«سوران»؛ روایتگر جوان کرد انقلابی در التهابات دهه ۵۰

این‌روز‌ها شبکه یک سیما سریال «سوران» را روی آنتن می‌برد، که با اقتباس از کتاب «عصر‌های کریسکان» خاطرات و اسارت امیر سعید‌زاده، جوان کرد انقلابی را به تصویر می‌کشد، که در التهابات دهه ۵۰ منطقه کردستان از سوی گروهک‌های معاند اسیر می‌شود.

نقطه شروع این سریال ۱۸ قسمتی هم‌گام با کتاب اقتباس شده از آغاز فعالیت‌های سعید‌زاده در راه مبارزه با رژیم شاهنشاهی شروع می‌شود و به موازات ترسیم فعالیت مبارزان انقلابی، فعالیت‌های حزب کومله هم نشان می‌دهد. سکانس قسمت ۴ این سریال نشان می‌دهد که چگونه کومله مسجد‌های شهر سردشت را غارت می‌کند، تا مانع اقامه نماز شود. 

در بخشی از کتاب «عصر‌های کریسکان» که روایتگر روز‌های بعد از انقلاب است آمده: «پادگان ارتش غارت می‌شود و گروهان ژاندارمری به تصرف سازمان‌ها و احزاب در می‌آید. یا باید طرفدار احزاب مخالف انقلاب باشی و از آن‌ها حمایت کنی، یا باید بی‌طرف بمانی و دم نزنی تا در امان باشی [...]».

«فعالیت گروهک‌ها روزافزون شده و جوانان را مسلح می‌کنند. دموکرات در میدان شهر میتینگ می‌گذارد و کومله در پارک شهر فعال است. انواع و اقسام گروه‌ها و سازمان‌های جدید تاسیس می‌شوند و در سطح شهر دفتر و مقر دایر می‌کنند. کومله، دموکرات، خبات، رنجبران، طوفان، سربداران، رزگاری، مجاهدین خلق؛ هر کدام دفتر و دستکی دایر کرده و مردم را دور خودشان جمع کرده و مجلس مجادله و رقص و آواز راه می‌اندازند. گاهی وقت‌ها مجادلاتشان به درگیری فیزیکی می‌انجامد و به دفاتر یکدیگر تعرض می‌کنند. کومله با خبات، طوفان با دموکرات، سربداران با رنجبران، دسته دسته و گروه گروه جلسه و میتینگ گذاشته و با هم مناظره کرده و مردم تماشاگرند».

اثر نمایشی باید مخاطبان از پیش موجود را حفظ کند

مینو خانی، نویسنده، منتقد و پژوهشگر حوزه سینما با بیان اینکه اثر نمایشی باید مکمل اثر ادبی اقتباس شده باشد، گفت: این مکمل بودن به این معناست که باید هر دو اثر به ارتقای یکدیگر کمک کنند. وقتی اثر ادبی مخاطبان خود را پیدا کرده و قرار است تصویری شود، مخاطبان از پیش موجودی دارد. به همین دلیل تعدادی از افراد می‌دانند داستان درباره چیست و آن را در بُعد نمایشی دنبال می‌کنند. اثر نمایشی باید مخاطبان از پیش موجود را حفظ کند، تا مخاطب بتواند به اثر اقتباسی اعتماد کند. 

خانی به سه نوع اقتباس به نام‌های اقتباس آزاد، اقتباس وفادارانه و اقتباس لفظ به لفظ اشاره کرد و افزود: هرچه اقتباس از نوع اول به سمت نوع سوم حرکت کند، وابستگی به متن ادبی بیشتر می‌شود. مسئله اینجاست ابزار کار نمایشی و تصویری با اثر مکتوب متفاوت است. بیشتر اوقات تغییر و تحول و کم و زیاد شدن‌ها در اثر نمایشی طبیعی است.

 «سوران» از نوع اقتباس وفادارانه است

این منتقد سینما در پاسخ به این سوال که اقتباس این سریال از نوع وفادارانه است؟ گفت: بله، چون به‌طور مشخص به یک مقطع تاریخی می‌پردازد. 

وی با بیان اینکه صاحب اثر باید به منبعی که از آن الهام گرفته وفادار باشد، بیان کرد: وقتی در تیتراژ از واژه براساس استفاده می‌شود، یعنی از اقتباس وفادارانه استفاده شده است. باید به‌گونه‌ای به منبع اصلی وفادار بود، که واژه براساس زیر سوال نرود.

بخش‌هایی از کتاب «عصر‌های کریسکان» به تصویر کشیده شده است

خانی درباره سریال «سوران» و اقتباس از کتاب «عصر‌های کریسکان» گفت: بخش‌هایی از این کتاب در سریال «سوران» منبع الهام صاحب اثر بوده، که در فیلمنامه آورده شده است. مجتبی فرآورده تهیه‌کننده این سریال پیشنهاد کرده آن بخش از کتاب که وجه نمایشی ندارد، برای ساخت اثر سینمایی مناسب است.