نقش زبان در سرنوشت منتظران

به گزارش خبرگزاری رسا، از دعاهای منسوب به امام عصر(عج) دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

از این رو، در سلسله مطالبی شرح فرازهای نورانی و ژرف این دعا مرور می شود:

امام زمان(عج) در ادامه این دعای شریف به خدای متعال عرضه می دارند: «وَسَدِّدْ اَلْسِنَتَنا بِالصَّوابِ وَالْحِكْمَةِ؛ و زبان ما را در درست‌گويي و گفتار حكيمانه استوار ساز»

در كتب لغت سد فقط به معنای بستن نیست بلكه به معنای بستنی است كه در آن اصلاح همراه با استحكامی كه در آن جای سوء استفاده نباشد[1] كه صواب و حكمت از جمله آثار قول سدید است. در تاييد اين قول، توقيعي است كه از امام زمان (عج) در مورد شيخ مفيد كه با لفظ اخ السديد[2] آمده است.

مردى خدمت پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله آمد و عرض كرد: يا رسول اللَّه! مرا سفارشى كن، فرمود: «زبانت را نگهدار». گفت: يا رسول اللَّه! مرا سفارشى كن فرمود: «زبانت را نگهدار»، گفت: يا رسول اللَّه! مرا سفارشى كن، فرمود: «زبانت را نگهدار. واى بر تو! آيا مردم را جز درو شده‏هاى زبانشان به رو در آتش اندازد.»

«جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ ص فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِي فَقَالَ احْفَظْ لِسَانَكَ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِي قَالَ احْفَظْ لِسَانَكَ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِي قَالَ احْفَظْ لِسَانَكَ وَيْحَكَ وَ هَلْ يَكُبُّ النَّاسَ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ فِي النَّارِ إِلَّا حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ»[3]

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ لَمْ يَحْسُبْ كَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ كَثُرَتْ خَطَايَاهُ وَ حَضَرَ عَذَابُهُ»[4] رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «كسى كه سخنش را از عملش نشمارد، خطاهايش زياد شود و عذابش فرا رسد.»

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُهُ»[5] كسی كه صدق در گفتار داشته باشد عملش پاكیزه می شود. مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّه وَاليَومِ الاخِرِ فَليَقُل خَيرا أَو لِيَسكُت؛[6] هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد سخن خير بگويد يا سكوت نمايد.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «مَا مِنْ يَوْمٍ إِلَّا وَ كُلُّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضَاءِ الْجَسَدِ يُكَفِّرُ اللِّسَانَ يَقُولُ نَشَدْتُكَ اللَّهَ أَنْ نُعَذَّبَ فِيكَ» [7] امام صادق عليه السّلام فرمود: روزى نيست جز آنكه هر عضوى از اعضاء تن زبان را مورد خطاب قرار میدهند و میگویند: ترا بخدا مبادا بسبب تو عذاب بينيم.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع قَالَ: «إِنَّ لِسَانَ ابْنِ آدَمَ يُشْرِفُ عَلَى جَمِيعِ جَوَارِحِهِ كُلَّ صَبَاحٍ فَيَقُولُ كَيْفَ أَصْبَحْتُمْ فَيَقُولُونَ بِخَيْرٍ إِنْ تَرَكْتَنَا وَ يَقُولُونَ اللَّهَ اللَّهَ فِينَا وَ يُنَاشِدُونَهُ وَ يَقُولُونَ إِنَّمَا نُثَابُ وَ نُعَاقَبُ بِكَ»[8] امام سجاد (ع): زبان آدميزاد، هر روز به اعضاى او مشرف مى شود و مى گويد: چگونه ايد؟ آنها مى گويند: اگر تو ما را به خودمان واگذارى، خوب هستيم و مى گويند: از خدا بترس و كارى به ما نداشته باش: و او را سوگند مى دهند و مى گويند: ما فقط به واسطه تو پاداش مى يابيم و به واسطه تو، مجازات مى شويم.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يُعَذِّبُ اللَّهُ اللِّسَانَ بِعَذَابٍ لَا يُعَذِّبُ بِهِ شَيْئاً مِنَ الْجَوَارِحِ فَيَقُولُ أَيْ رَبِّ عَذَّبْتَنِي بِعَذَابٍ لَمْ تُعَذِّبْ بِهِ شَيْئاً فَيُقَالُ لَهُ خَرَجَتْ مِنْكَ كَلِمَةٌ فَبَلَغَتْ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا فَسُفِكَ بِهَا الدَّمُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِبَ بِهَا الْمَالُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِكَ بِهَا الْفَرْجُ الْحَرَامُ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَأُعَذِّبَنَّكَ بِعَذَابٍ لَا أُعَذِّبُ بِهِ شَيْئاً مِنْ جَوَارِحِك‏[9] خداوند! زبان را عذابى دهد كه هيچ يك از اعضاى ديگر را چنان عذابى ندهد. زبان گويد: اى پروردگار! مرا عذابى دادى كه هيچ چيز را چنان عذاب ندادى! در پاسخش گفته شود: سخنى از تو بيرون آمد و به شرق و غرب زمين رسيد و به واسطه آن خونى بناحقّ ريخته شد و مالى به غارت رفت و ناموسى هتك شد.

بیانات حضرت آیت الله جوادی در شرح این فراز دعا چنین است: «زبان، ترجمان عقل و انديشه انسان است، از اين‏رو توفيق نيك گفتاري زبان صيانت از آن براي اهل انتظار ضروري است. طبق آموزه‏هاي اين دعاي شريف، منتظران راستين مي‏بايد با توجّه به آنچه در پي مي‏آيد در صيانت زبان خويش كوشا باشند:

الف. سخن صائب گفتن: منتظر راستين آن حضرت(عج) مي‏ بايد جز از سر راستی سخن نگويد و گفتار غير صائب را (به جدّ يا به هزل) وا نهد: وسدّد ألسنتنا بالصواب.

ب. حكيمانه سخن گفتن: گفتن سخنان بي‏محتوا و بي‏فايده كه نه در امر دين سودي مي‏بخشند و نه در كار دنيا، كاري حكيمانه نيست. آنچه حكيمانه نيست لغو است و اهل ايمان از لغو اعراض مي‏كنند[10]. بر همين اساس بر اهل انتظار شايسته است كه حكيمانه سخن بگويند و زبان را از سخنان لغو صيانت كنند: والحكمة.»[11]

_______________________________

پی نوشت ها:

[1]. سدد: السَّدُّ: إِغلاق الخَلَلِ و رَدْمُ الثَّلْمِ. سَدَّه يَسُدُّه سَدّاً فانسدّ و استدّ و سدّده: أَصلحه و أَوثقه‏  علیه السلاملسان العرب، ج‏3، ص: 207)

و التحقيق‏أنّ الأصل الواحد في هذه المادّة: هو الحجز مع الاستحكام و هذا المعنى يختلف باختلاف الموضوعات، ففي كلّ سي‏ء بحسبه. فالسدّ في الماء، و السدّ في البرّ، و السدّ في القول،{...}: ففي كلّ منها لا بدّ من ملاحظة القيدين، بأن يكون متقنا و مستحكما في نفسه مع الحاجزيّة. فالسديد من القول: ما كان متقنا حقّا مانعا عن التسابه. و في العمل: أن يكون صحيحا و حقّا لا يطرؤه باطل. {...} فمفاهيم الاستقامة و القصد و الصواب و الردم و الملاءمة و نظائرها: إنما هي من آثار الأصل في المادّة. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلًا سَدِيداً- 33/ 71. ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً- 4/ 10. أي ليقولوا في خطاباتهم قولا على مباني صحيحة و اصول معقولة ليّنا معتدلا محفوظا عن التسابه حاجزا عن سوء الاستفادة و الاستناد. علیه السلام التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏5، ص: 80)

[2]. الاحتجاج ج : 2 ص : 497؛

[3] . الكافي ج : 2 ص : 115؛

[4]. همان؛

[5]. الكافي  علیه السلامط - الإسلامية)، ج‏2، ص: 104؛

[6]. نهج الفصاحه، ح 2915؛

[7]. الكافي ج : 2 ص : 115؛

[8] . همان؛

[9]. همان؛

[10]. وَ الَّذينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون‏  علیه السلاممومنون، 3)

[11]. امام مهدی(عج)، موجود موعود.

/۹۶۹/د۱۰۲/ق

منبع: شبستان