عفو رهبری مظهر رحمت اسلامی و عدالت ترمیمی است

عفو؛ سیاست جایگزین زندان

آیت‌الله عباس کعبی در گفت‌وگو با گروه حقوق خبرگزاری رسا با اشاره به فلسفه عفو در سیاست کیفری اظهار داشت: عفو موجب بازگشت مجرم نادم به جامعه، ترمیم اجتماعی، کاستن از کینه‌ها و بازسازی اعتماد اجتماعی می‌شود و در عین حال بار زندان‌ها را نیز کاهش می‌دهد. به این اعتبار، عفو یک سیاست جایگزین مجازات زندان به شمار می‌رود.

 نمایش اقتدار نرم جمهوری اسلامی

وی با بیان اینکه عفو رهبر انقلاب به نمایش رحمت، رأفت و گذشت نظام اسلامی منجر می‌شود، گفت: این اقدام در واقع نوعی عدالت ترمیمی است که می‌تواند بازتاب‌های داخلی و بین‌المللی گسترده‌ای داشته باشد. عفو نشان می‌دهد که ولایت فقیه علاوه بر نقش دفاعی و تمدنی، ضامن اجرای عدالت ترمیمی در کنار عدالت کیفری و مظهر رحمت الهی است.

جایگاه عفو در قانون اساسی و سیره اسلامی

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اصل ۱۱۰ قانون اساسی گفت: بر اساس این اصل، عفو یا تخفیف مجازات با نظر رهبر انقلاب صورت می‌گیرد. در کمیسیون عفو و بخشودگی، وضعیت خانوادگی، اجتماعی و ندامت محکومان بررسی می‌شود و عفوهای موردی نیز غالباً در مناسبت‌های مذهبی مانند عید فطر، قربان و میلاد پیامبر اکرم(ص) اعمال می‌گردد.

وی افزود: در عفو معیاری، ضوابط کلان و نمادین رعایت می‌شود که نشانه عدالت ترمیمی و رأفت اسلامی است. امسال حدود ۷۰ هزار نفر و در سال ۱۴۰۱ حدود ۹۰ هزار نفر مشمول عفو معیاری شدند.

تمایز حق‌الله و حق‌الناس

آیت‌الله کعبی خاطرنشان کرد: در عفو باید میان حق‌الله و حق‌الناس تفاوت قائل شد؛ در جرائم خصوصی همچون حدود و دیات، گذشت صاحبان حق شرط است، اما در جرائم عمومی و تعزیرات که جنبه عمومی دارند، عفو در اختیار ولی‌فقیه است. در سیره پیامبر اسلام و امیرالمؤمنین(ع) نیز عفو در اوج قدرت به مثابه شکرانه اقتدار مطرح بوده است.

تأکید روایات بر اصلاح اجتماعی

وی با استناد به روایات امام صادق(ع) اظهار داشت: عفو نشانه بزرگواری و کرامت انسان است و به اصلاح جامعه منجر می‌شود. همچنین آیات قرآن کریم نشان می‌دهد یکی از کارکردهای رهبری در اسلام، عفو و استغفار برای تقویت انسجام، اتحاد و همبستگی اجتماعی است.

ضرورت ارزیابی سیاست‌های عفو

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: شاخص‌های سنجش اثرگذاری عفو بسیار مهم است، از جمله اینکه تا چه حد باعث کاهش نرخ جرم، افزایش اعتماد عمومی به دستگاه قضایی اسلامی و افزایش رضایت قربانیان می‌شود. وی تأکید کرد: عفو باید مشروط به توبه صادقانه مجرم، نبود خطر تکرار جرم و فقدان مفسده عمومی باشد.

نقش عفو در بهبود شرایط اجتماعی

آیت‌الله کعبی با بیان اینکه در پرونده‌های قصاص توجه به نظر اولیای دم بسیار مهم است، خاطرنشان کرد: عفو عمومی یا معیاری در شرایط اقتصادی و اجتماعی دشوار می‌تواند به بهبود وضعیت جامعه کمک کند؛ هرچند جرائم سنگین مانند قتل سازمان‌یافته، جرائم امنیتی یا مواردی که احتمال تکرار بالاست، مشمول عفو نمی‌شوند.

معیارهای دقیق در عفو معیاری اخیر

وی با اشاره به بررسی موارد عفو در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ افزود: معیارهایی همچون عدم مباشرت در جرم، عدم معاونت، عدم ارتکاب جاسوسی یا تخریب و امثال آن در نظر گرفته شده است. وی گفت: در عفو امسال نیز شرایط و معیارهای دقیقی لحاظ شد که آثار اجتماعی و سیاسی ارزشمندی به دنبال خواهد داشت.

آیت‌الله کعبی در پایان تأکید کرد: باید خدا را شکر کرد که نظام مقدس جمهوری اسلامی در اجرای عفو، همه جوانب شرعی، اجتماعی و سیاسی را مورد توجه قرار می‌دهد و این نعمت بزرگی است که زمینه عدالت ترمیمی و رحمت اسلامی را فراهم می‌آورد.