۵ میدان بزرگ فکری و کلامی مغفول پیش روی حوزویان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی دفتر تبلیغات اسلامی، صبح امروز در نشست علمی کاربردی درحوزه کلام اسلامی که به همت دو مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی و مجتهده امین وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، گفت: اهل بیت(ع) علم ارزشمند را علم نافع دانسته اند و علمی که ارزشمند نباشد و از آن استفاده ای نکنند، فضل است.

وی ادامه داد: علم نافع هم متناسب با شرایط و زمان تعیین می شود، ممکن است علمی در یک برهه از زمان مفید بوده است و امروز دیگر کارآیی ندارد، پس باید مراقب باشیم که آموزش هایی که می بینیم و وقتی که می گذرانیم برای آموختن علوم نافع باشد تا عمر خود را بیهوده صرف نکنیم.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی در ادامه اظهار کرد: امروز برای توسعه و پیشرفت، راهی جز تلاش علمی معرفتی و تربیت درست نسبت به انسان ها نداریم و باید شخصیت چند بعدی خودمان و کسانی که با آن ها در ارتباط هستیم را بسازیم و از تربیت غافل نشویم.

تغییر نگاه‌های بنیادین الهیاتی برای تحقق علوم اسلامی ضروری است

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی فقه شیعی را از نظر تاریخی و امروز، مرهون بنیادهای فکری و اعتقادی دانست و خاطرنشان کرد: امروز معتقدیم که علوم انسانی سکولار نمی تواند در جامعه ما نیاز مردم را برطرف کند، چرا که جهان بینی آن ها خالی از دین است.

وی در ادامه افزود: تا نگاه های بنیادین الهیاتی ما تغییر نکند، چیزی به نام روانشناسی و جامعه شناسی و اقتصاد اسلامی نخواهیم داشت، پس باید زیرساخت معرفتی خود در دانشی که می خواهیم در آن موفق باشیم را بشناسیم.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی تصریح کرد: یک دانش پژوه توانمند باید دو نگاه داشته باشد، یک نگاه نسبت به میراث تولید شده از گذشته و یک نگاه هم به آینده و به نیازها و میدان هایی که باید در آن ها فعالیت کند. نباید از هویت و گذشته خود غافل شویم و در عین حال، نباید از توجه به آینده عقب بمانیم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با بیان اینکه هر انسانی در دوران عمر خود یک تیر می اندازد و می تواند یک تحولی را ایجاد کند،گفت: هر کسی باید سهم و نقش تاریخی خود را بداند، ممکن است فردی در گوشه ای فکری تولید می کند و ایده و طرحی می دهد که چند نسل از آن بهره می برند و اینکه چگونه نقش خود را بدانیم هم مرهون شناخت صحیح میدان های عملی است که فراروی ما قرار دارند.

نگاه به آینده؛ حلقه مفقوده پژوهش در حوزه های علمیه

وی با اشاره به ضرورت شناخت اولویت‌ها در حوزه علمیه عنوان کرد: امروز باید اولویت ها و اقتضائات زمان خود را بشناسیم تا بتوانیم مثلاً در پایان نامه ای که می نویسیم این موارد را لحاظ کنیم و یک بینش آینده نگر داشته باشیم که متأسفانه چنین بینشی در جامعه حوزوی ما بسیار کمرنگ است و به همین دلیل هم بسیاری از تلاش ها، ثمر و نتیجه و فایده ای به حال جامعه ندارند.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، آموزش نیازها و ورود در میدان های درگیری و چالش را یکی از لوازم جدایی ناپذیر نظام آموزشی حوزه عنوان کرد و گفت: چون سرعت تحولات در دنیای جدید بسیار بالا است، ما گاهی عقب می مانیم و عرصه ها را دیر متوجه نمی شویم یا تمرکز لازم را برای اقدام به موقع نداریم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با تأکید بر لزوم شناخت 5 میدان مهم درگیری فکری و کلامی برای حوزویان، اظهار کرد: الهیات و کلام در معنای گستره خود حوزه تأمین و پشتیبانی و تصحیح مبانی نظری و فکری و بینشی است و امروز 5 میدان بزرگ فراروی کلام پژوهان و فلسفه پژوهان ما و هم برای کسانی که می خواهند در رشته خود با نگاه عمیق کار کنند، وجود دارد.

وی میدان اول را میدان مقولات ایمان در صحنه زندگی و سنگر خانه دانست و افزود: این میدانی است که ما در آن زندگی می کنیم  و حیات ما بستگی به آن دارد و اگر نتوانیم جامعه خود را بر اساس ضوابط فکری و معرفتی بسازیم، عملاً شکست خورده ایم و پرداختن به افق فراتر هم برای ما بی معنا خواهد شد و اگر حوزه نتواند نقش صحیح تاریخی خود را ایفا کند، عواقب سختی را در پیش خواهیم داشت.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی خاطرنشان کرد: حوزه تهدید ایمان و معنویت، حوزه اولی است که باید مورد توجه باشد. می دانیم که از قرن نوزدهم یک نهضتی از غرب پدید آمد که معتقد به تمام شدن عصر دین و معنویت بود و سکولاریزاسیون را به بهانه عقلانیت پیگیری کرد و معنویت را هم در اندیشه های سکولار محدود کرد.

عدم باور وقوع انقلاب اسلامی از سوی جامعه شناسان سکولار

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی در ادامه افزود: در قرن بیستم نشانه هایی از بازگشت به دین و معنویت در انسان ها دیده شد و انقلاب اسلامی ایران به عنوان نماد این حرکت دیده شد و جالب است که چنین پدیده ای اصلاً در نگاه جامعه شناسان سکولار جایی نداشت و کم کم محققان متوجه شدند که جهان در حال یک گرایش معنوی است، امروز کاملاً مسلم است که تئوری سکولار شدن جامعه مدرن، یک تئوری تمام نیست و برخی معتقدند که جهان به سوی اخلاق پیش می رود.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی با بیان اینکه امروز ایمان و معنویت سکولار در جهان ایجاد شده است، تصریح کرد: کسانی به جای خداخواهی، نوعی تجربه های درونی و روانشناختی تعریف کرده اند که جای ادیان الهی را بگیرد و آداب و اخلاق معنوی سکولار را ساخته اند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: کلیسای مسیحی خیلی پیشتر از ما با این بحران برخورد کرده و مطالعات گسترده ای انجام داده است و بحث کلام کاربردی با گرایش های مختلف را راه اندازی کرده اند.

وی با بیان اینکه امروز ایمان دیگر یک مقوله نیست که صرفا به لحاظ نظری نیازمند اثبات باشد، اظهار کرد: ایمان یک مقوله زنده موجود در حیات فردی و اجتماعی ما است که می تواند آسیب ببیند و زمینه های رشد دارد و مراقبت های بالینی باید شروع شود و الهیات از صحنه آکادمی به صحنه زندگی آمده است و فیلسوفان و متکلمانی هستند که در فضای عملی کار می کنند.

نامشخص بودن جایگاه اقتصاد و تولید ثروت در حکمرانی اسلامی

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، میدان دوم را حوزه حاکمیت دین و حکمرانی دینی قلمداد کرد و گفت: یکی از اساسی ترین مباحث الهیات ما امامت است که به معنای پیشوایی و مدیریت اجتماعی است و ما مسائل مهمی در این حوزه داریم که نحوه برخورد با اشخاص و جایگاه سرمایه و اقتصاد است که جایگاه ثروت حلال در حکمرانی اسلامی هنوز هم از بنیادی ترین مشکلات و مسائل ما است.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی ادامه داد: تا ما چهارچوب ها و پارادایم های نظری حاکمیت دینی را تعریف نکنیم، تکلیف ما با بسیاری از مسائل معلوم نیست. لذا باید در حوزه های علمیه به صورت جدی بر روی این موضوع کار شود.

وی حوزه خانواده و سبک زندگی را به عنوان سومین میدان مهم معرفی کرد و افزود: امروز آن خانواده قدیمی دیگر وجود ندارد و حوزه علمیه باید الگوهای سبک زندگی اسلامی در شرایط جدید را تعریف کند و باید بدانیم که همان گونه که انفعال در برابر شرایط جدید غلط است، انزوا در این خصوص هم مردود است.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی با اشاره به این که امروزه صدها جلد کتاب به زبان های مختلف درباره شیعه نوشته شده است، تصریح کرد: در انگلیس و فرانسه و اسراییل مراکز مطالعات شیعه پژوهی فعال هستند و آثار شیعه را احیاء می کنند، هرچند آن ها نگاه مغرضانه دارند، اما ناگزیر ما در آینده با مجموعه ای از آثار شیعی مواجه خواهیم شد که دیگران برای ما نگاشته اند و این مخاطره بسیار بزرگی است که فقه و کلام اسلامی از دریچه آن ها به دنیا نشان داده شود.

غفلت از جهان اسلام؛ ضعف بزرگ حوزه های علمیه

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به اطلاعات کم حوزویان ایرانی از جهان اسلام، اظهار کرد: باید جهان اسلام را بشناسیم و نقاط تعامل را بدانیم  و باید جریان های فکری مختلف و مبانی آن ها را مورد تحقیق قرار دهیم.

وی با بیان اینکه سه جریان فعال و کنشگر در جهان اسلام داریم که شناخت آن ها بر هر طلبه واجب است، خاطرنشان کرد: جریان سلفی گری اولین مورد است که نباید آن را با داعش و وهابیت اشتباه بگیریم. داعش تنها یک شکل آن است و بدانید که امروز اگر داعش نابود شده است، چند سال دیگر سلفی ها به نوعی دیگر از جهان اسلام یارگیری خواهند کرد و حتی برخی جریان های روشنفکری هم متأثر از سلفی ها هستند.

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی جریان روشنفکری جهان اسلام را دومین جریان فعال دانست و تصریح کرد: اولین تجدید نظرها در حوزه فکر اسلامی در مواجهه با دنیای جدید را روشنفکران اسلامی می سازند و همه جران های فکری که در ایران آمده اند، چهل یا پنجاه سال قبل در جهان عرب و شبه قاره به وجود آمده اند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی جریان تصوف را به عنوان سومین جریان فعال فکری در جهان اسلام معرفی کرد و گفت: البته تصوف و جریان صوفی گری در جهان اسلام با آنچه که امروز در کشور ما وجود دارد، متفاوت است و عالمان بزرگ و ائمه جماعات در این کسوت هستند، حال آنچه در کشور ما تصوف شکل فرقه ای به خود گرفته، تصوفی است که در مقابل دین و مذهب ما قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه گفت و گوی ادیان میدان دیگر پیش روی ما است، افزود: در برهه ای از جمهوری اسلامی هزینه های گزافی صرف گفت و گوی ادیان شده است، اما با قطعیت می گویم که باقیمانده آن چیزی نزدیک به صفر است.

سهم ناچیز حوزه در جنگ بزرگ دینداران و الحاد نوین

رییس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، حوزه دنیای الحادی را میدان پنجم پیش رو دانست و اظهار کرد: در الحاد جدید یا علم پایه، اعتقاد به خدا را در زیست شناسی و عصب شناسی دنبال می کنند و پیدایش جهان را با فیزیک جدید بحث می کنند، ما هنوز از برهان علیت استفاده می کنیم، اما متخصصان فیزیک کوانتوم معتقدند که برهان علیت اساساً یک مقوله ذهنی است و در عینیت خارجی چیزی به این نام نداریم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به جنگ بزرگ میان دینداران و الحاد جدید، تصریح کرد: متأسفانه حوزه علمیه ما سهم بسیار ناچیزی در این جنگ 50 ساله دارد، میدان الحاد نوین عرصه بسیار جدی و مهم است، الحاد فلسفی برای نخبگان است، الحاد مکتبی در انسان های ایدئولوگ ایجاد می شود، اما الحاد علمی اگر توسعه پیدا کند به دانش آموزان دبستانی هم خواهد رسید./1304/