تبیین و طراحی «الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی» از دیدگاه رهبر معظم انقلاب

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، بدون نقشه جامع، دچار سردرگمی خواهیم شد. همچنان که در طول این سی سال، به حرکت‌های هفت و هشتی، بی‌هدف و زیگزاگ مبتلا بودیم و به این در و آن در زدیم. گاهی یک حرکتی را انجام دادیم، بعد گاهی ضد آن حرکت و متناقض با آن را. هم در زمینه فرهنگ، هم در زمینه اقتصاد و در زمینه‌های گوناگون.

طرح چنین مسائل و جملاتی در رسانه‌ها کار آسانی نیست اما وقتی که گوینده این جملات رهبر انقلاب باشند، هم می‌توان به انتشار آن اقدام کرد و هم می‌توان به دنبال مصادیق آن گشت و برای مردم و مسؤولان بازگو کرد؛ و از همه مهم‌تر این‌که به ضرورت کار بزرگی که رهبری پیشنهاد آن را داده‌اند و کلید آن را زده‌اند بیشتر می‌توان پی برد. ایشان در اولین نشست اندیشه‌های راهبردی در تاریخ 10 آذر 1389 با بیان این جملات خواستند توجه مسؤولان و مردم و بیش از دیگران اندیشه‌ورزان، متفکران و نخبگان دانشگاهی و حوزوی را به ضرورت و لزوم تبیین و طراحی «الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی» به عنوان سند فرادستی همه اسناد و قوانین و حتی چشم‌اندازهایی که برای پیشرفت کشور تعیین می‌شود، جلب کنند.

1. جملات ابتدایی سخنان رهبری درباره زیگزاگی و حتی متناقض بودن برخی حرکت‌های انجام‌شده در مسائل گوناگون کشور، دلیل کاملاً روشنی بر ضرورت طراحی الگویی به عنوان نقشه راه پیشرفت کشور محسوب می‌شود.

2. همان‌طور که ایشان تأکید کردند، استفاده از کلمه «پیشرفت» به جای «توسعه» با دقت و ظرافت انجام شده است؛ زیرا بر کلمه توسعه در فرهنگ و ادبیات رایج در جهان ممکن است مفاهیمی بار شده باشد و از آن فهمیده شود که موردنظر ما نباشد. بنابراین از کلمه پیشرفت که واژه‌ای فارسی و معنا و مفهوم آن روشن است، استفاده شده است.

3. این‌که این الگو باید اسلامی باشد از آن جهت است که تکیه بر مفاهیم اسلامی است و غایات، اهداف، ارزش‌ها و شیوه کار همه از اسلام مایه خواهد گرفت ولی این حرف اصلاً بدان معنی نیست که از علوم و دستاوردهای علمی جهانی خود را محروم کنیم.

4. در باب ایرانی بودن الگو نیز رهبری سخنان حاضران جلسه که ایرانی بودن الگو برگرفته از تمدن و فرهنگ و اقلیم و جغرافیای ایران است را امری مورد قبول دانستند و تأیید کردند، اما نکته مورد تأکید ایشان این بود که این الگو توسط متفکران و اندیشه‌ورزان ایرانی طراحی می‌شود و این مهم‌ترین ویژگی در بحث ایرانی بودن الگو محسوب می‌شود.

5. رهبری «الگو» را نقشه جامع تعریف کردند که باید چراغ راه و راهنما باشد و بدون تبیین و طراحی آن کشور و مسؤولان دچار سردرگمی می‌شوند و حرکت‌های متناقض ادامه خواهد یافت.

6. از دیگر نکات قابل تأمل در سخنان رهبری این است که این جلسات با 3 هدف اصلی برگزار می‌شود: اول این‌که متفکران و اندیشه‌ورزان کشور خودشان را درگیر مسائل اساسی و کلان کشور کنند. دوم این‌که این مهم یعنی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، به یک فرهنگ و «گفتمان» ـ ابتدا در میان نخبگان و سپس در بین عموم جامعه ـ تبدیل شود. هدف سوم این‌که بالاخره باید برای اداره کشور در ده‌ها سال آینده «ریل‌گذاری» کنیم و طراحی این الگو همان هدف‌گذاری حرکت‌های آینده برای پیشرفت کشور در عرصه‌های گوناگون است.

7. نکته بعدی مورد تأکید رهبری این است که محصول این کار زودبازده نیست؛ یک سند فرادستی و فوق همه برنامه‌هاست که طراحی آن کار دولت‌ها و مجالس نیست و باید از ظرفیت‌های بالای فکری متفکران دانشگاه و حوزه و حتی آنان که اهل کار جمعی نیستند، استفاده شود و نیروهای بالقوه را به فعلیت رساند.

8. قابل انعطاف بودن این الگو از دیگر نکات مورد اشاره رهبری است. ایشان تأکید کردند به هر صورت دنیای روز به روز نو شونده و شرایط زمانی، اقتضائات خاص خود را دارد. بنابراین این الگو علی‌رغم این‌که باید اهدافش مشخص باشد اما ممکن است راهبردهای اجرایی‌اش به اقتضای شرایط گوناگون تغییر پیدا کند و حک و اصلاح شود.

9. در طراحی این الگو همچنین پرهیز از شتابزدگی مورد تأکید رهبری قرار گرفته است. هرچند ایشان سرعت معقول را لازم دانستند.

10. استفاده از استعدادها و ظرفیت‌های موجود و شناخته‌شده و همچنین بالقوه و بلکه ناشناخته برای مشارکت در طراحی این الگو، از دیگر نکات مورد تأکید رهبری است.

11. رهبری چهار عرصه اساسی که باید در الگوی پیشرفت مورد توجه قرار گیرد را چنین برشمردند: پیشرفت در عرصه زندگی، پیشرفت در تولید فکر، پیشرفت در تولید علم، پیشرفت در عرصه معنویت.

الف. پیشرفت در عرصه زندگی شامل عدالت، امنیت، حکومت، رفاه و... است. ب. ایشان درباره پیشرفت در عرصه فکر، با اشاره به آیات قرآن تأکید دارند که ما باید جامعه را به سمت یک جامعه متفکر حرکت دهیم که این امر از جامعه نخبگانی شروع می‌شود و به آحاد جامعه تسری می‌یابد. نکته حائز اهمیت این که رهبری ابزار تحقق این کار مهم را، آموزش و پرورش و رسانه‌ها دانسته‌اند.

ج. درباره پیشرفت در عرصه تولید علم، در سال‌های اخیر حرکت‌های قابل توجهی صورت گرفته است اما باید شتاب بیشتر و گستردگی و عمق بیشتری پیدا کند.

د. درباره پیشرفت در عرصه معنویت نیز گفتنی است که رهبر فرزانه انقلاب این عرصه را از تمامی عرصه‌ها مهم‌تر دانستند و تأکید کردند که این الگو را باید به‌گونه‌ای طراحی کنیم که نتیجه آن این باشد که جامعه ایرانی به سمت معنویت بیشتر پیش برود؛ و بر این نکته اساسی تأکید کردند که نه تنها معنویت با علم، سیاست، آزادی و... منافاتی ندارد بلکه روح همه این‌هاست و می‌توان با آن قله‌ها را -از جمله قله‌های علمی را- فتح کرد و دنیایی انسانی شکل داد.

12. از دیگر نکات بسیار قابل تأمل رهبری در باب محتوای اسلامی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، این است که ایشان بر 3 اصل مهم «توجه به مبدأ و معاد»، «جدا نبودن دنیا از آخرت» و «نگاه اسلام به انسان» تأکید کرده و درباره هر کدام از این نکات مهم، اشاراتی داشتند. خلاصه آن که تنها با توجه به مبدأ هستی یعنی ذات باری‌تعالی می‌توان برنامه و نقشه‌ای جامع و ایده‌آل برای پیشرفت و نجات و سعادت انسان ترسیم کرد و تنها توجه به معاد که روی دیگر زندگی و نشئه جاوید حیات انسانی است، سهم اساسی در همه عرصه‌ها و از جمله در طراحی الگوی پیشرفت دارد.

13. نکته مهم دیگر در کلام رهبری، نگاه اسلام به انسان است که انسان را محور می‌داند. تأکید بر مسأله عدالت، امنیت، رفاه، عبادت و... برای این است که انسان سعادتمند شود. «همه‌چیز مقدمه است، عدالت مقدمه است، حتی جامعه اسلامی هم مقدمه است و این‌که در قرآن کریم آمده است که «لیقوم الناس بالقسط» که به عنوان هدف انبیا ذکر شده، قطعاً عدل هدف است؛ منتها این هدف، هدف میانی است، هدف نهایی عبارت است از رستگاری انسان.»/998/د101/ب6

منبع: ماهنامه معارف