آیت الله کعبی: مهندسی نظام روحانیت باید متناسب با اهداف و وظایف روحانیان تدوین شود

آیت الله عباس کعبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا به واکاوی تحول در حوزه های علمیه پرداخت و با تاکید بر ضرورت تحول و  شتاب آن گفت: امروز ما با قله‌های خود فاصله کمی و کیفی زیادی داریم و باید با شناخت نیازها و متناسب با حرکت رو به رشد در دهه‌های چهارم و پنجم انقلاب اسلامی، سند ماموریت خود را متناسب با تحولات جهانی و با توجه به متن واقعیت ترسیم کنیم.

این استاد سطح عالی حوزه پیشنهادهایی درباره تحول در حوزه دارد که می توان به تدوین نظام مهندسی روحانیت، تعریف شاخص های روحانیت مطلوب دهه چهارم انقلاب و توانمند سازی سازمانی، مدیریتی و محتوایی نهادهای رسمی حوزه های علمیه اشاره کرد. 

حوزه پیش و پس از انقلاب اسلامی را از نظر علمی، اجتماعی، سیاسی چگونه ارزیابی و مقایسه می‌کنید؟

حوزه قبل از انقلاب اسلامی، حوزه انزوا و مبارزه بود و با اینکه در متن تاثیر گذاری کلان اجتماعی و سیاسی در جامعه نبود، اما برای تغییرات اجتماعی کلان تلاش می کرد.

ترویج جدایی دین از سیاست، ترویج ایدئولوژی های مادی و ناتوان نشان دادن دین در صحنه اجتماع و بیان اینکه دین افیون توده‌ها است و در یک کلام تلاش مشترک استعمار و استکبار قصد انزوای حوزه و روحانیت بود.

حوزه در زمان پیش از انقلاب دوره تلخ تحقیر و مظلومیت را سپری می کرد اما در عین حال حوزه آگاهی‌بخش و روشنگر بود و بیداری اسلامی را رقم می‌زد و امام خمینی(ره) و شاگردان ایشان در صف مقدم آگاهی بخشی قرار داشتند.

انقلاب اسلامی ایران بزرگترین حادثه قرن و برجسته ترین دوران تاریخ ایران را رقم زد و حوزه در این زمان از انزوا خارج شد و به حوزه حاضر در متن مردم تبدیل شد.

در این دوره با حوزه ای برنامه ریز، مسؤول، تلاش گر و اجرا کننده احکام اسلامی در صحنه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و حوزه ای که باید نظامات اسلامی را به روش حکومتی به اجرا درآورد، روبرو می شویم.

به طور خلاصه می توان گفت انقلاب باعث شد تا حوزه مطالبه‌گر به حوزه پاسخگو تبدیل شود.

آیا وضعیت امروز حوزه علمیه را مطلوب ارزیابی می کنید؟

در این سه دهه پس از انقلاب اسلامی ایران، حوزه دارای صفاتی مانند تلاشگر، برنامه ریز و در حال تحول شناخته شده و تلاش های بسیار زیادی هم در اندازه توان انجام شده است و توانسته کارنامه خوبی از خود ارائه دهد اما با فضایی که انقلاب اسلامی ایران برای حوزه و روحانیت تبیین کرد، رسالت حوزه های علمیه جهانی شده و برای این حوزه جهان اندیش باید برنامه های مطلوب تدوین شود.

امروز ما با قله های خود فاصله کمی و کیفی زیادی داریم و باید با شناخت نیازها و متناسب با حرکت رو به رشد در دهه های چهارم و پنجم انقلاب، سند ماموریت خود را متناسب با تحولات جهانی و با توجه به متن واقعیت ترسیم کنیم.

آیا برای رسیدن به وضع مطلوب در حوزه های علمیه، مروز زمان را لازم می دانید یا اینکه ایجاد یک تحول راهکار ارتقا و پیشرفت حوزه های علمیه است؟

تحولی که مقام معظم رهبری در چند سال اخیر بر آن تاکید کرده اند، اجتناب ناپذیر است و اگر اتفاق نیفتد، گذر زمان و حرکت توام با شتاب جهان که در تمام عرصه های علمی در جهان ارتباطات در حال شکل گیری است، حوزه را با عقب گرد مواجه خواهد کرد.

حوزه های علمیه باید هرچه زمان به جلو می رود، پاسخگوتر و متناسب با تحولات بین المللی رشد کنند و امروز تحول به یک مطالبه عمومی از سوی حوزویان اعم ار مسؤولان، اساتید و بدنه طلاب حوزه های علمیه تبدیل شده است.

تحول مورد نظر در حوزه باید شتاب و سرعت بیشتری به خود گیرد و با نیاز سنجی ها، نقشه علمی، فرهنگی، اجتماعی و تبلیغی نوشته شود.

مهندسی نظام روحانیت امروز از لوازمی است که باید متناسب با اهداف و وظایف روحانیت تدوین شود و الگوی صحیح تعامل روحانیت با نظام اسلامی، توسعه، مدیریت جامعه، تربیت دینی جامعه، جوانان، خانواده، رسانه، دیپلماسی اسلامی، بیداری اسلامی وحدت اسلامی تبیین شود.

همچنین در مهندسی نظام روحانیت باید به توانمند سازی نهادهای رسمی روحانیت مانند جامعه مدرسین، شورای عالی، مرکز مدیریت حوزه و مجمع نمایندگان و همچنین رابطه روحانیت با نظام، تبلیغ ،آموزش و پژوهش به خوبی روشن شود از این رو ایجاد یک سند مانند نظام مهندسی روحانیت نیاز به کار منسجم سازمان روحانیت دارد.

 مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و فضلای حوزه، تحول در حوزه را مطرح و بر ضرورت آن تاکید کردند و راهکارهایی نیز برای تحول ارائه دادند، به نظر شما منویات رهبری درباره حوزه های علمیه از چه جایگاهی مطرح می شود؟

رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان یک روحانی تحول خواه از دیرباز و قبل از انقلاب اسلامی خواهان تحول در حوزه و اصلاح در برنامه های آموزشی، پژوهشی و تبلیغی و ساختار روحانیت بودند و اگر مجموع فرمایشات ایشان قبل از انقلاب اسلامی رصد شود، این مطلب نمایان خواهد شد.

بعد از انقلاب اسلامی ایران، ایشان در پست های گوناگون نیز این دغدغه را داشته اند و همواره به عنوان یک کارشناس ارشد روحانیون تحول گرا شناخته شده اند و بعد از مسئولیت مهم مرجعیت دینی و رهبری این احساس مسئولیت بیشتر شده و در دیدارهای خود با مجموعه های حوزوی، اساتید، نخبگان و طلاب حوزووی بر این مطلب تاکید کرده اند.

امروز مقام معظم رهبری به عنوان شخصیت حقیقی خود که یک مدقق حوزوی بوده و هم به واسطه سمت خطیر خود که مرجعیت جهان اسلام است، دغدغه تحول را مطرح و دنبال می کنند.

رهبری انقلاب تحول در حوزه را از عمق جان درک کرده و یک ضرورت برای جهان اسلام می داند که می توانیم ایشان را رهبر حوزه تحول خواه عنوان کنیم.

 در بحث تحول در حوزه با چه نظراتی از سوی اقشار گوناگون فکری در حوزه علمیه روبرو هستیم؟

پیرامون تحول با چند دیدگاه مواجه هستیم، عده ای با اقدامات فردی می خواهند نظام روحانیت را به پیش ببرند و از حرکت های جمعی استقبال نمی کنند، عده دیگری به نام تحول در دام اندیشه های غربی افتاده و تحت تاثیر مبانی غربی علوم انسانی در مقابل سنت های اصیل حوزوی گام بر می‌دارند و عده دیگری که به علت نداشتن عقبه فکری مناسب با داشتن ساحت های علمی گوناگون نتوانسته اند ایده و فکر متناسب با واقعیت حوزه را بروز دهند.

می توان گفت، رهبری معظم انقلاب اسلامی با لحاظ واقعیت ها، ظرفیت ها و چالش های موجود فرا روی حوزه علمیه و با نگاه به آینده، حوزه تحول خواه را مدیریت کرده و در کنار سایر مراجع عظام تقلید، اندیشه های فاخر خود را با حفظ اصالت ها و موقعیت بیرونی و درونی حوزه ارائه می دهند.


آیا ساختار اداری ـ تشکیلاتی امروز حوزه توان ایجاد و ساماندهی تحول را دارد؟

اگر بخواهیم واقع گرا باشیم سطح مطالبات روحانیت از تشکیلات و نهادهای رسمی گویای این امر است که نهادهای رسمی نیاز به توانمند سازی سازمانی و توانمندسازی مدیریتی و محتوایی دارد و در این زمینه به یک نگاه جامع نیاز داریم و به تعبیر رهبر معظم انقلاب مدیریت در تحول و تحول در مدیریت را سامان دهد.

 چه نهادی در حوره علمیه مسؤول پیگیری خواسته های مراجع و بزرگان حوزه پیرامون تحول در حوزه علمیه است؟

در سالهای اخیر با تاسیس ستاد ارتقا و پیشبرد حوزه علمیه قم روبرو بودیم که زیر نظر جامعه مدرسین و شورای عالی مشغول به فعالیت است و نقطه نظرات مراجع، بزرگان حوزه و اساتید حوزه را پیگیری و گرد آوری می کند.

مطالبه اصلی بزرگان حوزه درخشندگی در مقام علم و تقوا است و از هر گونه حرکتی که باعث پیشبرد علمی حوزه بشود، استقبال می کنند.

امروز به نظر می رسد وقت آن رسیده که شاخص های یک روحانی مطلوب مطابق وضعیت موجود تعریف شود و مطابق هر کدام برنامه ریزی خاص انجام شود.

 نظر شما دریاره شاخص های مطلوب یک روحانی در وضعیت فعلی چیست؟

من چهارده شاخص برای روحانی مطلوب استخراج کرده ام که بدین شرح است: 1ـ باسواد 2ـ با تقوا 3ـ ساده زیست و با عزت نفس 4ـ مردمی 5ـ دارای روحیه خدمتگزاری 6ـ صادق7ـ مسئولیت شناس 8ـ دین مدار و آمر به معروق و ناهی از منکر 9ـ پایبند به نظام اسلامی و ولایت فقیه 10ـ دارای روحیه کار دسته جمعی 11ـ دارای مقاومت و تحرک 12ـ زمان شناس و با بصیرت 13ـ خردمند و با حکمت 14ـ جوان گرا.

لازم است برای هرکدام از این شاخص ها، نظام آموزشی، معیشتی، اجتماعی، فرهنگی دیده شود و آموزش های لازم نظیر مهارت های اجتماعی و سیاسی به طلاب داده شود تا خروجی حوزه ها متناسب با دهه چهارم انقلاب اسلامی ایران باشد. 

از اینکه وقت خود را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید، سپاسگزاریم. /909/گ402/ع