از تهاجم تا تزلزل فرهنگی (20)
فرهنگ‌سازی عمومی اولویت کار فرهنگی
کارشناس رسانه گفت: در شبکه‌های اجتماعی اقدامات منسجم و سازمان دهی شده کمتر داشتیم، اما به صورت جزیره‌ای فعالیت‌های مفید و گسترده‌تری توسط کنشگران مجازی صورت گرفته است.
اشاره: بررسی مسئله حجاب در ساختار فرهنگ‌سازی کشور زمانی شکل می‌گیرد که بتوان مبتنی بر یک اندیشه قوی و تشکیلات منسجم به جامعه تزریق کنیم و گرنه شکاف میان باور تا اجرا همچنان باقی خواهد ماند و آنچه از موضوع حجاب مطرح می‌شود، چیزی فراتر از یک تحلیل نخواهد بود.
از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا با خانم خدیجه خدابنده کارشناس رسانه به گفت‌وگو پیرامون فرهنگ‌سازی در حوزه حجاب و جنگ روانی دشمن علیه زنان در جامعه ایرانی پرداخت.
رسا- مسئله فرهنگ‌سازی در بستر اجتماعی اتفاق مهمی است، ما چه زمانی می‌توانیم فرهنگ‌سازی درست انجام بدهیم؟
وقتی گرانی می‌شود، اقتصاد خود را به صورت نمایان به نمایش می‌گذارد، صدای مردم در می‌آید و اعتراض می‌کنند. ولی زمانی که فرهنگ دچار تغییرات بشود، کسی احساس نمی‌کند؛ مگر اینکه چند دهه بگذرد و خودش را نشان بدهد. به همین دلیل لازم است ابتدا تعریفی صحیح و کاربردی از فرهنگ‌سازی و فرهنگ‌پذیری داشته باشیم. در این امر، شناسایی و توجه به عناصر اصلی فرهنگ نیز لازم است.
فرهنگ‌سازی چیست و چرا فرهنگ‌پذیری یا فرهنگ‌گذاری نگفته‌اند؟ به اعتقاد ما ساختن همیشه از تخریب و از بین بردن سخت‌تر است.باید نقطه ضعف دشمن، را به نقطه قوت خود تبدیل کنیم. گاهی برخی آگاهانه یا غیرآگاهانه کارشان تخریب است و چیزی که ما باید انجام بدهیم، یافتن خلاءهای موجود و رفع آن می‌باشد.
فرهنگ‌سازی حوزه عمومی را دربر می‌گیرد
به صورت کلی زاویه نگاه به فرهنگ باید جامع و همه جانبه باشد. برای مثال حتی اقتصاد کشورمان نیز بر بستر فرهنگ است. در امر فرهنگ‌سازی باید توامان به سه مقوله نیازسنجی و شناسایی نیازهای مردم، ظرفیت‌سازی با ساختن نیازهای واقعی و مقوله مهم کادرسازی یا تربیت نیروهای آگاه، فعال و موثر فرهنگی است. به عبارتی بعد از نیازسنجی و ظرفیت‌سازی باید کادرسازی و نیروسازی کرد و مهمترین خلاء کشور ما در حوزه فرهنگ چیزی است که نه تحمیلی می‌باشد و نه اینکه بگوییم به صورت خودجوش وجود دارد.
کادرسازی اتفاقی است که باید از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و فرهنگ بیشتر امری اکتسابی است تا سازمانی، نظامی و ... به مجموعه رفتارهای اکتسابی و ویژگی های فکری و اعتقادی اعضای جامعه بستگی دارد.
رسا- تاکنون در حوزه حجاب طرح، ایده و برنامه‌ای شکل گرفته است؟ تا چه حدی موفق بودیم و در کدام کار شکست خوردیم؟
در سال‌های گذشته متولی فرهنگ در جامعه اغلب سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی بودند و این سازمان‌ها معمولا دچار بوروکراسی اداری و مباحث دیگر سازمانی بودند و تجربه ثابت کرد که در حوزه فرهنگ عمومی و فرهنگ‌سازی موفقیت کمتری به دست آوردند.
به مرور موسسات خودجوشی پدید آمد و متولی حوزه‌های مختلف فرهنگی شدند و کارگروه‌های مردم نهاد شروع به کار کردند. یکی از موفقیت‌های سال‌های اخیر، ورود قابل توجه مجامع علمی به حوزه حجاب و عفاف بود. همچنین در برگزاری همایش‌ها، سمینارها و نشست‌ها اقدامات خوبی در این راستا شکل گرفت.
همایش و نشست تاثیرگذار نیست
واقعیت مطلب این است که تاثیر همایش‌ها و نشست‌ها در کف جامعه و در کمیت و کیفیت حجاب و عفاف دختران و مادران نسل امروزی، به مقداری که مورد هدف و انتظار بوده، دیده نشد و این نشان می‌دهد که حلقه گمشده‌ای در این میان وجود دارد.
در ابتدای امر، با ورود مسئله فرهنگی مانند عفاف و حجاب به عرصه رسانه‌ای، وب سایت‌ها فعالیت بیشتر و ملموس‌تری از خود نشان دادند. طرح‌ها و دوره‌های مفیدی نیز برگزار شد و برخی تاثیرات مثبتی را شاهد بودیم. اما در این سال‌ها با گسترش انواع شبکه‌های اجتماعی و اغلب بر پایه نرم افزارهای موبایلی، دیگر وب سایت‌ها از ذائقه اکثر افراد جامعه خارج و در نتیجه محتواسازی آن، اقبال کمتری در تاثیر بر اقشار مختلف به خصوص قشر نوجوان و جوان داشته است.
رسا- دامنه فعالیت این رسانه‌ها در حوزه عفاف و حجاب چقدر بود و به چه میزان موفق بودند؟
در فضای مجازی که کاربرمحور است، کنش‌گری برای تک تک افراد جامعه با هر جنسیت، قشری یا طبقه فکری میسر است. با توجه به عدم انکار تاثیر دنیای واقعی و مجازی بر یکدیگر و رابطه تنگاتنگ این دو، کنش‌گری فضای مجازی از اهمیت بسزایی برخوردار است و دامنه فعالیت آن به گستره فضای واقعی است. در فضای مجازی از موفقیت‌های حوزه فرهنگی از جمله عفاف و حجاب، تلاش در خط دهی کنشگران فعال مجازی بود تا به صورت نقطه‌زنی فعالیت داشته باشند.
رسا- پس چه مدل، طرح‌ها و برنامه‌هایی را توانستیم پیاده کنیم؟
می توان گفت در شبکه‌های اجتماعی اقدامات منسجم، سازمان دهی شده در مسائل فرهنگی و اجتماعی، کمتر داشته‌ایم، اما به صورت جزیره‌ای شاهد فعالیت‌های مفید و گسترده‌تری توسط کنشگران مجازی هستیم. فعالین حوزه فضای مجازی چندین پویش در موضوعات مختلف راه اندازی کردند که شاهد تاثیرات مستقیم آن بر جامعه بودیم. تیم‌های مختلف خودجوش و بعضا سازماندهی شده هم وجود دارد که در حوزه‌های مختلف از جمله برای عفاف و حجاب در سطح توئیتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی فعالیت دارند.
رسا- چرا بعضی طرح‌های ما در شبکه‌سازی در جامعه موفق بود ولی بعضی از طرح‌ها نیز به توفیق نمی‌رسد؟
رهبر انقلاب در یک فرمایشی عنوان کردند که در حوزه زن و خانواده ما دفاعی نداریم، ما فقط باید حمله کنیم. من نمی‌گویم که ما اصلا رویکرد سلبی و دفاعی نداشته باشیم، بلکه باید طوری عمل کنیم که حرف اول ما، حمله به دشمن باشد و دشمن را در زمین خود بازی دهیم نه اینکه در زمین دشمن بازی کنیم و ضربه نهایی را ما به آنها وارد کنیم.
رسا- پیشنهادی برای اجرا در این حوزه مدنظرتان هست؟
اولین چیزی که مدنظر است، باید تغییر یا اصلاح در زاویه نگاه داشته باشیم، کمی منصفانه به موضوع نگاه کنیم و نسبت به مسائلی که با مردم جامعه سروکار دارد مانند عفاف و حجاب، برخوردی فرهنگی داشته باشیم. باید از نگاه تک بعدی به بینشی چند بعدی و منظومه‌ای به مسئله حجاب و دیگر موضوعات فرهنگی برسیم.
گاهی مسائل ریشه در ابعاد مختلفی دارد که باید توامان توجه و پرداخته شود. برای مثال جدا دیدن مسئله عفاف و حجاب با حوزه‌های جامعه‌شناسی، زیبایی‌شناختی، روان‌شناختی و ... نتایج تکراری را رقم خواهد شد.
شناسایی سناریوهای دشمن لازم است. سوال این است که مسئله‌سازی برای افراد جامعه را چه کسی انجام می‌دهد؟ برای مثال باید دید در حوزه فضای مجازی به مسئله زن و خانواده چطور نگاه می‌شود. باید بروید در جامعه و ببینید دغدغه و نیازهای زنان در کوچه، بازار، مدرسه و دانشگاه چیست و از سوی دیگر چیزهایی که دشمن در تبلیغات فضای مجازی روی آنها دست گذاشته است، بررسی شود تا ببینید زنان و دختران ما را دچار نیازهای کاذب کرده و آنها را درگیر آن کرده‌اند تا از نیازهای اساسی و واقعی خود غافل شوند.
انسجام کنشگران مجازی حوزه عفاف و حجاب نیازمند تقویت است
در عفاف و حجاب کنشگران در فضای مجازی اندک نیستند ولی حلقه‌های واسط برای انسجام و عملیات یکپارچه توسط آنها کمتر بوده و نیازمند تقویت است تا بتوانند موفق‌تر عمل کنند. گاهی قدرت یک نفر از آنان به اندازه چندین مجموعه کارایی دارد که این از نقاط قوت ماست که باید توجه و بهره‌برداری شود. برای مثال خانمی را می‌شناسم که به تنهایی تا الان سه پویش موفق در فضای مجازی راه انداخته است و حتی در رسانه ملی نیز فعالیت خود را ارائه داد. پس می‌توان گفت شناسایی فعالان مجازی عفاف و حجاب و یکپارچه سازی آتش به اختیاران برای تشکیل توپخانه، اقدامی مفید و لازم است.
پس از شناسایی، توانمندسازی فعالان فضای مجازی مطرح است که باید تقویت شوند تا بتوانند اهداف بالاتری را در حوزه ملی و جهانی پیش ببرند. بعد از این کادرسازی، محتواها در قالب‌های به روز و کاربردی که پاسخگوی ذائقه مخاطب امروزی فضای مجازی باشد، تولید و در درگاه های مناسب و برنامه ریزی شده، نشر داده شود.
ارتباط عفیفانه در فضای مجازی تبیین و ترویج شود
یک مسئله مهم دیگر که لازم است در حوزه عفاف و حجاب توجه ویژه شود، تبیین، ترویج و تقویت ارتباط عفیفانه در فضای مجازی است. اگر این مسئله به خوبی تبیین و عملیاتی شود شاهد تغییرات محسوسی در پیشبرد اهداف گسترش عفاف و حجاب در جامعه خواهیم بود. مجموعه سخنرانی‌ها، کتب و مقالات علمی خوبی در این زمینه نگاشته شده و جای کار زیادی نیز دارد و نیازمند عملیاتی شدن است.
رسا- ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/م402/
خبرنگار: امیررضا سلیمانی
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
واقعا مطالب قابل استفاده بود
امیدوارم کارهایتان ادامه دار باشد