امر تبلیغ به مانند گوشت قربانی شده

اشاره: در اهمیت تبلیغ همین بس که قرآن کریم دعوت الی الله را بهترین گفتار، و داعیان الی الله را برترین امت و فلاح و رستگاری جامعه اسلامی را مرهون تلاش داعیان الی الله و دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر دانسته است و از هدایت انسان‌ها به حیات بخشیدن و از گمراه کردن آنها به میراندن تعبیر کرده است.

تبلیغ و دعوت به اسلام و ارشاد و هدایت مردم به ارزش‌های الهی همیشه از اصول رسالت پیامبران الهی بوده و خط اصلی برنامه آنان را تشکیل می‌داده است و پیامبرانی مثل حضرت نوح، هود، صالح، لوط و دیگر انبیای الهی(علیهم السلام) خود را مبلغ و پیام‌رسان پروردگار و اندرزگویی امین خوانده‌اند.

در طول تاریخ همواره اولیای الهی در پی تبلیغ دین و هدایت مردم همت گماشته اند و با مدیریت صحیح تبلیغ در تقابل با کسانی بودند که در پی ضلالت و گمراهی مردم گام بر می داشتند.

امروزه نیز با گسترش تبلیغ دین و همچنین روش های نوین آن نیازمند مدیریت صحیح و پویا و کارآمد در زمینه امر مهم تبلیغ هستیم که متاسفانه آنچنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده و مورد اهمیت و اولویت قرار نگرفته است و با توجه به حجم گسترده تبلیغات علیه دین اسلام، لازم است که هرچه بیشتر به موضوع مهم تبلیغ دینی و مدیریت و گسترش صحیح آن در کشور اهمیت داده شود.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام سید غلام عباس موسوی مدیر کل سابق امور تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:

رسا- مسؤولین و متولیان امر تبلیغ در کشور چه کسانی هستند؟

تبلیغ با توجه به گستردگی اهمیت آن، قطعاً نیاز به سیاست گذاری جدی و متولی محوری دارد که متأسفانه هرچند دستگاه‌های مختلفی در کشور عهده دار امر تبلیغ هستند؛ اما متولی واحدی در امر تبلیغ وجود ندارد و دستگاه‌ها و نهادهای موازی در امر تبلیغ در حال فعالیت هستند که شاید برخی از آنها داعیه محوری متولی تبلیغ را نیز داشته باشند؛ اما عملاً متولی مستقل تبلیغ نیستند، لذا قطعاً باید از موازی کاری ها پرهیز شده و نهاد واحد و مشخصی متولی امر تبلیغ باشد تا امر تبلیغ از بی انسجامی و سردرگمی نجات پیدا کند.

رسا- به لحاظ قانونی آیا تا به حال، نهادی مستقل اداره امر تبلیغ در کشور را بر عهده گرفته است؟

چنانکه گفته شد، نهادهای مختلفی عهده‌دار امر تبلیغ هستند؛ به عنوان مثال در شورای عالی انقلاب فرهنگی  یک سری از مصوبات برای امر تبلیغ معین شده است، سازمان تبلیغات عهده‌دار بخش عظیمی از امر تبلیغ است و یک سری از سیاست گذاری ها و سازماندهی های تبلیغ را انجام می‌دهد، معاونت تبلیغ حوزه عهده دار بخشی از تبلیغ است، همچنین است دفتر تبلیغات اسلامی، اداره کل اوقاف و امور خیریه و برخی از دستگاه‌های دیگر مثل اداره ارشاد اسلامی که هر کدام بخشی ازکارهای خود را به امر تبلیغ اختصاص داده اند؛ اما هیچ کدام از این ها از همدیگر تبعیت نمی کنند و مکان واحد یا دستگاه واحدی برای تبلیغ برنامه ریزی نمی کند تا همه بتوانند از سیاست گذاری های آن دستگاه پیروی کرده و بر آن برنامه ریزی کنند.

بنابراین در امر تبلیغ، سازمان‌های متولی فراوانی وجود دارد و سیاست های تبلیغی به صورت های پراکنده است؛ چراکه دستگاه‌های تبلیغی هرکدام سیاست های خاص خود را دارند و تا امروز برای مبلغین و جامعه تبلیغی کشور واضح و مشخص نیست که چه کسی و چه دستگاهی محوریت دارد و متولی امر تبلیغ است.

رسا- چرا نهادهای مختلف در کشور به امر تبلیغ می پردازند در حالی که وظیفه اولی و اصلی آنان چیز دیگری است؟

در این باره باید بگویم که اولاً: امر تبلیغ صحنه ای گسترده‌ است و در آن امکان دسترسی به جامعه و طبقات و اقشار گوناگون جامعه وجود دارد و به همین خاطر همه دستگاه ها و سازمان ها دوست دارند که مستمراً دسترسی و ارتباط خود را با بدنه جامعه داشته باشند.

ثانیاً: نهادها و سازمان‌هایی که گفته شد، هرکدام به منابع مالی خاصی دسترسی داشته و امکانات فرهنگی و تبلیغی گوناگونی در اختیار دارند و بر اساس امکانات وتوان مالی که دارند، می خواهند در مسیر تبلیغ هزینه کنند و به هیچ وجه نیز راضی نمی شوند تا آن مبالغ را در اختیار دستگاه ‌دیگری قرار دهند تا آن دستگاه به صورت مستقل به کار تبلیغ پرداخته و در آن مسیر هزینه کند؛ چرا که خواست آنان این است که از صفر تا صد کارها را خود انجام دهند و متولی امر، برنامه‌ریز و سیاست گذار امر تبلیغ، خودشان باشند.

لذا غالب این نهادها راضی به این نمی شوند که بودجه ها و امکانات تبلیغی خود را در اختیار دستگاه دیگری قرار دهند و خود، تنها به أخذ گزارش و نظارت های لازم اکتفا کنند؛ بلکه می‌خواهند هرکدام در صحنه بوده و عملا در میدان باشند.

رسا- اکثر مردم و حتی اکثر طلاب، متولی اصلی تبلیغ در کشور را سازمان تبلیغات و دفتر تبلیغات می‌دانند نظر شما در این باره چیست؟

 واقع امر این است که تا زمانی که متولی تبلیغ از لحاظ پراکندگی دستگاه ها و چندپارچگی متولیان به وحدت نرسد، امور مربوط به تبلیغ نیز به نتیجه خاصی نخواهد انجامید و باید به عنوان یک اصل این را بپذیریم که لازم است تا همه دستگاه‌های متولی امر تبلیغ  بر اساس یک منشور و در یک جهت عمل کنند، چیزی که متأسفانه در کشور وجود ندارد.

سازمان تبلیغات اسلامی ظاهراً بیش از ۵۰ یا ۶۰ وظیفه برای آن شمرده شده است که یکی از وظایف آن تبلیغ سنتی است و فعالیت ها و ماموریت های مختلفی برای این سازمان تعیین شده است و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه نیز ابعاد گوناگونی دارد که یکی از ابعاد آن، تبلیغ است و آن نیز به این صورت است که مبلّغ را رتبه بندی، پرورش و سازماندهی می کند و در اختیار سازمان تبلیغات قرار می دهد.

لذا هیچ کدام از این دو، متولی مشخص و مستقلی نیستند؛ اما از نظر مردم و مبلغین اینگونه است که این دو اداره، متولی امر تبلیغ در کشور هستند؛ در حالی که هر کدام از آنها وظایف خاصی را بر عهده دارند و هیچ کدام به صورت صریح و مستقل متولی امر فرهنگ و تبلیغ نیستند تا بقیه نهادها نیز از آنان تبعیت کنند.

امروزه ما در موقعیت و زمانی قرار گرفته ایم که باید برای این قضیه تصمیمی گرفته شود و مجموعه واحدی امر تبلیغ را برعهده گیرد.

متأسفانه امر تبلیغ در کشور به مثل گوشت قربانی شده که هر کس مقداری از آن را جدا می کند و هیچ کسی نیز صاحب آن نمی باشد و تا زمانی که ما به این وحدت نرسیم امر تبلیغ همچنان می لنگد.

امروزه بسترسازی تبلیغ بر عهده کیست؟ توزیع و ساماندهی مبلغ بر عهده کیست؟ ارتباط با مبلغ و ارزیابی کار مبلغ بر عهده چه کسی است؟ شناسایی نیازمندی های تبلیغ وظیفه چه کسانی است؟ برنامه ریزی های کوتاه مدت و دراز مدت بر عهده چه نهادی است؟ این سوالات و سوال هایی از این قبیل از مواردی است که امروز برای هیچ کدام از آنها جواب قانع‌کننده‌ای وجود ندارد.

رسا- آیا بعد از تشکیل انقلاب اسلامی تا به امروز، عدم وجود متولی مستقل و لزوم تشکیل مجموعه مستقل برای مدیریت امر تبلیغ در کشور مطرح نشده است و یا مطرح شده؛ اما به آن توجه و عمل نشده است؟ به نظر شما چه موانعی سبب شده است که برای مدیریت واحد تبلیغ در کشور تاکنون اندیشه ای نشده است؟

اتفاقاً در زمان گذشته این گونه مسائل مطرح شده و دنبال شد؛ اما به وحدت نرسیده و مسؤولین و نهادهای مربوطه نتوانستند به نتیجه خاصی برسند و لازم است تا ارگان و یا نهاد مستقلی سکّان داری کرده تا وظایف دستگاه‌های مختلف را مشخص کرده و ابلاغ کند و الا خیلی از این دستگاه ها که به تبلیغ نیز می پردازند، بارها و بارها دور یک میز نشسته اند تا مشخص کنند که بحث آموزش مبلغ بر عهده کدام دستگاه باید باشد؟ بستر سازی بر عهده چه کسی باشد؟ ساماندهی و توزیع مبلغین و امر تبلیغ در استان ها بر عهده کدام نهاد باشد؟ اما به نتیجه ای نرسیده اند.

اگر قرار است که ساماندهی مبلغ برعهده دفتر تبلیغات باشد؛ چرا دستگاه‌های دیگر در بحث ساماندهی تبلیغ نیز ورود پیدا می‌کنند. لذا آنها در نهایت نتوانستند به سرانجامی برسند و بارها و بارها جلسات و شوراهایی را در سطوح کلان و مدیران ارشد دستگاه ها تشکیل دادند؛ اما خروجیِ جلسات، خروجی مشخص و دقیقی نبوده است.

رسا- برای مشخص شدن متولی تبلیغ در کشور و برای اینکه چه ارگانی بهترین گزینه برای امر تبلیغ است پیشنهادات و راهکارهای شما در این باره چیست؟

 پیشنهاد مشخص بنده این است که اولاً باید یک نهادی که همه از آن تبعیت می کنند متولی امر تبلیغ در کشور تعیین شود تا بتواند حدود و ثغور مربوط به امر تبلیغ را مشخص کند و برای هر کدام از ارگان ها تفکیک مأموریت و وظایف کند.

ثانیاً دستگاه هایی که واقعاً وظیفه اصلی آنان تبلیغ نیست و کارهای دیگری نیز بر عهده دارند، در امر تبلیغ دخالت نکنند و اگر امکانات و بودجه هایی نیز در زمینه تبلیغ دارند، در اختیار دستگاه متولی قرار دهند تا  این گونه نباشد که در کنار کارهای دیگری که انجام می دهند با امر تبلیغ نیز به عنوان سرگرمی و نوعی حفظ ارتباط با بدنه جامعه نگاه کرده و به آن بپردازند.

به نظر می رسد که امور تبلیغی کشور با این وضعیتی که اکنون دارد، دچار تزلزل و سردرگمی است؛ هم مبلّغ سردرگم است، هم مردم و هم سازمان‌های به اصطلاح، بهره بردار که نتیجه این سردرگمی ها عدم رشد فرهنگی در جامعه شده است. علاوه بر اینکه ضعف‌ها و نواقص تبلیغی کشور نیز شناخته نخواهند شد و طبیعتاً امکان برنامه ریزی بلند مدت و کوتاه مدت برای تبلیغ نیز وجود نخواهد داشت. امروزه مظلوم تر از مبلغ کس دیگری نیست.

رسا- راز موفقیت و تاثیرگذاری گروه‌های تبلیغ جهادی در امر تبلیغ نسبت به ارگان های عریض و طویل تبلیغی چیست؟ چرا نتیجه تبلیغ این گروه ها به مراتب پررنگ تر و نتیجه بخش تر از نتایج اعزام نهادی است؟

یکی از دلایل تاثیر گذاری گروه های جهادی این است که این گروه ها دچار ساختارهای دست و پاگیر و دچار پیچیدگی ها و بروکراسی های اداری و سازمانی نشده‌اند و تا زمانی که دچار این پیچیدگی‌ها نشوند همیشه موفق خواهند بود.

گروه های جهادی با در نظر گرفتن اقتضائات منطقه و نیازسنجی های زمانی و مکانی وارد عمل شده و عملیات تبلیغی خود را انجام می دهند و ارتباط خود را با مردم و بدنه جامعه ارتباطی مستقیم و بدون واسطه قرار داده‌اند که همین امر، سبب تاثیرگذاری عمیق و نتیجه گیری بیشتر فعالیت های تبلیغی این گروه ها شده است.

یکی دیگر از دلایل تاثیرگذاری آنان این است که گروه های جهادی بر موضوعات و مسائل مورد نیاز جامعه انگشت گذاشته و معضلات مردم را شناسایی و اقدام می کنند؛ لذا نتیجه گروه های جهادی و نتیجه تبلیغی آنها به مراتب بیشتر و بهتر از اعزام های ارگان های تبلیغی است.

بنابراین باید گفت که واقعاً شخص مبلّغ و امر تبلیغ در کشور مظلوم است و هر چند فعالیت‌های تبلیغی فراوانی در کشور انجام می پذیرد؛ اما چون یک سررشته و محوریت خاصی ندارند، نتیجه قابل ملموسی در کشور احساس نمی شود؛ علاوه بر این که تبلیغ با مدیریت واحدی انجام نمی پذیرد و حمایت‌های مالی از مبلغ نیز حداقلی است.