شماره ۲۳ فصلنامه علمی «مطالعات تاریخ اسلام» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 23 فصلنامه علمی «مطالعات تاریخ اسلام» با مدیرمسئولی سیدهادی خامنه ای و سردبیری مهدی محقق منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله و 173 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بررسی انگیزه‎ های اقتصادی زرتشتیان در گروش به اسلام در سده‎ نخست هجری

محسن معصومی، نرگس کدخدایی

چکیده:پس از ورود دین اسلام به ایران، زرتشتیان با انگیزه‎های مختلف سیاسی، اجتماعی، دینی و اقتصادی گوناگون به دین اسلام گرویدند. این پژوهش بر آن است با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی و با بهره‎گیری از منابع تاریخی به بررسی تأثیر انگیزه‎های اقتصادی زرتشتیان در گروش به دین اسلام بپردازد؛ موضوعی که تاکنون چندان مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است. نتیجه این پژوهش نشان می‎دهد که زرتشتیان در سده‎ نخست هجری افزون بر انگیزه‎های سیاسی، اجتماعی و دینی بنا به انگیزه‎های اقتصادی مختلف از جمله سهیم شدن در غنایم جنگی، دریافت مقرری از دیوان عطا، دریافت پول به ازای خواندن نماز، دستیابی به مناصب حکومتی، رهایی از پرداخت جزیه و کاهش میزان خراج از دین زرتشتی برگشتند و به اسلام گرویدند.

 بررسی تحلیلی علم امام از منظر فلوتن در کتاب السیاده العربیه و الشیعه و الاسرائیلیات فی عهد بنی امیه

 محمدرضا بارانی، حمید ابراهیم زاده 

چکیده:

شناسایی مؤلفه‌های باستان‌گرایی و گرایش جوانان به ایران قبل از اسلام

مجید رضائیان ، آرزو غیاثوند   

چکیده:باستان‌گرایی از جمله جریان‌های فکری است که طی چند دهه اخیر، نقش مهمی در تغییر هندسه ارزش‌های فرهنگی حاکم بر جامعه ایران به ویژه در نسل جوان داشته است. ازین رو در صدد برآمده تا ضمن شناسایی این پدیده و مؤلفه‌های آن، به بررسی میزان باستان‌گرایی در بین دانشجویان پرداخته شود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه‌های شهر تهران است که با روش تصادفی طبقه‌ای 386 تن از آنان به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها در بخش تاریخی از روش اسنادی و در بخش میدانی از شیوه پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز در بخش تاریخی از روش تحلیل محتوای کیفی و در بخش میدانی از روش آماری استفاده شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که باستان‌گرایی از 10 مؤلفه مختلف تشکیل شده است. نتایج تحلیل آماری نیزگویای آن است که امروزه در میان قشر دانشجو، باستان‌گرایی در سطح زیاد...

نقش قاجاریه در اوج‌گیری حکمت صدرایی پس‌ از فترتی دویست‌ساله

غلامحسین خدری

چکیده: تثبیت جریان غالب حکمت متعالیه پس از گذشت چهار سده،مرهون حکیمانی است که در بستر شرایط سیاسی و اجتماعی قاجاریه توانستند زوایای روشن و تاریک این مکتب جامع بر قرآن و برهان از یک سو و کلام و عرفان از سوی دیگر را رقم بزنند. این رهاورد محصول کوشش فلسفی متفکرانی چون ملا علی نوریخلف بیدآبادی بزرگ‌ترین اعجوبۀ مدرس معارف حکمی و دانش‌های عقلی است که با گذر از یک دورۀ فترت دویست‌سالهتوانست ابعاد و زوایای متعدد شاهکار حکمی تشیع را در بستر مکتب فلسفی اصفهان مکشوف کند و در ادامه نیز با فراهم شدن موقعیت‌های مناسب و شایستۀ این جریان حکمی، در  قالب مکتب‌های فلسفی سبزوار ، تهران و غیره به شکوفایی برسد.

به روش تحلیل تاریخی، نقش‌آفرینی روحانیت شیعه، حمایت و علاقۀ شاهان قاجار از نشر معارف عقلی و فراهم شدن بستر فرهنگی-سیاسی در این برهه همچنین آشنایی با دوران خرد بنیان غرب مدرن موجب گشتند تا بارقه های درخشان این مکتب حکمی پس از یک دوره توقف ، توسط حکیمان متاله نسلی پس از نسل، به بلوغ و بالندگی برسد.

بررسی کارنامه و مواضع سیاسی میرزا ابوالمکارم و میرزا ابوطالب زنجانی، برگی از مشروطۀ زنجان و ایران

عباس قدیمی قیداری  ، حسن رستمی 

چکیده:انقلاب مشروطیت به رغم مطالعات و نتایج گسترده، در پاره ای موضوعات از جمله نقش برخی کنش گران سیاسی و عناصر متنفذ محلیِ دور ازکانون های اصلی مشروطیت به بررسی بیشتری نیاز دارد. در این جهت دو شخصیت سیاسی زنجانی، میرزاابوالمکارم و ابوطالب موسوی از جمله کنش گران سیاسی دورۀ مشروطه به شمار می روند که تاکنون به جز اشاره های کوتاه منابع عمومی، نقش، کارنامه و مواضع شان مورد بررسی قرار نگرفته است. این برادران زنجانی با فراز و فرود در مواضع و چرخش های سیاسی در مقابل دو جریان مشروطه خواهی و ضدمشروطه  نقشی مهم و شایستۀ بررسی ایفا نمودند. این پژوهش با بهره گیری از منابع اصیل، روزنامه ها، اسناد جدید،  با استفاده از روش توصیفی- تبیینی به بررسی کارنامه و مواضع سیاسی این دو شخصیت زنجانیِ دورۀ مشروطه می پردازد. مدعای پژوهش این است که مشروطه خواهی میرزاابوالمکارم متأثر از ملاحظات و رقابت های طبقاتی با خاندان ها و علمای نوظهور در زنجان بود. مواضع ضدمشروطه میرزاابوطالب نیز به واسطۀ نزدیکی به دربار، رقابت با علمایی چون بهبهانی و مشروعه خواهی حاصل شد. این مواضع به تثبیت موقعیت میرزاابوالمکارم در زنجان و قتل میرزابوطالب در تهران انجامید.

 جنبش آلاش و تکوین قزاقستان: در تکاپوی گذار از جامعۀ ایلی به دولت ـ ملت (1917-1920)

علی کالیراد، فرزاد امینی آریا 

چکیده: جنبش آلاش در اوایل سدۀ بیستم میلادی توسط گروهی از روشنفکران قزاق در مستملکات آسیایی امپراتوری روسیه شکل گرفت، در پی تحولات 1917 هیئتی سیاسی یافت و حکومت «آلاش-اُرده» از دل آن زاده شد. حاکمیت روس‌ها، خصوصاً سیاست ایشان در تصاحب اراضی و اسکان مهاجران، قزاق‌ها را با مسائل تازه‌ای مواجه ساخت. روشنفکران، به عنوان یک نیروی نوین سیاسی ـ فرهنگی، کوشیدند در برهۀ انقلاب 1905 و جنگ جهانی اول به سخنگوی مطالبات قزاق‌ها بدل شوند. با بروز انقلاب‌های فوریه و اکتبر 1917، روشنفکران قزاق با فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای روبرو شدند و کوشیدند در فترت پیش‌آمده، رهبری سیاسی قزاق‌ها و پی‌ریزی یک دولت ـ ملت مدرن را برعهده گیرند. حکومت آلاش،‌ گرفتار میان طرف‌های درگیر در جنگ داخلی روسیه، می‌باید بر مجموعه‌ای از مشکلات داخلی و رقابت‌های درونی فائق می‌آمد و در عین حال، فاقد امکان بهره‌مندی از حمایت قدرت‌های خارجی بود. آلاش‌اُرده سرانجام در 1920 تسلیم حاکمیت بلشویک‌ها شد؛ با‌ این‌وجود، بازخوانی میراث سیاسی و فکری آن در قزاقستان پس از استقلال همچنان ادامه دارد.

قلمرو و مفهوم سیاسی ایران در نیمۀ نخست حکومت صفوی بر مبنای نقشه‌های تاریخی اروپایی (1511م./907ق - 1600م./1008ق.)

 جواد هروی، فاطمه فریدی مجید، محمد بهرامزاده

چکیده: بر آمدن صفویان و تحولات بنیادین شکل گیری یک امپراطوری، توجه اروپاییان را در مدت زمانی کوتاه به ایران معطوف کرد. این دوره همزمان با پیشرفت های دانش نقشه نگاری در اروپا و ثبت دقیق مکان های جغرافیایی بخصوص سرزمین-های آکنده از ثروت شرقی همچون ایران در قالب نقشه بود. این پژوهش به روش تحقیق تاریخی  و تحلیل محتوایی، و به دنبال یافتن  پاسخی بر این پرسش اساسی است که قلمرو ایران و مفهوم آن در دورۀ نخست حکومت صفوی در نقشه های اروپاییان چگونه و تا چه میزان متاثر از واقعیت های سیاسی و جغرافیایی و یا اهداف حکومتگران ایرانی ثبت شده است. بدین منظور هفت نقشه (از  سال  1511م./907ق. تا 1600م./ 1008ق.) گزینش، توصیف و مطابقت داده شده اند تا تصویری روشن از انعکاس قلمروی جغرافیایی و مفهوم سیاسی ایران در عصر صفویه در این دست اسناد بدست آید.  نتایج تحقیق نشان می دهد همسویی معناداری میان خواست و اراده شاهان صفوی با سفارش دهندگان اروپایی نقشه ها، ولو به شکلی غیر مستقیم وجود دارد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی«مطالعات تاریخ اسلام» می توانند به نشانی تهران- خیابان ولیعصر (عج)- خیابان شهید عباسپور- خیابان برادران- کوچه شهروز شرقی- پلاک 9 تلفن:  88676861 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://journal.pte.ac.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.