پذیرش عمومی راز تحقق مهندسی فرهنگی است

حجت‌الاسلام مهدی نورمحمدی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ضمن تبریک میلاد امام رضا(ع) به گوشه‌های ظریفی از فرهنگ و سیره زندگی امام رضا(ع) اشاره کرد و اظهار داشت: تاکنون مباحث زیادی در خصوص ولادت و شخصیت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) مطرح شده است؛ اما باید جدی‌تر و دقیق‌تر به ظرافت‌های زندگی این امام همان نگریست.

مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: اگر خدشه‌ای در نهادینه شدن فرهنگ زندگی رضوی وجود داشته باشد، به سبب آسیب‌هایی است که در بهره وری از زندگی امام رضا(ع) وجود دارد؛ از این رو لازم است تا در کنار تبیین فرهنگ این امام همام، نسبت به عملکرد خود آسیب شناسی داشته و آن را نقد کنیم.

نکاتی از زندگی امام رضا مورد توجه قرار گیرد که خلأ جامعه مسلمین را برطرف کند

وی با توجه به لزوم آسیب شناسی درباره فهم، تبیین و بهره وری از فرهنگ ائمه طاهرین(ع) خاطرنشان کرد: نکات فراوانی در سیره زندگی امام رضا(ع) وجود دارد که از این میان باید ظرافت‌هایی را مورد بحث و تبیین قرار داد که بتواند نیازها و خلأهای جامعه ایرانی و سایر مسلمانان جهان را پاسخ بگوید.

مقدمه: علل و چرایی هجرت امام رضا از مدینه به مرو

این استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: علت درخواست مأمون خلیفه عباسی از امام رضا(ع) برای هجرت از مدینه به مرو، برطرف شدن مشکلات سیاسی‌ای بود که علویان و جبهه عربی برای او ایجاد کرده بودند.

وی اضافه کرد: جبهه علویان که خلافت را حق مأمون نمی‌دانستند و جبهه عربی در بغداد نیز حاکمیت مأمون را به سبب غلبه بر برادرش قبول نداشتند و در فشارهایی سعی می‌کردند که اطرافیان خلیفه، ‌تنها از قشر عرب باشند.

پژوهشگر عرصه تاریخ تشیع گفت: مأمون برای رهایی از این فشار سیاسی و حفظ حکومت خود، امام رضا(ع) را به اجبار از مدینه به مرو آورد تا با این کار، هم علویان را به بهانه ولی عهدی امامشان ساکت کرده باشد و هم حزب عربی احساس خطر کنند که مبادا با فشار به مأمون، خلافت از بنی عباس خارج شده و به دست آل علی(ع) برسد.

استفاده از بدترین شرایط و تبدیل آن به فرصت

وی تصریح کرد: امام رضا(ع) برای حفظ جان خودشان، چاره‌ای جز تبعیت از دستور مأمون برای مهاجرت از مدینه به مرو نداشتند اما با استفاده از شرایط ، این تهدید را تبدیل به فرصت کردند؛ این یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که می‌توان از زندگی امام رضا(ع) برداشت کرد.

حجت‌الاسلام نورمحمدی عنوان کرد: گاهی مکر دشمن بر تدبیر ما غلبه می‌کند همان‌طور که بارها مکر دشمنان اهل‌بیت معصومین(ع) بر تدابیر این بزرگواران غلبه می‌یافت؛ اما هیچ تهدیدی نیست که امکان تبدیل شدن به فرصت را نداشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط امروز، زمانی که دشمن سیاستی را علیه ما اجرا می‌کند، می‌توان آن را به فرصت تبدیل و از آن استفاده بسیاری کرد.

بیشترین روایاتی که از امام رضا به دست ما رسیده مربوط به خراسان و سال‌های پایانی عمرشان است

مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به داستان دیگری از زندگی امام رضا(ع) یادآور شد: امام رضا(ع) حدود 20 سال حکومت کردند که از این میان 17 سال را در مدینه و 3 سال را در مشهد زندگی کردند؛ اما بیشترین آموزه‌هایی که از امام رضا(ع) به دست ما رسیده، مربوط به سه سال پایانی عمرشان می‌شود؛ بنابراین با نظر به این واقعیت می‌توان دریافت که امام رضا(ع) در جامعه آن روز خراسان از پذیرش و مقبولیت برخوردار بوده‌اند.

با پذیرش و مقبولیت است که می‌توان مهندسی فرهنگی کرد

وی عنوان کرد: حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در طول مدتی که خراسان بودند، هر روز پس از نماز صبح برای آنان سخنرانی می‌کردند و این نشان دهنده پذیرش بالای مردم نسبت به اهل‌بیت(ع) و کسب معارف بوده است.

حجت‌الاسلام نورمحمدی تصریح کرد: زمانی که پذیرش وجود داشته باشد می‌توان به مهندسی فرهنگی کرد اما اگر پذیرشی نباشد حتی از دست ائمه طاهرین(ع) هم کاری بر نمی‌آید.

وی تأکید کرد: مبلغان و روحانیان نخست باید در میان جامعه پذیرش و مقبولیت ایجاد کرده و مردم را تشنه فرهنگ و دین کنند تا بتوانند به مهندسی فرهنگی بپردازند؛  تکرار مباحث بدون پذیرش، جز سرخوردگی ثمره‌ای ندارد.

مبارزه با غرور و تکبر، یکی از دروس امام رضا به بشریت

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به سیره اخلاقی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) اشاره و ابراز کرد: یکی از بیماری‌های اخلاقی که در جامعه رواج یافته، مسأله غرور است که ایجاد فاصله طبقاتی کرده و سپس نفرت آفریده و در نهایت وحدت جامعه را به شدت خدشه دار می‌کند.

وی افزود: با نگاه به سیره زندگی امام رضا(ع) به راحتی می‌توان دریافت که ایشان همواره با غرور مبارزه می‌کردند و با تواضع فراوان خود، به ما درس تواضع می‌دادند.

پژوهشگر عرصه تاریخ تشیع با اشاره به داستانی خاطرنشان کرد: امام رضا(ع) روزی به حمام رفته بودند؛ اما به دلیل چهره سبزه و لباس معمولیشان، شخصی ایشان را با کارگر حمام اشتباه گرفت و خواست تا کمر وی را کیسه بکشانند؛ امام رضا(ع) نه تنها آن فرد را توبیخ نکردند بلکه با کمال تواضع و فروتنی درخواست او را قبول و آن را انجام دادند.

جامعه امروز درگیر القاب و غرور است

حجت‌الاسلام نورمحمدی با بیان این‌که جامعه امروز ما که درگیر القاب و مسائل غرورانگیز است، تصریح کرد: امام رضا(ع) هنگامی که به مجلسی وارد می‌شدند، به جای رفتن در صدر مجلس، کنار مردم و به صورت متواضعانه می‌نشستند؛ این رفتارشان در راستای آموزش تواضع و پرهیز از غرور به بشریت و مسلمانان بود.

وی گفت: برخی در جامعه امروز ما به دلیل انتساب به شخصیت‌های بزرگ، دچار غرور کاذب شده و خود را تافته جدا بافته از دیگران می‌پندارند.

مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: در تاریخ امام رضا(ع) می‌خوانیم که روزی امام رضا(ع) مرکب شخصی خود به سوی بذنطی فرستادند و او که خدمت این امام همام رسید، تا صبح به طرح مباحث علمی با ایشان پرداخت. در پایان نیز، امام رضا(ع) رختخواب شخصی‌شان را به او دادند و برای این‌که بذنطی مغرور نشود، فرمودند «مبادا که به سبب این کارهایی که برایت کردم، به خودت فخر کنی و مغرور شوی. این وظیفه من بود که به عنوان امام تو چنین کنم اما تو نباید مغرور شوی»./997/301/ع