گزارشی از آئین رونمایی و بررسی کتاب «مسئلهشناسی فرهنگی به روایت جریان مجدّد»
آئین رونمایی و بررسی کتاب «مسئلهشناسی فرهنگی به روایت جریان مجدّد» به همت گروه فرهنگپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، آئین رونمایی و بررسی کتاب «مسئلهشناسی فرهنگی به روایت جریان مجدّد» به همت گروه فرهنگپژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شامگاه دوشنبه ۲۴ آذرماه، بهصورت حضوری و مجازی برگزار شد.
این نشست علمی ـ فرهنگی با حضور جمعی از اساتید، پژوهشگران و علاقهمندان حوزه فرهنگ و سیاستگذاری فرهنگی برگزار گردید و در آن، دکتر فرشاد مهدیپور نویسنده کتاب، حجت اسلام و المسلمین حمیدرضا پارسانیا، حجت الاسلام و المسلمین علی ذو علم و دکتر حسن بنیانیان به ایراد سخنرانی و بررسی ابعاد مختلف این اثر پرداختند.
حجتالاسلام والمسلمین پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تقدیر از تلاشهای علمی نویسنده، اظهار داشت: این اثر حاصل سالها پیگیری، دغدغه و تأمل علمی مؤلف در حوزه فرهنگ است و از نقاط قوت آن، ورود مباحث جریانشناسی به عرصه سیاستگذاری فرهنگی است؛ امری که میتواند نقش تعیینکنندهای در فهم و هدایت تحولات فرهنگی کشور داشته باشد.
وی با بیان اینکه این کتاب صرفاً تلاشی برای شناخت هویت فرهنگی موجود نیست، افزود: این اثر در عین حال، یک کنش هویتساز است. خودِ این نوع پژوهش، نوعی کنشگری فرهنگی محسوب میشود که بهموقع، ناظر به واقعیتهای عینی، دارای مخاطب و افقگشاست و میتواند انتظار و مطالبه اجتماعی ایجاد کند. از این جهت، این کار هم شایسته تقدیر است و هم نیازمند پیگیری و تکثیر.
حجتالاسلام والمسلمین پارسانیا با تأکید بر ضرورت طرح زنده و عمومی این مباحث در سطح جامعه گفت: چنین موضوعاتی باید در ارتباط مستقیم با مخاطبان و در سطح فرهنگ عمومی مطرح شود. این کار از سنخ خودآگاهی فرهنگی برای جامعهای انقلابی است که هویتش، هویتی فرهنگی است.
وی با اشاره به اهمیت مقطع تاریخی معاصر افزود: از دوره مشروطه به اینسو، جامعه ایرانی با پدیدهای مواجه شده که در تاریخ پیشین ما سابقه نداشته است. اگرچه این مقطع از نظر زمانی کوتاه است، اما از حیث تاریخی و فرهنگی، دورهای بسیار سرنوشتساز به شمار میرود. امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند آگاهی از این هستیم که چه بر ما میگذرد و هویت ما در مواجهه با تحولات جهانی در چه وضعیتی قرار دارد.
در ادامه نیز حجتالاسلام والمسلمین علی ذو علم، استادیار گروه فرهنگپژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، با اشاره به سابقه تاریخی صورتبندی سهگانه جریانهای فکری در ایران، اظهار داشت: پیش از این نیز ما با همین سه حقیقت یا سه جریان مواجه بودهایم، هرچند با عناوین متفاوت. مرحوم شهید مطهری از این جریانها با عنوان «جریان متحجر»، «جریان تجددگرایی افراطی» و «جریان اسلام ناب» یاد میکرد و در دورههای مختلف نیز نامگذاریهای دیگری برای آنها به کار رفته است.
حجتالاسلام والمسلمین ذو علم با بیان اینکه اگرچه نویسنده این جریان را عمدتاً در عرصه فرهنگی تحلیل کردهاند، تصریح کرد: این بحث به حوزه فرهنگ محدود نیست و در عرصههای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز بهصورت جدی مطرح است. اساساً تفکیک واقعی و عینی میان فرهنگ، سیاست، اقتصاد و تربیت وجود ندارد و این اضلاع در جامعه بهصورت درهمتنیده عمل میکنند؛ هرچند ما در تحلیل، از حیث مفهومی میان آنها تفکیک قائل میشویم.
وی با اشاره به برخی مؤلفههای جریان مجدد که در فصلهای پایانی کتاب آمده است، خاطرنشان کرد: این مؤلفهها کاملاً با نگاه اقتصادی و سیاسی این جریان پیوند خوردهاند و همین امر نشاندهنده یک منظومه فکری منسجم است که نمیتوان آن را صرفاً به یک حوزه تقلیل داد.
استادیار گروه فرهنگپژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، در ادامه با نقد دوگانه رایج «سنت و تجدد» گفت: به نظر من، همانگونه که بسیاری از اساتید نیز تأکید کردهاند، این دوگانه اساساً واقعی نیست و از ابتدا یک دوگانه تصنعی بوده که در ادبیات و مقالات رایج شده است. مسئله واقعی ما بهعنوان مسلمانانی که اسلام را دینی جامع، اجتماعی و کارآمد میدانیم، دوگانه «اسلام و سکولاریسم» است، نه سنت و تجدد.
وی افزود: اسلام نه در تقابل با همه عناصر تجدد قرار دارد و نه با سنت به معنایی که در گفتمان تجدد اراده میشود، پیوند ذاتی دارد. بسیاری از عناصر تجدد مورد تأیید اسلام هستند و در مقابل، اسلام با برخی ابعاد آن تقابل جدی دارد و با برخی دیگر تعامل یا اقتباس میکند. این نگاه در بیانات امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب، شهید مطهری، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و علامه جعفری بهروشنی دیده میشود.
در انتها نیز دکتر فرشاد مهدیپور، نویسنده کتاب «مسئله شناسی فرهنگی به روایت جریان مجدّد»، با بیان اینکه پایه نگارش این کتاب، یک دغدغه ریشهدار فکری بوده که به دوران کارشناسی وی بازمیگردد؛ گفت: زمانی که این پرسش اساسی برای من مطرح شد که آیا میتوان یک چارچوب ساختاری و نظری بومی برای فهم و تبیین فرهنگ و رسانه در ایران طراحی کرد یا اینکه ناگزیر باید همواره از الگوهای وارداتی و جهانی استفاده کرد.
وی ادامه داد: در همان دوران، بررسی متون آموزشی رایج در حوزه روزنامهنگاری نشان داد که بسیاری از مفاهیم و واژگان، ترجمه مستقیم ادبیات «روزنامهنگاری جهانی» است؛ در حالی که روزنامهنگاران ایرانی بهصورت عملی و تجربی، واژگان و مفاهیم بومی متعددی را خلق کردهاند. همین مسئله در دوره کارشناسی ارشد به پژوهشی درباره زبان روزنامهنگاری و واژگان ارتباطات در ایران منجر شد که بعدها در قالب کتابی مستقل منتشر شد.
مهدیپور با اشاره به تداوم این مسیر پژوهشی در دوره دکتری، خاطرنشان کرد: این دغدغه در مقطع دکتری نیز با تمرکز بر این پرسش دنبال شد که آیا در برابر مدرنیته، نوسازی و تجدد، جریانی فکری در ایران وجود دارد که بتواند برای فرهنگ، ارتباطات و رسانه، چارچوب، آداب و نظریهای مستقل ارائه دهد یا خیر. پژوهشهایی درباره جریانهای فرهنگی در ایران، بررسی اندیشه جلال آلاحمد و مفهوم غربزدگی، و همچنین تبارشناسی فرهنگی مدیران در دوره جمهوری اسلامی، همگی مقدمهای برای شکلگیری این اثر بودهاند.
وی با تأکید بر اینکه کتاب «مسئلهشناسی فرهنگی به روایت جریان مجدد» بر مبنای رویکرد سیاستگذاری فرهنگی تدوین شده است، تصریح کرد: در هر نوع سیاستگذاری، نخستین و اساسیترین گام، شناخت دقیق مسئله است. این کتاب تلاش میکند پیش از ارائه راهحل یا نسخه اجرایی، به شناسایی و صورتبندی مسئله فرهنگی بپردازد و نشان دهد که مسئله از چه منظری تعریف میشود و بر چه مبانی نظری استوار است.
مهدیپور افزود: در این اثر، جریانی فکری و گفتمانی واکاوی میشود که خاستگاه انقلاب اسلامی و تعین جمهوری اسلامی به شمار میرود؛ جریانی که ریشههای آن در دهههای ۳۰ و ۴۰ شکل گرفته، در دهه ۵۰ به اوج رسیده و نهایتاً در ساختار جمهوری اسلامی متجلی شده است. بررسی نحوه مواجهه این جریان با سایر جریانهای فکری، ادبیات شکلگرفته پیرامون آن، کلیدواژهها و مسئلهمندیهایش، هسته اصلی این کتاب را تشکیل میدهد.
ارسال نظرات