«دین و رسانه»

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، رسانه چه مقدار از دین را می‌تواند متجلی سازد و دین داری چه ابعادی دارد؟ چگونه در رسانه و در چه سطحی می‌توان دینداری را مطرح کرد؟ رسانه چه میزان تاب بیان جنبه‌های معارفی دین را دارد؟ یا چه مقدار می‌تواند به جنبه‌های فقهی دین بپردازد؟ یا چه ظرفیت‌هایی برای ورود به جنبه‌های اخلاقی یا عاطفی دین دارد؟ این موارد یک حوزه از بحث را شامل می‌شود که با تعبیر دین رسانه‌ای یا رسانه‌ای شدن دین شناخته می‌شود.

سنخ دیگری از مباحث که از آن تعبیر رسانۀ دینی شده، مباحثی است که عمدتاً با دیدگاه‌هایی تحت عنوان مبانی نظری مطرح می‌شود که از مواجهۀ مبانی نظری دو مقولۀ دین و رسانه شکل می‌گیرند. به بیان دیگر هم‌چنان که در حوزۀ مطالعات رسانه‌ای دیدگاه‌ها و مبانی‌ای وجود دارد، در حوزۀ مطالعات دینی نیز مبانی و اصولی مطرح است که هنگام نسبت‌سنجی میان این دو حوزۀ مطالعاتی، تغییر و تحولاتی رخ می‌دهد که قابل بحث و بررسی هستند. نتیجۀ این تحولات، مبانی و نظریاتی است که می‌تواند در شکل‌گیری رسانۀ دینی نقش‌آفرینی کند.

ساختار کتاب

کتاب «دین و رسانه»  دو بخش دارد:

اول: عنوان بخش اول رسانه دینی است و در آن برخی عناوین مانند: رسانه دینی دین، رسانه و مسئله جنسیت، معیارهای خیر و اطلاع رسانی در قرآن کریم، مسئله اشاعه فحشا و تطبیق آن با فعالیت های رسانه ای، حریم خصوصی و اخلاق و عفت عمومی در قلمرو ثار سمعی و بصری، تبیین جایگاه رسانه ملی در ساختار مهندسی فرهنگی کشور ها.

دوم: نویسنده در بخش دوم با عنوان دین رسانه ای موضوعاتی همچون: مبانی ضرورت تبلیغ دین از رسانه های نوین، ضرورت بازنگری در رویکردها و اتخاذ راهبردهای مناسب،  مقایسه تأثیر پیام دینی ارتباطات سنتی و ارتباطات رسانه ای بر مخاطبان در شهر قم، تلویریون مذهبی، بررسی نقش رسانه ها در ایجاد و تقویت اصول دینی، حضور رسانه «منبر» در رادیو و تلویزیون، تولید برنامه های دینی تلویزیون ایران، دین رسانه ای (دین الکترونیک) را بررسی کرده است.

ویژگی‌های اثر

1. وجود مباحث رسانه دینی و دین رسانه‌ای در یک کتاب ویژگی اصلی این کتاب است.

2. در این کتاب به بحث رسانه دینی و دین رسانه‌ای به صورت علمی پرداخته شده است.

3. مقایسه درست و معنادار رسانه‌های جمعی ایران و غرب  از مهم‌ترین ویژگی‌های این کتاب محسوب ‌می‌شود.

4. پیشنهاد راهکارهای عملی برای نمایش دین در رسانه از دیگر ویژگی این کتاب است.

5. ضرورت بخشی به وارد شدن دین در رسانه‌های نوین را می‌توان از ویژگی‌های دیگر این کتاب دانست.

چمع‌بندی

این کتاب را می‌توان تلاشی برای ترسیم و تولید دانش دینی رسانه‌ای دانست که از رهگذر آن، مقدمات نظری برای تحقق رسانه دینی یا دست‌کم، رسانه‌ای غیر متنافی و نامتناقض با دین(نزد آنان که به رسانه دینی معتقد نیستند) با درجات و مراتب مختلفی که امکان تحقق خارجی دارد، فراهم می‌شود. با دانش رسانه‌ای متناسب با دین می‌توان چگونگی و ویژگی‌های تبلیغ آموزه‌های اسلام را در رسانه‌های جدید به صورت بایسته بررسی و تحقیق کرد و به مزیت‌های نسبی رسانه‌ها و محدودیت‌های واقعی آنها دست یافت. هر پژوهشگری برای بررسی انعکاس دین و رسانه به عنوان پروژه‌ای برای تحقق و فراتر از بحثی توصیفی، از دانش دینی رسانه‌ای، بی‌نیاز نیست و این کتاب می‌تواند راهنمایی خوب برای او باشد.

برشی از کتاب

در صفحات 386 و 387 این کتاب درباره ارزشمندی و قدرت رسانه دینی چنین آمده است:

خود تفکر دینی باعث می شود که ما رسانه را به گونه ای متفاوت، فهم و تفسیر کنیم. از این لحاظ، نمی توان ماهیتی ثابت برای رسانه در نظر گرفت. رسانه خواه ابزار باشد یا چیزی فراتر از آن، در این بستر جوهری ثابت را دارا نیست. پارهای از پژوهشهایی که در این بستر صورت گرفتند، تأکید کردند که آنچه یک رسانه را که پیامی دینی را منتقل و قدرتمند می کند، بیش و پیش از آن که خود رسانه باشد، پیام دینی و مقدسی است که در دین نهفته است. این پیام دینی ابزاری نیرومند برای گسترش یافته است، ولی این ابزار نیرومند بدون تأکید بر پیام دینی قابل توصیف نیست. این گفتمان رسانه را واسطه ای میان افراد و دین ) فرهنگ (به شمار می آورد. در واقع، یک از واسطه ها افراد را قادر می سازند تا خودشان را در زمان و مکان فرهنگی و اجتماعی قرار دهند. زبان، ایدئولوژی، تاریخ و اسطوره چنین نقشی را ایفا می کنند. ایده واسطه، هنگامی که برای رسانه های جمعی به کار می رود نقشی را برای رسانه در زندگی و آگاهی جمعی و فرهنگی پیشنهاد می کند که هم بسته با زندگی اجتماعی و فرهنگی است و از آن جدا نیست. رسانه در این بستر، بخشی از آگاهی ماهوی و اجتماعی می شود و صرفا امری که بر آگاهی اثر می‌گذارد قلمداد نمی‌شود. این نگاه به رسانه، با نقشی که ساختارگرایان برای رسانه در نظر می‌گیرند، پیوندی نزدیک برقرار می‌کند.

مرکز پژوهش‌های صدا و سیما کتاب «دین و رسانه» نوشته جمعی از نویسندگان مطرح حوزه دین و رسانه را در قطع وزیری و 777 صفحه منتشر کرده است. این کتاب سعی دارد خوانندگان خود را به صورت علمی با مباحث دین و رسانه آشنا کند.

علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه این کتاب به انتشارات مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سيما به آدرس: قم، بلوار امين، مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سيما، تلفن: 32915510 -025 مراجعه نمایند./826/ن601/ف