اندیشه سیاسی امام مجتبی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «اندیشه سیاسی امام مجتبی(ع)» پژوهشی از «زینب احمد پناه مهرجردی» به بررسی زندگی نامه و اندیشه‌های سیاسی امام حسن مجتبی(ع) اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

امام مجتبی(ع) دومین پیشوای معصوم ما شیعیان می‌باشند که متأسفانه سیره و روش ایشان در پس پرده هایی از ابهام وجود دارد خصوصاً جریان صلح حضرت و واگذاری خلافت به معاویه، از جریاناتی است که تنها با تحلیل و ریشه یابی و هم چنین شناخت فضای حاکم قابل فهم می‌باشد. اگر چه که تدبیر امام مجتبی(ع) در مورد امر صلح مورد شبهه‌های فراوانی قرار گرفته است اما بی تردید در زمان حضرت تدبیر دیگری چاره ساز نبوده است. احادیث فراوانی در زمینه زندگی و صلح حضرت جعل شده است که این مسأله بر مظلومیت حضرت می‌افزاید و باید سعی شود با پاسخ‌های منطقی در حد توان این شبهات را برطرف کرد. با بررسی شواهد تاریخ، بیانات و مکاتبات حضرت و شناخت معاویه بن ابی سفیان و نقش او در به وجود آمدن اسلام شامی می‌توان به حقیقت صلح پی برد. این مجموعه شامل دو فصل است که در فصل اول شخصیت امام مجتبی(ع) بررسی شده است و در فصل دوم اندیشه سیاسی حضرت بیان شده است.

تعریف و تبیین موضوع:

بررسی موشکافانه زندگی سبط اکبر امام مجتبی(ع) با محوریت یافتن پاسخ به شبهات مطروحه پیرامون صلح ایشان و مسأله ازدواج حضرت و تدبیر و شیوه‌ای که ایشان در امر خلافت به کار گرفتند. از آنجا که امام مجتبی(ع) را کریم اهل بیت(ع) می‌خوانند و بخشش‌های فراوانی در زندگی ایشان به فقرا به چشم می‌خورد، بررسی این شبهات بر غربت و مظلومیت حضرت بیشتر می‌افزاید. با این حال در مورد شیوه عملکرد ایشان باید این مسأله را در نظر داشت که حضرت(ع) از آن جا که ولی معصوم و بر حق مسلمین هستند بی شک تصمیم ایشان چیزی جز حکمت خداوندی و مصلحت امت نبوده است و قطعاً می‌توان عملکرد ایشان را در زمان خودشان عالی ترین عملکرد دانست. بی تردید تدبیری که حضرت(ع) در مورد امر صلح به کار گرفتند به مصلحت مسلمین بوده است اگر چه که این تدبیر ایشان مورد شبهه‌های فراوانی قرار گرفته و قطعاً در زمان امام مجتبی(ع) تدبیر دیگری چاره ساز نبوده است و من قصد دارم با بررسی مُصلحون و مفسدون در قرآن و تفاسیر و تطبیق آن به زمان امام مجتبی(ع) و عصر حاضر در حد توانم به شبهات مطرح شده پاسخ دهم.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

جود و سخا از قلب پاک و طبع کریم سرچشمه می‌گیرد و از فضایل نفسانی حکایت می‌کند. امام مجتبی(ع) دریای جود و بخشش و کانون مهر و عاطفه بود. فریادرس محرومان و یاور مستمندان بود، تا آنجا که او را کریم اهل بیت خوانده‌اند. چه بسا افرادی که از هستی ساقط بودند و در سایه عنایات حضرتش به نوایی رسیدند. ولی با این وجود در مورد زندگی امام مجتبی(ع) و خلافتشان، تدابیر ایشان، موضوع صلح و همچنین مسائل زناشویی و خصوصی حضرت شیاطین به جعل احادیث فراوانی پرداخته‌اند و در امر خلافت و صلح امام حسن(ع) و همچنین تفاوت عملکرد ایشان با عملکرد امام حسین(ع) شبهات فراوانی مطرح شده است و کسانی که به این شبهات دامن زده‌اند از تفاوت فضای عصر امامت این دو امام معصوم غافل بوده‌اند و هم چنین سیاستی که معاویه و یزید در زمان امامت این دو امام معصوم به کار می‌برده اند را از نظر دور داشته‌اند. حتی توجه به این مسأله که امام حسین(ع) هم ده سال از زمان امامت خویش را در زمان معاویه سپری کرده‌اند و همان راه صلح که امام مجتبی(ع) به کار بردند را در پیش گرفتند خود نشان از این دارد که تدبیر و عملکرد ایشان عالی ترین عملکرد و همچنین مورد پذیرش امام حسین(ع) هم بوده است.

فضای عصر امامت امام مجتبی(ع):

پس از آن که شاه اولیاء علی(ع) در شهر کوفه به درجه رفیع شهادت نائل شد در بامداد همان روز امام حسن(ع) به مسجد کوفه آمده و بر فراز منبر پدرش ایستاد و فرمود:در این شب کسی از دنیا رحلت فرمود که پیشینیان در عمل از او سبقت نگرفتند و آیندگان نیز در کردار به او نخواهند رسید پیغمبر(ص) پرچم را به دست با کفایت او می‌داد...آن گاه فرمود:ای مردم منم فرزند رسول خدا(ص) که بشیر است و منم فرزند نذیر و منم فرزند آن مشعل نورانی...با این بیان آتشین که از سوز دل آن حضرت حکایت می‌کرد انبوه مردم که در مسجد جامع کوفه بودند آن کلام ملکوتی را اشک‌ریزان استماع می‌کردند. ابن عباس در دنباله خطبه امام(ع) چنین گفت:ای گروه مردم این شخص پسر پیغمبر و جانشین امام و پیشوای درگذشته شماست پس با او بیعت کنید. مردم نیز با او بیعت کردند و آن هنگام روز جمعه 21 رمضان سال 40 هجری بود. امام حسن که به علم امامت، حوادث آینده را پیش بینی می‌کرد مجدداً خطبه‌ای خواند و تلویحاً به آنان گوشزد نمود که در بیعت خود ثابت و پابرجا باشند و تحت تأثیر نیرنگ‌های دشمنان دین قرار نگیرند. هم‌زمان با این تغییرات و تحولات معاویه در جبهه مقابل حضرت درصدد کارشکنی و اخلال برآمد.

شورش سپاهیان به تحریک منافقان:

معاویه از روزی که از بیعت مردم با امام حسن(ع) آگاه شد از پیمان شکنی کوفیان سست عنصر و خیانت کار استفاده کرد و مخفیانه با رؤسای قبایل راه مکاتبه را باز کرد و هر یک را به نحوی تطمیع نمود. معاویه هم‌زمان با فریفتن فرماندهان و سپاهیان جبهه مسکن در عقب جبهه نیز نفوذ پیدا کرده و با کمک و دستیاری منافقین اوضاع سپاه امام حسن(ع) را آشفته نمود و آن حضرت که به منظور جمع آوری قوای امدادی، مدائن را انتخاب کرده بود هنوز به محل استقرار نرسیده بود که مورد شورش و هجوم بقیه سپاهیان که همراه او بودند، گردید.

شناسایی معاویه:

معاویه از دو فرد کثیف و پلید به وجود آمده که بنا به قانون توارث، خباثت ذاتی هر دو را به ارث برده بود. پدرش ابوسفیان رئیس مشرکین و کفار قریش بود و مادرش هند جگرخوار بود. معاویه پسر ابوسفیان نمونه کاملی از صفات بنی‌امیه بود. او حتی یک ذره از ارزش‌های انسانی را نداشت. به طور مسلّم می‌توان گفت که اسلام برای معاویه کاملاً بیگانه بود و هیچ اثری در او نکرده بود.

حقیقت صلح:

صلح امام حسن(ع) یک صلح شرافتمندانه و بر اساس شروط خاصی بود. گرچه معاویه بعد از انعقاد صلح اعلام کرد که به آن شرایط عمل نمی‌کند ولی همین اعلام او، ماهیت پلید و باطن ناپاک او را برای مسلمانان آشکار ساخت و در درازمدت ضربه مهلکی بر حکومت بنی‌امیه وارد نمود. اینک متن پیمان صلح را که در 5 ماده می‌توان خلاصه کرد را بیان می‌کنیم:

ماده اول: حسن بن علی(ع) حکومت را به معاویه واگذار می‌کند مشروط به آنکه معاویه طبق دستور قرآن و سنت پیامبر رفتار کند.

ماده دوم: بعد از معاویه خلافت از آن حسن بن علی(ع) خواهد بود و اگر برای او حادثه‌ای پیش آید حسین بن علی(ع) زمام امور مسلمانان را به دست خواهد گرفت. نیز معاویه حق ندارد کسی را به جانشینی خود انتخاب کند.

ماده سوم: بدعت ناسزاگویی به امیر مؤمنان و لعن آن حضرت در حال نماز باید متوقف گردد.

ماده چهارم: مبلغ 5 میلیون درهم که در بیت‌المال کوفه موجود است از موضوع تسلیم حکومت به معاویه مستثنی است.

ماده پنجم: معاویه تعهد می‌کند که تمام مردم، اعم از سکنه شام و عراق، حجاز از هر نژادی که باشند از آزار وی در امان باشند و از گذشته آنان صرف نظر کند. نیز نباید هیچ خطری از ناحیه معاویه متوجه حسن بن علی و برادرش حسین(ع) شود.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «اندیشه سیاسی امام مجتبی(ع)» پژوهش پایانی «زینب احمد پناه مهرجردی»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه حضرت حجت(عج) تهران است که در زمستان 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم سرخی» و استاد داور آن «حجت الاسلام تدین» است. /9193/پ201/ی