موانع مقابل جوانی جمعیت و راهکارهای دیگر کشورها برای عبور از سیاه چاله جمعیتی

به گزارش خبرنگار سرویس جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا،  «جمعیت» کلید واژه‌ای است که بسیاری از مناسبات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد؛ متاسفانه در حال حاضر وقتی صحبت از «جمعیت» می‌شود عموم مردم به چشم یک گزاره سیاسی به آن نگاه می‌کنند در حالی که افزایش یا کاهش جمعیت به طور مستقیم با معیشت، اقتصاد، امنیت و البته آینده یک کشور ارتباط تنگاتنگ دارد و حاکمیت هر کشوری می‌تواند از این ابزار برای بهبود زندگی خود مردم و اقتصاد کشور استفاده کند.

متاسفانه با وجود اینکه ایران طی 30 سال گذشته بالاترین رکورد سرعت کاهش نرخ موالید در دنیا را از آن خود کرده و جمیعت کشورمان با سرعت فزاینده‌ای در حال مسن شدن است؛ اما اقدام عملی خاصی به غیر از تصویب «قانون جوانی جمعیت» برای اصلاح رویه جمعیتی کشور صورت نگرفته و علی‌رغم تذکرات صریح و پی در پی مقام معظم رهبری در مسئله جمعیت، اقدامات درخور بزرگی که تاثیرات محسوسی برای اصلاح شاخصه‌های جمعیتی کشورمان داشته باشد را شاهد نبوده‌ایم.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای هیات دولت چهاردهم خطاب به وزیر بهداشت فرمود: من از آقای دکتر ظفرقندی می‌خواهم شخصاً موضوع جوانی جمعیت و برطرف کردن موانع آن را بطور جدی پیگیری و برمشکلات تسط پیدا کنند تا نگذارند (موانع) ادامه پیدا کند. اگر زيرساخت هاي لازم فراهم شود، برخي از موانعي كه درحال حاضر بر سر راه ارتقاي نرخ باروری كلي در کشور وجود دارد، برطرف خواهد شد.

تسهیل ازدواج

يكي از اصلي ترين موانع بر سر راه افزایش نرخ باروری درجامعه، كم بودن تعداد ازدواج ها در مقايسه با جمعيت در آستانه ازدواج است. اگر جمعيت بالغ بر 11 ميليون نفر در کشور اقدام به ازدواج كنند، فرزندآوری آنان نرخ باروري كلي را افزايش خواهد داد و بسياري از مشكلات اجتماعي موجود نيز با افزايش ازدواجها كاهش خواهد يافت.

يكي از مهمترين بسترها براي افزايش ازدواج، فرهنگ سازي برای ازدواج مناسب و نيز ارتقای آگاهي جوانان در ارتباط با مزاياي ازدواج خواهد بود. بنابراين از دستگاه هاي فرهنگ ساز انتظار مي رود كه با اتخاذ رويكردهاي مشتري محور به اين امر مهم اقدام كنند.

کمک دولت به پایداری خانواده ها و تقویت زيرساخت هاي تحكيم بنيان خانواده

زيرساخت بسيار مهم ديگر که باید به آن توجه شود، پايداري خانواده ها است؛ متاسفانه بيش از 50 درصد طلاق ها در پنج سال اول زندگي رخ مي دهد که اين امر به اين مفهوم است كه تعداد قابل توجهي از خانواده ها در بهترين سنين فرزند آوري و باروري از هم پاشيده مي شوند.

تقویت همه زيرساخت هايي كه سبب تحكيم بنيان خانواده ها شود، مي تواند بستر مناسبي براي تكثير نسل در کشور فراهم آورد. همچنین فرهنگ رو به رشد تك فرزندي يكي ديگر از نقاط مهم مداخله و بسترسازي است. از همه دستگاه هاي ذيربط انتظار مي رود كه با رويكرد علمي در اين زمينه برنامه ريزي كنند. وزارت بهداشت نيز به نوبه خود وارد اين عرصه شده و اين مسئله را در چارچوب ابعاد مختلف سلامت، بررسي و تبيين مي كند.

برطرف کردن موانع اقتصادی

ساز وكارهای اقتصادی یکی دیگر از موانع فرزندآوری در کشور است که اميدواریم دولت چهاردهم بتواند با برنامه ريزی ها و اقدامات كارآمد در اين زمينه نيز به موفقيت هاي قابل قبولي دست پیدا کند.

مشکلات اقتصادی در جامعه یکی از علل مهم عدم فرزندآوری و ازدواج جوانان است و بسیاری از جوانان به همین دلیل از ازدواج خودداری می‌کنند و یا بعد از ازدواج تمایلی به فرزندآوری ندارند؛ هرچند افرادی نیز وجود دارند که از تمکّن مالی برخوردارند اما تمایلی به فرزندآوری ندارند.

ترویج و تبلیغ الگوی ازدواج ساده و به دور از تجملات از سوی رسانه ملی

سال هاست که ترویج ازدواج بخصوص ازدواج آسان و به دور از تجملات غیرضروری از سوی بزرگان نظام مطرح و تاکید شده است؛ اما تاکنون نتایج مطلوب حاصل نشده است.

باید همه دستگاه‌های اجرایی و دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی و غیرفرهنگی در کشور به خط شده و روی برنامه‌ ازدواج آسان جوانان و دانشجویان متمرکز شوند. باید تمامی رسانه ها اعم از رسانه ملی، خصوصی و دولتی با تولید محتواهای مناسب و الگوسازی ازدواج آسان و به دور از تجملات و اسراف را به جد ترویج داده و موانع موجود در راه ازدواج جوانان را برطرف کنند.

جلوگیری از کاهش نرخ باروری و حوادث ترافیکی

کاهش نرخ باروری یکی از مشکلات توسعه است که در کشورهای مختلف، خصوصاً کشورهای توسعه یافته بعد از انقلاب صنعتی آغاز شده و این قضیه به تدریج به کشور ما نیز رسیده و کشورهای منطقه نیز درگیر آن شده‌اند.

عوامل مختلفی همچون اشتغال زنان، افزایش سن ازدواج، افزایش سن فرزندآوری و نیز مشکلاتی از قبیل مرگ‌های ناشی از حوادث ترافیکی در کاهش نرخ رشد جمعیت نقش دارد که لازم است در این راستا اقداماتی برای حمایت از جمعیت جوان صورت گیرد.

در کشورهای توسعه یافته دو سیاست کلی اعمال شده که یکی از این سیاست‌ها، حمایت اقتصادی مستقیم و دیگری، ارائه خدمات اجتماعی است. تجربه کشورهای موفق نشان داده است، سیاستی که می‌تواند جوانان را به ازدواج و فرزندآوری تشویق کند، سیاستی است که محور آن زنان هستند و اگر تعادلی بین کار و زندگی شخصی زنان ایجاد شود، انگیزه فرزندآوری نیز بیشتر خواهد شد. باید حمایت‌های مؤثر اجتماعی را افزایش دهیم و حاکمیت جامعه باید سهم خودش را ایفا کند و تنها مسئولیت را به عهده جوانان و خانواده‌ها نگذاریم.

باید اشتغال جوانان را تضمین کنیم، هزینه‌های فرزندآوری را کاهش دهیم و در کنار این عوامل، با تقویت ارزش‌های فرهنگی می‌توانیم جامعه‌ای جوان و شاداب داشته باشیم و در آینده نزدیک شاهد، افزایش بیشتر نرخ رشد و فرصتی بیشتر در پنجره جمعیتی کشور باشیم.

امروز باید تمام تلاش ما بر فرزندآوری و حفظ جامعه ایرانی باشد، چرا که جمعیت کشور در حال حاضر در وضعیت بحرانی قرار گرفته و وظیفه مسئولان حمایت از جوانانی است که می‌خواهند تشکیل خانواده دهند و صاحب فرزند شوند و باید مسائل اقتصادی جوانان را رفع کرد.

راهکارهای کشورهای دیگر برای جلوگیری از پیری جمعیت

پیری جمعیت فقط متخص ایران نیست بلکه جمعیت جهان در حال حرکت به سوی سالمندی است؛ با وجود این، کشورهای مختلف سیاست‌های تشویقی بسیار خوبی را برای رشد جمعیت خود در پیش گرفته‌اند.

ژاپن

جمعیت ژاپن در سال 2022 به میزان بیش از 800 هزار نفر کاهش یافت. این کاهش جمعیت باعث اعطای مشوق‌هایی برای فرزندآوری از سوی دولت شد؛ از جمله این مشوق‌ها می‌توان به افزایش کمک‌هزینه خانواده‌ها اشاره کرد. در قانون کشور ژاپن تصویب شده که خانواده‌هایی که فرزندانی تا سن 15 سال دارند، ماهانه تا سیزده هزار ین کمک مالی دریافت کنند؛ از سوی دیگر پدر یا مادر هر یک میتوانند در صورت اخذ مرخصی با دریافت نصف حقوق خود برای نگهداری کودک در منزل بماند و پس از پایان سقف مرخصی به شغل قبلی خود بازگردند.

روسیه

بر اساس ابلاغ دولت روسیه خانواده‌هایی که دارای فرزند می‌شوند از پرداخت مالیات تا سقف تعیین شده معاف می‌شوند و حمایت‌های دیگری برای تربیت و رشد فرزندان نیز از طریق سبدهای کالای حمایتی و همچنین به صورت نقدی به خانواده‌ها پرداخت می‌شود.

فرانسه

دولت فرانسه 83 میلیارد یورو، یعنی حدود پنج درصد تولید ناخالص ملی کشور خود را صرف حمایت از فرزندآوری می‌کند. این میزان هزینه به نوبه خود بالاترین رقم در سطح اروپاست. زنان فرانسوی، 16 هفته مرخصی زایمان دارند که از 6 هفته پیش از تولد کودکان‌شان آغاز میشود. پس از این دوره، والدین حق سه سال مرخصی بدون حقوق را دارند.