اعلام اصول جمهوری اسلامی در راهپیمایی میلیونی مردم / 29 دی 1357

علی اسفندیار

خبرگزاری رسا، حوادثی که در دی ماه 1357 در ایران اتفاق افتاده است بسیار مهم و سرنوشت ساز است. در این ماه، اموری برای انقلاب رقم می خورد که زمینه را برای ضربه نهایی به حکومت در حال احتضار پهلوی وارد کرده و مقدمات پیروزی انقلاب در 22 بهمن را فراهم می آورد.

دی ماه یکی از بحرانی ترین مقاطع حیات حکومت پهلوی به شمار می رود. فعالیت های امام خمینی در نوفل لوشاتو به اوج خود رسیده است. بیانیه و سخنرانی پی در پی و به طور مداوم به ایران فرستاده می شود. سیزده مصاحبه، چهار سخنرانی و هشت پیام، حکم و نامه توسط امام در این مدت صادر می شود.

از آن طرف، غلامرضا ازهاری که به دلیل ناکامی دولت های قبلی در مقابله با انقلاب، توسط شاه برای متوقف کردن جریان نهضت در آبان 57 به نخست وزیری منصوب شده است تلاش دارد تا با دستگیری نویسندگان مطبوعاتی که علیه دیکتاتوری شاه انتقاد می کردند و مطلب می نوشتند و نیز بازداشت برخی از دولتمردان مثل نصیری و هویدا، در قالب اقدامات نظامی، موتور انقلاب را خاموش کند. ازهاری که سر و صدای شب های تهران را غیر واقعی خوانده و آن را صدای نوار می داند سرانجام مجبور به استعفا می شود و به بهانه بیماری، از نخست وزیری کناره می گیرد. (1)

تظاهرات مردمی نیز تنها منحصر به تهران نیست. در 4 دی، تظاهرات مردم در کرج، بابل، تهران، ارومیه، سنندج، لنگرود و سقز به‌ وسیله‌ی نظامیان شاه سرکوب می شود. بسیاری هم شهید و زخمی می شوند. در این روز همچنین اعتصاب کارکنان دخانیات آغاز می شود.

اعتراضات دانش آموزان و دانشجویان همچنان ادامه دارد. در ناآرامی روز 5 دی در مدارس و دانشگاه های تهران، جمع زیادی از دانش آموزان شهید و زخمی می شوند.

در شهر مشهد نیز مراسم عزاداری و سوگواری برقرار است و پس از مراسم عزاداری، راهپیمایی بزرگی انجام می شود.

آمریکا یک بار دیگر حمایت خود را از شاه ایران اعلام می کند. به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی آمریکا، دولت این کشور با رهبران مخالف در ایران در تماس است.

در 7 دی، امام خمینی در پیامی به ملت ایران، به مناسبت کشتار بی‌رحمانه‌ی قم، چهلم کشتار مردم در مشهد مقدس و کشتار در شهرستان‌های دیگر،‌ روز نهم دی را روز عزای عمومی اعلام می کند. امام همچنین از شاه می خواهد تا به دیکتاتوری خود پایان دهد.

مشهد مقدس همچنان روزهای خونینی را پشت سر می گذارد. با اوج‌گیری تظاهرات مردم مشهد، سربازان و مأمورین امنیتی در روزهای 9 ،‌ 10 و 11 دی ماه به حرم مطهر امام رضا (ع) و مردم در خیابانها و بیمارستانها حمله می کنند و عده زیادی را به شهادت می رسانند و گروهی نیز مجروح می شوند.

راهپیمایی ها در سراسر کشور روز به روز گسترده تر می شود و علاوه بر شهرهای بزرگ، مردم در شهرهای کوچک نیز علیه رژیم شاه به تظاهرات بر می خیزند. بازارها، مغازه‌ها و ادارات دولتی تعطیل هستند. درگیری های مردم با سربازان شاه همچنان ادامه دارد و عده زیادی هر روز کشته و زخمی می شوند اما در اراده مردم خللی ایجاد نمی شود.

امام خمینی اعلام می کند که هر دولتی که با تصویب شاه تشکیل شود، غیر قانونی تلقی می‌شود. ایشان از مردم ایران می خواهند تا سرنگونی شاه به اعتراضات و تظاهرات ادامه دهند. روز 18 دی نیز از سوی امام در عزای شهدای مشهد، قزوین و کرمانشاه، عزای عمومی اعلام می شود.

راهپیمایی بزرگ و با شکوه مردم شهر ری در روز 18 دی ماه و انعکاس آن در رسانه ها، تقویت حرکت مردمی سایر شهرها را به دنبال دارد.

در 22 دیماه، امام شورای انقلاب را تشکیل می دهد. این شورا رسماً با فرمان امام کار خود را شروع می کند. فردای آن روز (23 دیماه)، شاه با تشکیل شورای سلطنت، زمینه را برای خروج خود از ایران فراهم می کند؛ اما مخالفت صریح امام با این شورا و غیرقانونی خواندن آن و در پی آن استعفای رییس شورا (سید جلال‌الدین تهرانی) ـ پس از ملاقات با امام در پاریس ـ شورای سلطنت در اول بهمن بدون هیچ گونه اقدامی در راستای اهداف تعیین شده پس از فعالیتی یک هفته‏ای، عملاً منحل می شود.

26 دی ماه، فرار شاه از ایران

فرار شاه در 26 دی یکی از مهم ترین وقایعی است که در تاریخ معاصر اتفاق می افتد. با فرار شاه از ایران، شمارش معکوس حیات حکومت شاهنشاهی پس از 2500 سال در ایران شروع می شود. شاه که پس از سال ها ظلم و ستم و عقب نگهداشتن کشور و نوکری دولت های غربی، عرصه را برای ماندن در ایران تنگ می بیند بیماری و موقت بودن سفر را بهانه کرده و در ساعت 13 روز 26 دی از کشور خارج می شود. دو هواپیما نیز قبل از پرواز شاه، وسایل و اموال محمدرضا را از ایران انتقال می دهند. این بدان معنا است که رفتن شاه را دیگر بازگشتی نخواهد بود.

انعکاس خیر فرار شاه، چهره ایران را دگرگون می کند. مردم عزادار و رنج دیده، به خیابان ها می ریزند و موج شادی سراسر ایران را فرا می گیرد. کوچک و بزرگ، پس از ماه ها سختی و اشک و درد، به شادی و پای کوبی می پردازند.
در وزارتخانه ها و سازمان های دولتی، تصاویر مختلفی از امام خمینی به جای عکس شاه نصب می شود. مردم، اداره امور به ویژه امنیت شهر را به عهده می گیرند. اما در اهواز، دزفول و اندیمشک، نظامیان مردمی را که مشغول شادی هستند به گلوله می بندند و عده زیادی به شهادت می رسند.

امام در مصاحبه با خبرنگارهای خارجی در پاریس، خروج شاه از ایران را اولین مرحله پایان یافتن سلطه جنایت بار پنجاه ساله رژیم پهلوى می خواند که به دنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران صورت گرفته است. امام همچنین اعلام می کند که به زودى دولت موقت انتقالى را براى اجراى انتخابات مجلس مؤسسان و تصویب قانون اساسى جدید معرفى مى‏کند و در اولین فرصت نیز به ایران باز خواهد گشت.(2)

امام در 27 دی ماه در پیامی خطاب به مردم ایران ضمن تبریک فرار محمد رضا پهلوى به ملت ایران، آن را طلیعه پیروزى ملت و سرلوحه سعادت و دست یافتن به آزادى و استقلال توصیف می کند و از مردم و به ویژه جوانان می خواهد تا به تظاهرات و شعارهاى پر شور علیه رژیم سلطنتى و دولت غاصب ادامه دهند. (3)

دعوت امام از مردم برای حضور در راهپیمایی روز اربعین

در روز بیست و هفتم دی ماه 57، انتشار پیام امام درباره اربعین، موجی از جوش و خروش را در کشور ایجاد می کند. امام در این پیام، شرکت در راهپیمایی روز اربعین را وظیفه ای شرعی و ملی می خواند:

«اربعین سید مظلومان و سرور شهیدان ـ صلوات اللّه‏ و سلامه علیه ـ رسید. بر ملت رشید و آگاه ما «اربعین»های سودمندی گذشت. ما در این سالها به دنبال بیش از پنجاه سال سلطنت غاصبانه سلسله پهلوی با چه مصیبت هایی و بی‏فرهنگی های خانمان سوزی مواجه بوده‏ایم. سال هایی بس تلخ و رنج‏آور در این پنجاه سال و تلخ تر و رنج‏آورتر در این یکی دو سال اخیر که ملت شجاع ما را علیه استبداد و استعمار به حرکت درآورد.

امسال اربعین امام امت در خلال اربعینهای پیروان و شیعیان آن بزرگمرد اسلام واقع شده و گویی خون شهیدان ما امتداد خون پاک شهیدان کربلاست و اربعین اخیر برادران ما بازتاب اربعین آن دلاوران می‏باشد؛ خون طاهر آنان به حکومت طاغوتی یزید خاتمه داد و خون پاک اینان سلطنت طاغوتی را به هم پیچید. اربعین امسال استثنایی و نمونه است؛ راهپیمایی و تظاهرات پرشور در این اربعین، وظیفۀ شرعی و ملی است.

ملت بزرگ در سراسر ایران با راهپیمایی و تظاهرات خود این نظام را دفن می‏کند و مخالفت خود را با «شورای سلطنت» غیرقانونی اعلام می‏نماید و پشتیبانی خود را برای چندمین بار از «جمهوری اسلامی» اعلام می‏کند ...»

امام در ادامه مردم را به چند نکته مهم فرا می خواند:

«لازم است توجه ملت دلیر ایران را به مطالبی چند جلب نمایم: از قرار اطلاع، مأمورین دولت شبها گندم انبارها و سیلوها را با کامیون می‏برند و می‏خواهند قحطی مصنوعی به وجود آورند. وظیفۀ حتمی مردم تهران و شهرستانهاست که از این عمل شدیداً جلوگیری کنند، و عده‏ای از معتمدین را به نظارت بگمارند که این عمل غیرانسانی دولت را خنثی کنند. غفلت از این امر مسئولیت شرعی دارد.

از قرار اطلاع، دولت امریکا درصدد است که اسلحه و مهماتی را که در ایران است و در مقابل نفت به مردم ایران تحمیل کرده است، یا به سرقت ببرد (اگر تاکنون نبرده باشد، چنانچه بعضی از خبرگزاریها افشا کرده‏اند) و یا منفجر کند. بر افسران و درجه‏داران ارتش و سایر نیروهای سه گانه است که از آن جلوگیری کنند، و بر ملت است که با ارتش در این امر همکاری کنند، و نگذارند بیش از این مال ملت را نابود و یا چپاول کنند. افسران محترم بدانند که مسامحه در این امر خیانت به کشور و اسلام است.

کشاورزان محترم همت کنند و از اقدام برای کشت خصوصاً کشت دیمی غفلت نکنند. ممکن است مفسدین، قحطی مصنوعی ایجاد کرده و کشور را در مضیقه قرار دهند.

بانکهای اسلامی به کشاورزان به منظور ادامه کشاورزی قرض‏الحسنه بدهند و مسلمانان در این امر حیاتی با این بانکها تشریک مساعی نمایند تا جلوی توطئه شیطانی گرفته شود.

به جمیع بانکهای خارجی کشور اعلام می‏شود که سپرده‏های شاه و بستگان او و سایر دزدان اموال ملت محروم ـ که صورت اسامی بعضی از آنان تهیه شده است ـ از آنِ ملت است که اینان اختلاس نموده و از کشور خارج کرده‏اند؛ بانکها این وجوه سپرده شده را نباید به آنها تحویل دهند که بزودی مقامات صالحه علیه آنان اقامه دعوی خواهند کرد.

به وکلای غیرقانونی مجلسین اخطار می‏شود که از رفتن به مجلسین احتراز کنند و در صورت تخلف، مورد مؤاخذه ملت شریف قرار خواهند گرفت.

از دانشگاهیان محترم انتظار دارم اکنون که دانشگاه ها ـ این دژهای مبارزات دانشجویان فداکار ـ را باز کرده‏اند، به شعارهای ضد رژیم فاسد و تظاهرات علیه دولت غاصب و شاه و علیه شورای غیرقانونی سلطنتی ادامه دهند و استادانی را که با دستگاه ظلم و اختناق رابطه دارند یا طرفدار رژیم فاسد هستند نپذیرند.

به کسانی که در شورای سلطنتی غیرقانونی به عنوان عضویت داخل شده‏اند اخطار می‏کنم که این عمل، غیرقانونی و دخالت آنان در مقدرات کشور جرم است و بی‏درنگ از این شورا کناره‏گیری کنند و در صورت تخلف مسئول پیشامدها هستند.

اعضای شورای انقلاب اسلامی در داخل کشور هستند و به زودی معرفی خواهند شد. »(4)

به دنبال پیام امام، جامعه‌ی روحانیت تهران هم برای راهپیمایی اربعین بیانیه ای صادر می کند و اعلام می دارد که این راهپیمایی از طرف جامعه‌ی روحانیت به‌منظور تأیید و تحکیم خواست ملت ایران ـ تأمین استقلال، تمامیت ارضی، آزادی‌های فردی و اجتماعی و برقرار جمهوری اسلامی تحت رهبری آیت‌الله‌العظمی امام خمینی ـ تدارک دیده شده است. بنابراین، آوردن هرنوع پلاکارد و دادن شعارهای کمونیستی که در جهت ضد این خواست باشد، اخلال در نظم و مخالف اصول و انضباط به‌حساب می‌آید. لذا، تقاضا می‌شود که به چنین کارهای تحریک‌آمیز دست زده نشود.

راهپیمایی عظیم روز اربعین

سرانجام روز موعود فرا می رسد. در روز اربعین حسینی، سراسر ایران یکپارچه تظاهرات و اعتراض می شود. مردم در همه شهرهای کشور راهپیمایی‌های بزرگی ترتیب می دهند.

در تهران، از اولین ساعات روز میلیون‌ها نفر از سراسر شهر به خیابان ها می آیند. خیلی زور خیابان ها از جمعیت پر می شود. سربازان خود را از راهپیمایی عقب کشیده و هیچ خشونتی از خود نشان نمی دهند. ارتش به نیروهایش دستور داده است تا متعرض راهپیمایان نشوند.

حضور صدها خبرنگار ایرانی و خارجی ـ که با هیجان زیاد مشغول تهیه خبر و تصویر هستند ـ کاملاً چشمگیر است.

در این راهپیمایی که از بزرگترین اجتماعات دوران انقلاب به شمار می رود علاوه بر مردم مسلمان و شیعه تهران، اقلیت های مذهبی (زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان) نیز حضوری بسیار گسترده دارند. تصاویر حضرت امام و شهدای انقلاب در دستان مردم زینت بخش راهپیمایی ها است. خیابان های تهران مملو از جمعیت انقلابی است.

پس از چند ساعت راهپیمایی، قرائت قطعنامه آغاز می شود. این قطعنامه که از طریق صدها بلندگو پخش می شود، اذعان می کند که نهضت و مردم ایران به مرحله ای تازه از قیام رسیده اند که در پرتو رهبری قاطعانه و روشن بینانه‌ی امام خمینی (ره) و سایر مراجع تقلید و روحانیت آگاه و مبارز به دست آمده است.

در این قطعنامه موارد دیگری نیز اعلام می شود که عبارتند از: تغییر قانونی بودن سلطنت و خلع شاه، برقراری جمهوری اسلامی، تشکیل شورای انقلاب اسلامی، برکناری دولت بختیار، پیوستن قوای نظامی به ملت، برقراری روابط حسنه با همه‌ ملت‌ها، استعفای نمایندگان مجلس شورا و سنا و استعفای اعضای شورای سلطنت.

صدای تکبیر مردم پس از قرائت هر بند از قطعنامه، مهر تاییدی بر مفاد آن و نشانه اتحاد کامل مردم در برقراری نظام اسلامی است.

با وجود آن‌که تظاهرات در تهران بسیار آرام و بدون خشونت انجام می شود، راهپیمایی در برخی از شهرها به خشونت کشیده می شود. در یزدان شهر، چماق داران با سلاح‌های گرم و چماق به مردم حمله می کنند و پانزده نفر را می کشند. در نجف آباد، کرمانشاه، نهاوند، ارومیه و مسجد سلیمان نیز راهپیمایی ها به شدیدترین وضع به خاک و خون کشیده می شود و صدها تن از مردم، کشته و زخمی می شوند.

حضرت امام بعد از تظاهرات عظیم روز اربعین در ایران، این راهپیمایی را نوعی همه پرسی برای تشکیل جمهوری اسلامی از سوی مردم قلمداد کرده و اعلام می کنند که به زودی به مردم می پیوندند تا با همت شجاعانه آنها، در رفع مشکلات کوشا بوده و هم صدا و هم قدم با همه اقشار ملت، بر فسادها و مشکلات فائق آیند.

به این ترتیب برگ زرین دیگری از تاریخ انقلاب اسلامی ایران ورق می خورد و ملت مسلمان و انقلابی ایران از آزمونی بزرگ سربلند و سرافراز بیرون می آیند. این راهپیمایی راه را برای تشکیل حکومت جمهوری اسلامی باز می کند و زمینه را برای پیروزی انقلاب در 22 بهمن فراهم می سازد.

منابع

1 ـ روزشمار انقلاب اسلامی، به اهتمام میرزا باقر علیان نژاد، تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، 138، ج دهم، ص 9،
2 ـ صحیفه امام، ج ‏5، ص 481،
3 ـ صحیفه امام، ج‏5 ص486،
4 ـ صحیفه امام، جلد 5.

گزارش خطا

ارسال نظرات