تفاوت های مردم گرایی غربی و اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علی امینی نژاد از اساتید فلسفه اسلامی حوزه علمیه قم در سومین جلسه دوره «سواد انتخابات» جایگاه انتخابات در تمدن‌سازی و نقش خواص در این مسأله را مورد بررسی قرار داد و گفت: نخستین مسأله یعنی فهم جمهوریت و مردم‌سالاری اسلامی، مسأله‌ای جدید و بنیادین در دنیای امروز است؛ جمهوریت نیازمند کار فقهی از ابعاد گوناگون است؛ اینکه جمهور یعنی جایگاه دخالت مردم در حکومت و سالار بودن آن‌ها چه حکم فقهی دارد؛ این مسأله علاوه بر فقه، در زمینه فلسفه سیاسی و دانش سیاست هم باید مورد پژوهش قرار گیرد.

وی در بیان نکته‌ای از مردم‌سالاری در نظام اسلامی ابراز داشت: فهم مردم‌گرایی در تمدن غرب و فضای سکولار با فهم مردم‌گرایی و جمهوریت در فاهمه اسلامی، تفاوت بسیاری دارد؛ همه درباره مردم‌سالاری صحبت می‌کنیم اما خیلی از کسانی که با عنوان اصلاحات حرکت می‌کنند، متوجه نیستند که ما را به سمت چه نوع مردم‌گرایی سوق می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه برخی از اصلاح‌طلبان در بیان نظرات خود بی‌پرده سخن می‌گویند و اهداف سیاسی خود را فاش می‌کنند در نقل قولی از حجاریان گفت: آقای حجاریان مقایسه‌ای بین مدرن شدن، مدرنیته و توسعه داشته است که توسعه را به معنای پیشرفت‌های علمی، اقتصادی و تکنولوژیک و مدرنیته را فضای موجود غرب معنا کرده است؛ وی تأکید می‌کند اندیشه‌ای که چین یا ایران از دوران قائم مقام فراهانی تاکنون دنبال کرده است تجدد حقیقی، مدرنیته و مدرن شدن نیست بلکه توسعه است که تحول و تجدد حقیقی ایجاد نمی‌کند و مشکلات ما را هم حل نخواهد کرد.

وی در ادامه نقل قول از حجاریان تجدد حقیقی را نیازمند سه محور و اصل عنوان کرد و افزود: نخست این است که نهاد دین از نهاد دولت تفکیک شود؛ دوم اینکه در درون دین نگاه‌های بدیل و جدید مطرح و اصل همه کشیشی پذیرفته شود و در پی این گشودگی، روحی به کالبد شهروندی و دولت ملی دمیده شود و متعاقباً قانون عرفی به هسته مرکزی تبدیل و فرهنگ عامه و آموزش عمومی در قالبی نوین و غیر ایدئولوژیک بازآرایی شود؛ سوم اینکه خرد همگانی و به تعبیر دقیق‌تر خرد نقاد، مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد و مردم جرأت فکر کردن پیدا کنند و دست آخر بر سر حدود و صغور عرصه عمومی توافق شود. این‌ها اصول اساسی سه گانه متجدد و مدرن شدن است.

وی با استناد به سخنان حجاریان تصریح کرد: مردم مردم این‌ها رسیدن به این اصول است؛ این‌ها با فهم جمهوریت در فاهمه اسلامی به واقع متفاوت است.

وی در ارائه فهرستی از مواردی که باید سرلوحه جدی حکومت در فضای اسلامی باشد گفت: نخست توجه به مردم و دوم احترام و تکریم حقیقی مردم است؛ سوم بسط عدالت در مردم توسط مردم است؛ در این بحث عدالت فردی، خانوادگی، جمعی و اجتماعی مد نظر است؛ مردم‌گرایی در فضای اسلامی، بسط عدالت در مردم و به وسیله خود مردم است؛ تقسیم عادلانه ثروت و موقعیت‌های مختلف، مناصب مختلف شغلی، نبود اختلافات طبقاتی ناعادلانه، نبود موقعیت‌های رانتی مختلف و امثال این‌ها از جمله موارد برقراری عدالت است؛ ترویج اخلاق رحمت در میان تمام اقشار جامعه، رحیم نسبت به خودشان و اخلاق مدارا نسبت به یکدیگر باشند و قانون به صورت دقیق برای همگان بویژه اصحاب ثروت و قدرت اجرا شود.

وی در بیان ششمین عنوان از ملزومات حکومت اسلامی گفت: به رسمیت شناختن حق مردم در نظارت بر امور مملکت در قالب نهاد امر به معروف و نهی از منکر بسیار مهم است؛ نظارت فردی و جمعی در جامعه اسلامی بسیار مهم است؛ حزبی که در غرب است به جهتی خوب است، اما در فضای اسلامی، حزب به معنای گروه‌ها و نهادهایی است که توان قوی‌تری برای امر به معروف و نهی از منکر داشته باشند؛ این حزب ساختار و فضای ویژه‌ای دارد؛ به رسمیت شناختن حق مردم در نظارت عمومی در قالب امر به معروف و نهی از منکر نسبت به امور مملکت و حکمران‌ها و نسبت به تمام اقشار بسیار مهم است.

وی در نکته هفتم از سخنان خود ابراز داشت: معنای درست از جمهوریت بسیار مهم است؛ مردم‌گرایی در فضای اسلامی معنا شود؛ اعتبار دادن به تشخیص مردم در گزینش و انتخاب حکمران‌ها بر اساس موازین قانون اساسی و بر اساس قوانین اسلام باشد؛ بحث‌های زیادی درباره اینکه نظر مردم مقبولیت یا مشروعیت می‌آورد شنیده‌اید.

وی ادامه داد: تشخیص موضوعی مردم در مشروعیت دخالت دارد؛ فرض کنید احکام و قوانین را اسلام می‌گوید، مجتهدین تشخیص می‌دهند و مردم بر اساس آن معیارها موضوع را تشخیص می‌دهند عمل می‌کنند؛ حالا این تشخیص موضوع، بخشی از مشروعیت دادن است و از فضای مقبولیت جداست و این تشخیص مردم برای ولی فقیه نوعی و شاورهم فی الامر است؛ البته می‌توان به عنوان مماشات و کنار آمدن با مردم نیز در نظر گرفت که جنبه‌های مختلف دارد.

وی به فرمایش رهبر معظم انقلاب درباره اینکه بعضی حرف از مردم می‌زنند اما دروغ می‌گویند اشاره کرد و گفت: تجربه بعد از انقلاب و فراز و نشیب‌هایی که شکل گرفت می‌دانیم که اینجا مردم‌فریبی و شعارهای پوپولیستی مطرح است؛ اگر صحبتی موافق با نظرشان باشد قبول دارند وگرنه که قبول ندارند.