که در جاهلیت مدرن نیز تا پیش از آنکه کار به جایی برسد که خون حسینی ها را بطلبد باید با قلم علما و تولیدات علمی، این جاهلیت را زدود.

حجت الاسلام سعدی هم‌چنین تحریف و سهل انگاری را از جمله علل بازگشت جاهلیت بعد از پیامبر خدا (ص) دانست.

وی مولفه های جاهلیت در قرآن کریم را در چهار مورد تبین کرد: ظن الجاهلیه، تبرج الجاهلیه، حمیه الجاهلیه، حکم الجاهلیه.

مشروح سخنان سعدی به شرح زیر است:

«بسم الله الرحمن الرحیم. ان شاء الله با زیارت بتوانیم نقصی که در عدم حضور در حرم است را جبران کنیم. زیارت اربعین دارای اهمیت فراوانی است. عبارتی دارد این زیارت: وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ‏ مِنَ الْجَهَالَهِ.  یعنی نهضت امام حسین (ع) منشاء یک حرکت جدی در مقابل جهالت شد. جهالت در قرآن چند مرتبه در  آیات متعدد مطرح شده است. یکی از این آیات سخن از ظن الجاهلیه[۱] مطرح فرموده است. این یکی از راهبردهای شیطان است که جریان های دینی را نسبت به وعده های الهی بد اندیش کند. و القا کند که خدای متعال و جریان حق در اجرای سنن الهی دچار عدم توفیق شده است.

این را در ماجرای کربلا هم مشاهده می کنیم. طاغوت به زینب کبری عرضه می دارد که چگونه ماجرا را تحلیل می کنی؟ از زینب کبری (س) می پرسند: فقَالَ کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَهْلِ بیْتِکِ.و این هنر زینب است که این مولفه بنیادین جاهلیت یعنی ظن جاهلی را منهدم می کند و با این جمله می‌فرماید قَالَتْ مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلًا هَؤُلَاءِ قوْمٌ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْل‏ یعنی ما ظن جاهلی نداریم. اینها قومی هستند که کتب الله علیهم القتال. یزیدیان می خواهند که رویایویی حق و باطل را تنزل بدهند به یک تعصب جاهلی. امام سجاد فرمود قلْنَا صَدَقَ‏ اللَّهُ‏ وَ قَالُوا کَذَبَ اللَّهُ  )ما گفتیم که خدا راست می گوید آنها گفتند که خدا دروغ می گوید).

این منازعه‌ی بنیادین فکری است و خیلی باید جریان حق را آگاه کند که نزاع را کاهش ندهند به تعصب‌های جاهلی شما نگاه کنید که مقابل جریانی که امام سجاد مطرح می کردند، یزید اشعاری می خواند که حاکی از آن است که جاهلیت را دارد بازتولید می کند می گوید که «ای کاش اجداد من بودند» یعنی یک بحث جاهلی و تعصب جاهلی را دامن می زند. در نهج البلاغه می فرماید که وقتی پیامبر آمد برادر در مقابل برادر می‌ایستاد. و این تعصب را جریان طاغوت دارد باز می گرداند و می خواهند منازعه را تنزل بدهند به جاهلی. آیه‌ی دیگر قرآن کریم سخن از تبرج الجاهلیه[۲] مطرح کرده است. 

شاید مولفه حساس و اثر بخش و اثر گذار جاهلی این است که حضور زن در جامعه را  نه با شان انسانی بلکه با محاسن جنسیتی می‌پسندد و می‌خواهد. در جریان کربلا می بینیم که زینب (س) دارد عفت را در مقابل تبرج به رخ جهانی ها می کشد. نقش آفرینی زنان در هویت اجتماعی و دفاع از دین در مقابل بحث تبرجی جاهلی قرار دارد و حضرت زینب عفت را مطرح می کند و به رخ می کشاند. این مساله‌ی مهمی است که در بازتولید جاهلیت در دوران مدرن هم دیده می شود. آیه دیگر قرآن کریم سخن از حمیه الجاهلیه دارد. (۳) این یکی دیگر از مولفه های جاهلی است. آیه دیگر قرآن کریم، سخن از حکم الجاهلیه کرده است. (۴)  در کافی شریف روایت داریم که هر چه حکم الله نباشد حکم جاهلی است.

یعنی هر چیزی که بر اساس اراده ای غیر از اداره الهی باشد جاهلی است. ما امروز مواجهه هستیم با بازتولید جاهلیت مدرن بر اساس همین چهار مولفه بنیادین و اساسی و آنچه که در زیارت اربعین سید الشهدا می خوانیم. حرکت امام حسین (ع) لیستنقذ عبادک من الجهاله است که حرکتی در مقابل جاهلیت بود و امروز با جاهلیت مدرن مواجه هستیم. امیرالمومنین (ع) در مورد جاهلیت اولی می‌فرمیاد: و الناس ضلال، استخلفتهم الجاهلیه الجهلاء. (مردم گمراه بودند و جاهلیت سبکسرشان کرده بود) جاهلیت سنگینی بر زندگی پیامبر سایه انداخته بود. امیرالمومنین (ع) ادامه می‌دهد که پیامبر آمد و «بالغ فی النصیحه» یعنی در نصح، نهایت تلاش خود را انجام داد. آنجا «بالغ فی النصحیه»  بود اما گاهی جریان حق در مقابله با جاهلیت باید زیاد هزینه دهد. در زیارت اربعین هم می فرماید « و منح النصح».

برای پیامبر خدا می فرماید و «دعا الی الحکمه و الموعظه الحسنه» پیامبر دعوت کرد یک دعوتی که با موعظه حسنه بود با حکمت بود در مقابل جاهلیت آن روز. در زیارت اربعین هم داریم که «فاعذر فی الدعاء» به گونه ای دعوت را مطرح کرد که عذر را از مردم گرفت. هم در بحث موعظه و هم در بحث جدال احسن سید الشهدا حتی از مخاطبین تاریخی خودش هم عذر را گرفت. اما آنچه که مهم است این است که در مقابله با جاهلیت گاهی مواقع آنقدر فضا سنگین می شود که «فدعا الی الحکمه و الموعظه الحسنه» جواب نمی دهد بلکه «فبذل مهجته فیک» می خواهد. خون سید الشهدا را می خواهد. در بازتولید جاهلیت در دوران مدرن، گاهی فضا به گونه ای می شود که خون سید الشهدا را می طلبد.

آنچه که رهبر معظم انقلابی مطرح فرمودند در مورد جریان تحریف، پیامبری که آمد چهار مولفه بنیادین جاهلیت عصر خودش را برداشت و مدینه النبی را پی ریزی کرد و آن حرکت عظیم را رهبری کرد با غفلتی که در مقابل راهبردهای جریان جاهلی انجام شد، شاید نیم قرن بیش تر هم تولید نکشید که دیگر موعظه حسنه حسین و حکمت حسین اثر نمی کند و نمی تواند لایه های سنگین را کنار بگذار کار به جایی می رسد که خون حسین را می خواهد برای اینکه این جهالت را کنار بزند.

این آن خطری است که امروز در بازتولید جاهلیت مدرن با آن مواجه هستیم. تا وضعیت به گونه ای نشده است که نیاز باشد خون حسینی ها ریخته شود برای جلوگیری از جاهلیت، قلم علما مورد استفاده قرار گیرد.

در روایت میته جاهلیه مطرح می شود یعنی هر چند که ظاهر تمدنی مدرن هم باشد و به دست‌آوردهایی هم رسیده باشد وقتی که امام زمان را نشناسد جهالیت ایجاد می شود.»

 [۱] آل‏عمران : ۱۵۴ ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَهً نُعاساً یَغْشی‏ طائِفَهً مِنْکُمْ وَ طائِفَهٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ یَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَیْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِیَّهِ یَقُولُونَ هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَیْ‏ءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ کُلَّهُ لِلَّهِ یُخْفُونَ فی‏ أَنْفُسِهِمْ ما لا یُبْدُونَ لَکَ یَقُولُونَ لَوْ کانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَیْ‏ءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فی‏ بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلی‏ مَضاجِعِهِمْ وَ لِیَبْتَلِیَ اللَّهُ ما فی‏ صُدُورِکُمْ وَ لِیُمَحِّصَ ما فی‏ قُلُوبِکُمْ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُور

 [۲] الأحزاب : ۳۳ وَ قَرْنَ فی‏ بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّهِ الْأُولی‏ وَ أَقِمْنَ الصَّلاهَ وَ آتینَ الزَّکاهَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا

[۳] الفتح : ۲۶ إِذْ جَعَلَ الَّذینَ کَفَرُوا فی‏ قُلُوبِهِمُ الْحَمِیَّهَ حَمِیَّهَ الْجاهِلِیَّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلی‏ رَسُولِهِ وَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ وَ أَلْزَمَهُمْ کَلِمَهَ التَّقْوی‏ وَ کانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ کانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیما

(۴)المائده : ۵۰ أَ فَحُکْمَ الْجاهِلِیَّهِ یَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُکْماً لِقَوْمٍ یُوقِنُون‏./998/د101/ب1