بازگشت مرجعیت علمی به جهان اسلام در گرو بازخوانی صحیح قرآن و سنت است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام محمدجواد ارسطا، استادیار دانشگاه تهران ظهر امروز در دومین نشست از سلسله نشست های مرجعیت علمی که با عنوان «الزامات و اقتضائات مرجعیت علمی» در دانشگاه امام رضا(ع) برگزار شد، ضمن تأکید بر لزوم پرهیز از کلی گویی در مباحثی نظیر رابطه علم و دین و جامعه مدنی که خاستگاه غربی دارند، گفت: ورود به مباحث کلی در این موارد مانع ارائه شاخصهای محسوس و مصادیقی می شود که می توانند چراغ راهمان باشند.

ورود سیل مباحث علمی مغرب زمین  

وی تصریح کرد: کشورهای مشرق زمین طی قرون گذشته با سیل مباحث علمی مغرب زمین رو به رو شده اند که این سیل در ایران از عصر مشروطه شدت گرفته است به گونه ای که در این دوره، صاحب نظران در برابر مشروطه و مفاهیم آن دو موضع کاملا متضاد اتخاذ کردند؛ برخی مشروطه را واجب می دانستند و برخی دیگر آن را حرام دانسته و در این زمینه قلم زدند.

حجت الاسلام ارسطا ادامه داد: بسیاری از مردم آن زمان تصور می کردند اگر بخواهیم از علوم معاصر برخوردار شویم باید دین را تنها در محدوده امور فردی منحصر کنیم و حتی برخی به صراحت می گفتند باید از فرق سر تا پنجه پا عربی شویم تا بتوانیم از دستاوردهای علوم معاصر استفاده کنیم که البته سالها بعد این تفکرات تعدیل شد.

سه شیوه مواجهه با دستاوردهای علمی کشورهای غیراسلامی

استادیار دانشگاه تهران با بیان اینکه مواجهه ما با دستاوردهای علمی کشورهای غیراسلامی به سه صورت می تواند باشد، افزود: نخستین نوع مواجهه این است که آنچه آنها گفته اند را ترجمه و در مراکز علمی خود استفاده کنیم، راه دیگر این است که این دستاوردها را بر منابع دینی عرضه و دیدگاه منابع دینی را درباره آن مطالب تبیین کنیم(مانند مفاهیم جمهوریت یا تفکیک قوا)  و سومین نوع مواجهه، رجوع به قرآن و بازخوانی آن توسط متخصصان فهم قرآن و علوم روز است.

اکتفا به عرضه دستاوردهای غیراسلامی به منابع اسلامی، مانع نظام سازی است

وی گفت: شیوه رایج زمان ما، مواجهه دوم است و از آسیبهای بزرگ آن این است که ما همواره در زمین دیگران بازی و در ساختاری که دیگران ارائه داده اند مفاهیم را تحلیل می کنیم و بر اساس این شیوه هرگز نمی توانیم نظام سازی داشته باشیم.

مهمترین راه بازیابی مرجعیت علمی مسلمانان، بازخوانی صحیح قرآن و سنت است

حجت الاسلام ارسطا، از قرآن کریم به عنوان برترین مجموعه حاوی برترین دستاوردهای زندگی بشر از سوی برترین تدوینگر نام برد و افزود: مهمترین راه بازیابی مرجعیت علمی مسلمانان، همین رجوع متخصصانه به قرآن است که به نظام سازی نیز می رسد.

اگر دانشمندان مسلمان تأملات کافی در قرآن داشته باشند منتظر دستاوردهای غرب نمی مانند

وی با اشاره به روایتی از ائمه اطهار(ع) که می فرمایند: «کسی که خواهان همه علوم گذشتگان و آیندگان است باید در قرآن کندوکاو کند»، اظهار کرد: آیات قرآن ما را به کشف و فهم قواعد و حقایق هستی راهنمایی می کند و اگر دانشمندان مسلمان تأملات کافی در این زمینه داشته باشند دیگر منتظر دستاوردهای دیگران نمی شوند.

نمونه هایی از برداشت علوم انسانی و تجربی از قرآن و سنت

استادیار دانشگاه تهران در ادامه به نمونه هایی از برداشتهای علمی از قرآن در علوم تجربی و انسانی اشاره و ابراز کرد: حکایت برخورد حضرت سلیمان(ع) با مورچه ها در قرآن نشان می دهد مورچه ها زندگی مدیریت شده و نیز امکان شناخت دقیق از محیط پیرامون خود دارند. همچنین برای انسان این امکان وجود دارد که صدای حیوانات را بشنود.

حجت الاسلام ارسطا درباره نمونه های علوم انسانی مکشوف از قرآن نیز تصریح کرد: اینکه خداوند خود را بیشتر به دو وصف رحمان و رحیم معرفی کرده آن هم در حالی که حتی حروف قرآن از روی حساب و قاعده استفاده شده است، برای این است که ما متوجه شویم همه عالم بر اساس اصل رحمت استوار و مواجهه خداوند با همه مخلوقاتش بر این اساس است و تا جایی که رحمت ممکن باشد خدا به سراغ غضب نمی رود لذا رابطه رهبران با مردم و مردم با مردم نیز باید بر اساس اصل رحمت باشد که متأسفانه امروز بسیار کمرنگ شده است.

وی خاطرنشان کرد: اینکه امام حسین(ع) پیش از رسیدن نامه های کوفیان، قیام خود را علیه حکومت طاغوتی یزید آغاز می کنند و پس از دریافت نامه ها نیز ابتدا استعلام می کنند که آیا این درخواستها از روی علم وآگاهی و با پشتیبانی نخبگان است یا خیر، نشان می دهد در نگاه اسلام به صرف آرای عمومی نمی توا ن اکتفا کرد بلکه باید احراز شود آرای عمومی از روی علم و آگاهی و بدون اثرپذیری از هیجانات زودگذر بوده است.

رییس سابق دانشگاه باقر العلوم(ع) افزود: این اندیشه مافوق اندیشه دموکراسی غربی است که آرای عمومی به هر تعداد و تحت اثر انواع تبلیغات را ارزشمند می داند.

از بین بردن الفت و رحمت میان مردم به هر نحوی و در هر جایگاهی حرام است

حجت الاسلام ارسطا در ادامه به تبیین پیامهای آیه 63 سوره انفال پرداخت و گفت: این آیه شریفه نشان می دهد ایجاد مهربانی و رحمت آنقدر اهمیت دارد که خود خداوند متصدی آن شده است. همچنین بیانگر این است که از مهمترین مقاصد شریعت اسلام، ایجاد محبت بین قلوب مردم است.

استاد حوزه علمیه با تأکید براینکه همه کارهایی که انس و الفت میان مردم را افزایش می دهد، از واجبات محسوب می شود، یاداور شد: بر این اساس، همانطور که ایجاد محبت جزء مقاصد اسلام است از بین بردن آن نیز از بزرگترین گناهان به شمار می رود از این رو اگر مسؤولان در هر جایگاهی حتی به منظور خدمت به مردم، کاری کنند که این الفت کمرنگ شود مرتکب گناه کبیره شده اند.

وی اضافه کرد: چنان که مشاهده شد بازخوانی قرآن و سنت در تولید علم و دانش و تعیین تکلیف ما نسبت به اقتضائات روز جامعه بسیار راهگشا است و می تواند عظمت علمی از دست رفته را به جهان اسلام بازگرداند./201/930/ب1