چرا دولت فرانسه از اخراج امام خمینی بیم داشت؟

درآستانه سالروز ورود تاریخی [امام] خمینی به ایران، نگاهی به اسناد محرمانه منتشرشده از آرشیو ملی آمریکا نشان می‌دهد که اقامت ایشان در پاریس و تصمیمات دولت فرانسه در قبال این موضوع، در میان مقامات غربی و سیاستمداران آن دوره محل بحث و نگرانی جدی بوده است. سندی از آرشیو ملی آمریکا (NARA) نشان می‌دهد که دولت فرانسه با وجود فشار‌ها و نگرانی‌های امنیتی، تمایلی به اخراج [امام] خمینی از خاک خود نداشته است. این سند حاکی از آن است که مقامات فرانسوی نگران تأثیرات احتمالی چنین اقدامی بر اوضاع ایران و واکنش‌های بین‌المللی بوده‌اند. 

براساس سند زیر، مقامات فرانسوی بیم آن داشتند که اخراج [امام] خمینی از فرانسه باعث تشدید اعتراضات مردمی در ایران و حتی تهدید منافع کشورهای غربی شود. این در حالی است که دولت ایران نیز در آن زمان، هیچ درخواست رسمی برای اخراج [امام] خمینی از فرانسه ارائه نکرده بود.

متن سند:

موضوع: ایران و [امام] خمینی

(کل متن) خلاصه: مقام رسمی فرانسه به طور سربسته می‌گوید [امام] خمینی احتمالاً اجازه دارد بعد از انقضای مجوز اقامت کنونی‌اش همچنان در فرانسه بماند.

۱.     ما در ۲۲ دسامبر با معاون امور خاورمیانه در وزارت خارجه‌ فرانسه (کارمند – محرمانه) در مورد رویکرد فرانسه نسبت به اقامت آیت‌الله خمینی [امام] گفت‌وگو کردیم. ایشان تأیید کردند که در 5 ژانویه وضعیت اقامت خمینی [امام] غیرقانونی خواهد شد، مگر آن‌که به وزارت کشور درخواست ویزا بکند (ایرانیانی که گذرنامه‌ معتبر داشته باشند می‌توانند بدون ویزا تا سه ماه در فرانسه اقامت داشته باشند). اگر [امام] خمینی تا آن زمان همچنان در فرانسه باشد (و ظاهراً نظر این مقام فرانسوی این است که چنین خواهد بود)، دولت فرانسه باید تصمیمی بگیرد؛ اگر [امام] خمینی  درخواست ویزا بکند، یا باید به او ویزا بدهد یا در غیر این‌ صورت اخراجش کند.

۲.     این مقام گفت دولت فرانسه با وضعیت بغرنجی روبه‌رو است. اگر عملی در جهت اخراج [امام] خمینی انجام دهد، قطعاً در فرانسه تظاهراتی در اعتراض به این اقدام صورت خواهد گرفت. چنین تظاهراتی احتمالاً گسترده و لگام‌گسیخته خواهد بود. لذا دولت فرانسه کاملاً آگاه است که امکان دارد اقدامی علیه سفارت ایالات متحده نیز انجام بگیرد. همچنین احتمال فعالیت‌هایی علیه نهادهای فرانسوی و فرانسویان ساکن ایران وجود دارد. بااین‌حال، مهم‌تر از این‌ها، تأثیر احتمالی چنین اقدامی بر وضعیت کنونی ایران است. اگر [امام] خمینی از فرانسه اخراج شود، این عمل ممکن است در ایران مستقیماً منجر به فعالیت‌های جدی و گسترده علیه شاه شود و شاه را متهم کنند که از فرانسه خواسته [امام] خمینی را اخراج کند. درواقع (و این مقام مؤکداً گفته است که) دولت ایران هیچ درخواستی مبنی بر هیچ اقدام خاصی درباره‌ [امام] خمینی  نکرده است. این مقام خاطرنشان کرد که دو شب پیش با سفیر ایران شام خورده و سفیر ظاهراً از شیوه‌ دولت فرانسه برای مدیریت [امام] خمینی کاملاً راضی بوده است.

۳.     به گفته‌ این مقام، به نظر دولت فرانسه اگر اقدامی در جهت تقویت جایگاه [مام] خمینی صورت نگیرد، توانایی او برای تأثیرگذاری بر وقایع ایران کاهش خواهد یافت. بنابراین، هر اقدامی که توجهات را به سمت [امام] خمینی جلب کند، احتمالاً تأثیری زیان‌بخش بر ثبات در ایران خواهد داشت (دلالت ضمنی اما واضح چنین سخنی این است که اخراج [امام] خمینی صرفاً تأثیر او را بیشتر خواهد کرد).

۴.     ما پرسیدیم که آیا ملک حسین در طول سفر خود به پاریس (11 تا 14 دسامبر) قصد دیدار با [امام] خمینی را هم داشته یا نه. این مقام گفت تا جایی که می‌داند ملک حسین چنین قصدی نداشته است. او پیش از سفرش وزیر امور مذهب خود را برای دیدار با [امام] خمینی فرستاده بود، اما مقام فرانسوی می‌گوید اطلاعی از وقوع چنین ملاقاتی ندارد. او اظهار داشت سیاست دولت فرانسه این است که از هر اقدامی که معلوم شود ربطی سیاسی به [امام] خمینی دارد احتراز کند. درواقع قرار گرفتن بین [امام] خمینی و شاه مسئله‌ای بی‌حاصل و بی‌نتیجه خواهد بود. دولت فرانسه برای اجتناب از برقراری ارتباط سیاسی با [امام] خمینی، کلود شایه، رئیس امور کنسولی و مقررات اداری، را انتخاب کرده تا با [امام] خمینی ارتباط بگیرد و به او در مورد تهییج به خشونت از قلمروی فرانسه هشدار بدهد. شایه یک بار با [امام] خمینی دیدار داشته و با وکلای [امام] خمینی نیز در ارتباط است.