صادرات نوشت‌افزار ایرانی؛ واقعیتی در دسترس یا رؤیایی شیرین؟

در بیش از یک دهه گذشته،‌ با جان گرفتن تولید در عرصه نوشت‌افزار شاهد خودکفایی در برخی از اقلام لوازم‌التحریر هستیم که از این میان می‌توان به خودکار اشاره کرد.

براساس آمار منتشر شده، میزان تولید خودکار و مداد از بین دیگر اقلام تحریری، دارای فرآیند تصاعدی است. آمارها نشان می‌دهد که سهم خودکار ایرانی از بازار کشور، طی یک دهه گذشته 9 برابر شده و از 10 درصد در سال 1391 به 90 درصد در سال 1399 رسیده است. در حالی که میزان مصرف سالانه خودکار در کشور، 500 میلیون عدد برآورد شده، تولید سالانه خودکار ایرانی به رقم 450 میلیون عدد رسیده است. در این میان میزان اشتغال مستقیم از تولید خودکار در داخل کشور نیز هزار نفر عنوان شده که سهم اشتغال خانگی از اشتغال کل نیز 20 درصد برآورد شده است.

از دیگر اقلامی که در این دسته می‌توان از آنها یاد کرد، دفتر تحریر است که بنا به گفته فعالان این حوزه،‌ بیش از 90 درصد نیازهای بازار داخلی را تأمین می‌کند. با توجه به ظرفیت تولید اقلام مختلف نوشت‌افزار در کشور، تولیدکنندگان و فعالان این صنعت در دهه دوم فعالیت خود،‌ صادرات را سرفصل فعالیت‌های خود تعریف کرده‌اند. اما صادرات محصولات نوشت‌افزار ایرانی با همه مزیت‌هایی که اقلام دارند، چندان کار ساده‌ای نیست. 

ثقفی، نماینده شرکت پارسی کار، در همین رابطه به تسنیم گفت: اولین قدمی که تولیدکنندگان باید در این مسیر بردارند، ارتقای کیفیت کالاهاست. اگر کیفیت بالا نباشد، نمی‌توان به صادرات اقلام مختلف فکر کرد. 

او با بیان اینکه مجموعه پارسی کار صادرات را از سال گذشته آغاز کرده و در حال حاضر به کشورهای حاشیه خلیج، افغانستان، عراق و مالزی به صورت محدود صادرات دارد، به تجربه‌های یک ساله گذشته در این مسیر اشاره و اضافه کرد: برای رسیدن به مرحله صادرات باید راه‌های آن باز شود. بخشی از این کار برعهده دولت است و وزارت صمت باید این امر را برای تولیدکنندگان امکان‌پذیر و در دسترس کند. 

ثقفی با بیان اینکه نوشت‌افزار ایرانی در حال حاضر از نظر کیفیت حرف برای گفتن در منطقه دارد، یادآور شد: بازار منطقه محلی برای عرضه محصولات هندی و چینی است. در قیاس با محصولات این کشورها، ما از نظر کیفیت در مرحله خوبی قرار داریم اما هزینه تمام شده برای تولیدکننده سبب می‌شود قیمت کالایی که عرضه می‌کند، افزایش یابد. نوسانات دلار نمی‌گذارد تولیدات داخل از نظر قیمت با محصولات چین و هند رقابت کند. 

این فعال بازار نوشت‌افزار نبود بسته‌بندی مناسب را از دیگر نقاط ضعف نوشت‌افزار ایرانی در قیاس با رقبای خارجی دانست و افزود: ما در بحث بسته‌بندی و تولید اقلام فانتزی از رقبای خارجی عقب‌تر هستیم. تولیدکننده میل به فعالیت در این زمینه دارد، اما این بخش هزینه‌بردار است و نیازمند تجهیزات لازم است. 

ثقفی در پایان نقش دولت در تقویت خط صادرات نوشت‌افزار را اساسی و غیر قابل انکار دانست و یادآور شد: تولیدکننده هرچقدر هم که قوی و با سرمایه باشد، نمی‌تواند بدون حمایت دولت وارد این فضا شود.  

صادرات اقلام نوشت‌افزار در چند سال گذشته به صورت مجموعه‌های فردی آغاز شده است. مجموعه‌هایی که تاکنون در این زمینه تجربیاتی اندوخته‌اند، همگی بر کیفیت محصولات ایرانی اذعان دارند و دلیل شکل نگرفتن خط صادرات را موانعی می‌دانند که حل آنها تنها از عهده دولت برمی‌آید. موانع صادرات صنعت نوشت‌افزار همچون دیگر صنایع است، نوسانات ارز، مشخص نبودن شیوه تبادلات مالی و چالش‌های ابتدایی. 

گودرزی، از دیگر فعالان بازار نوشت‌افزار از مجموعه آریاست. او معتقد است پیمودن این مسیر بدون همراهی دولت امکان‌پذیر نیست. به گفته او، کشورهایی مانند ترکیه در سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند با در نظر گرفتن حمایت‌ها از تولیدکننده، میزان صادرات محصولات خود در منطقه را افزایش دهند. 

گودرزی با بیان اینکه این دولت‌ها میزان قابل توجهی از ضررکرد را برعهده می‌گیرند تا فقط در منطقه حضور داشته باشند، افزود: برپایی غرفه به صورت رایگان و تسهیل در خروج محصولات، از جمله بسته‌های حمایتی است که کشورهایی مانند ترکیه برای تولیدکنندگان خود در نظر گرفته‌اند. 

او به تجربه حضورش در نمایشگاه نوشت‌افزار دبی اشاره و اضافه کرد: در این نمایشگاه در قیاس با محصولات چینی و هندی باید بگویم که کیفیت محصولات ایرانی، محسوس و قابل تأمل بود و حتی می‌توان گفت در بخش‌هایی قابل رقابت با محصولات اروپایی است. اما از نظر تنوع، ما چندان موقعیت خوبی نداشتیم. 

او نیز قیمت تمام‌شده محصولات را از جمله نقطه ضعف نوشت‌افزار ایرانی در منطقه برشمرد و گفت: تولیدکننده برای رساندن محصولات خود به بازارهای منطقه‌ای، هزینه‌ای را متقبل می‌شود. این امر، هزینه تمام شده محصول را افزایش می‌دهد. برای کاهش قیمت‌ها و حضور مؤثرتر در منطقه، ما نیازمند حمایت دولت هستیم. 

گودرزی افزود: لازم هم نیست که دولت همیشه این حمایت و پشتیبانی را داشته باشد. تا مدتی که شرکت‌ها پا بگیرند، این حمایت‌ها برقرار باشد و پس از آن، امور به خود شرکت‌ها و مجموعه‌های خصوصی واگذار شود. 

در نظر گرفتن صادرات به عنوان مهمترین هدف در دهه دوم فعالیت صنعت نوشت‌افزار، نشان‌دهنده بالندگی این صنعت است. هرچند گروه‌های خصوصی در حال ارزیابی بازارهای منطقه‌ای و تولید براساس نیاز و ذائقه مصرف‌کنند هستند، اما به نظر می‌رسد رسیدن به مقصد بدون همراهی دولت با این مجموعه‌ها، صادرات را تنها به یک رؤیای شیرین دوست‌داشتنی تبدیل خواهد کرد.