از کوروش تا کریسمس

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، وقتی سری به پاساژها و یا فضای مجازی بزنیم خواهیم دید همانهایی که در حدود دو ماه پیش دم از آریایی بودن و بزرگداشت کوروش می‌زدند، حالا در پاساژها به دنبال خرید برای جشن کریسمس و سال نو میلادی هستند و یا با درخت کریسمس عکس برای فضای مجازی می گیرند. البته این نوع وادادگی فرهنگی را بیشتر در قشرهای خاصی از جامعه می توان دید، همان قشری که وقتی مناسبت های اسلامی سر‌ می رسد، داد فرهنگ ایرانیشان گوش فلک را پر می‌کند.

سبک زندگی چیست؟

مفهوم (سبک زندگی) از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است که اخیرا و در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان تاثیر می گذارند، به وجود امده است.

تقریبا در اکثر تعریف های سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه (سبک) باز می گردد: اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم و بیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می اورند. همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندی این کل را از کل های دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندی، کلیت، هویت و تمایز در بیانات رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم. واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی: سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدیولوژیک، جهادی، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی: سبک زندگی اروپایی، مسیحی، امریکایی و وسترنیزه می باشد اما ان چه در تعریف های سبک زندگی، جلوه گر می شود ان است که این تعریف قرابت بسیاری با مفهوم هویت پیدا می کند اما با این تفاوت که علاوه بر هویت، مناسبات و رفتارهای عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود.

سبک زندگی از منظر مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در خصوص اهمیت سبک زندگی اسلامی از سال های پیش سخنان و فرمایشات مهمی را مطرح کرده اند، و از طرفی اگر به فرمایشات معظم له با یک دید عمیق و دقیق توجه بشود قطعا خیلی از مشکلات کنونی رفع خواهد گردید. به همین خاطر به ذکر چند مورد از سخنان معظم له در خصوص سبک زندگی اسلامی اشاره می کنیم.

ایشان در خصوص اهمیت سبک زندگی و اینکه چرا باید به سبک زندگی اهمیت داده و ان را در مسیر زندگی این دنیا با دقت نظر و وسواس بیشتری پیگیری کرد، می فرمایند: (یکی از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامی عبارت است از سبک زندگی کردن، رفتار اجتماعی، شیوهزیستن(اینها عباره اخرای یکدیگر است) این یک بعد مهم است؛ این موضوع را می خواهیم امروز یک قدری بحث کنیم. ما اگر از منظر معنویت نگاه کنیم(که هدف انسان، رستگاری و فلاح و نجاح است)، باید به سبک زندگی اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگاری معنوی اعتقادی هم نداشته باشیم، برای زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و اخلاقی، باز پرداختن به سبک زندگی مهم است. بنابراین مسیله، مسیلهاساسی و مهمی است.)( بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی 23 / 7 / 91)

سبک زندگی بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی است. معظم له در این خصوص می فرمایند: (ما اگر پیشرفت همه جانبه را به معنای تمدن سازی نوین اسلامی بگیریم(بالاخره یک مصداق عینی و خارجی برای پیشرفت با مفهوم اسلامی وجود دارد؛ این جور بگوییم که هدف ملت ایران و هدف انقلاب اسلامی، ایجاد یک تمدن نوین اسلامی است؛ این محاسبه درستی است) این تمدن نوین دو بخش دارد: یک بخش، بخش ابزاری است؛ یک بخش دیگر، بخش متنی و اصلی و اساسی است. به هر دو بخش باید رسید.

ان بخش ابزاری چیست؟ بخش ابزاری عبارت است از همین ارزش هایی که ما امروز به عنوان پیشرفت کشور مطرح می کنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی، اعتبار بین المللی، تبلیغ و ابزارهای تبلیغ؛ این ها همه بخش ابزاری تمدن است؛ وسیله است. البته ما در این بخش در کشور پیشرفت خوبی داشته ایم. کارهای زیاد و خوبی شده است؛ هم درزمینه سیاست، هم درزمینهمسایل علمی، هم درزمینه مسایل اجتماعی، هم در زمینه اختراعات(که شما حالا اینجا نمونه اش را ملاحظه کردید و این جوان عزیز برای ما شرح دادند) و از این قبیل، الی ماشاءالله در سرتاسر کشور انجام گرفته است. در بخش ابزاری، علی رغم فشارها و تهدیدها و تحریم ها و این چیزها، پیشرفت کشور خوب بوده است.

اما بخش حقیقی، ان چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگی است که عرض کردیم. این، بخش حقیقی و اصلی تمدن است؛ مثل مسیله خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع اشپزی، تفریحات، مسیله خط، مسیلهزبان، مسیلهکسب وکار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رییس، رفتار ما با مریوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مامور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها ان بخش های اصلی تمدن است، که متن زندگی انسان است.) ( بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی 23 / 7 / 91)

فاجعه تقلید از فرهنگ غرب

با اینکه دست ما پر است از داشته های غنی فرهنگی اما متاسفانه بازهم شاهد تقلید کورکورانه از فرهنگ غربی هستیم. حضرت ایت الله العظمی خامنه ای(مدظله العالی) در خصوص تقلید و الگو قرار دادن غرب به خاطر پیشرفت ظاهری و فریبنده ان که درواقع به خاطر پیشرفت در امور مادی قدم در نابودی و محو کردن هویت اخلاقی و فطری بشریت کرده است می فرمایند: تقلید از غرب جز ضرر و فاجعه چیزی به بار نمی اورد. (برای ساختن این بخش از تمدن نوین اسلامی، به شدت باید از تقلید پرهیز کنیم؛ تقلید از ان کسانی که سعی دارند روش های زندگی و سبک و سلوک زندگی را به ملت ها تحمیل کنند. امروز مظهر کامل و تنها مظهر این زورگویی و تحمیل، تمدن غربی است. نه اینکه ما بنای دشمنی با غرب و ستیزه گری با غرب داشته باشیم - این حرف، ناشی از بررسی است - ستیزه گری و دشمنی احساساتی نیست. بعضی به مجرد اینکه اسم غرب و تمدن غرب و شیوه های غرب و توطیه غرب و دشمنی غرب می اید، حمل می کنند بر غرب ستیزی: اقا، شماها با غرب دشمنید. نه، ما با غرب پدرکشتگی ان چنانی نداریم(البته پدرکشتگی داریم!) غرض نداریم. این حرف، بررسی شده است.

تقلید از غرب برای کشورهایی که این تقلید را برای خودشان روا دانستند و عمل کردند، جز ضرر و فاجعه به بار نیاورده؛ حتی ان کشورهایی که به ظاهر به صنعتی و اختراعی و ثروتی هم رسیدند، اما مقلد بودند. علت این است که فرهنگ غرب، یک فرهنگ مهاجم است. فرهنگ غرب، فرهنگ نابودکننده فرهنگ هاست. هر جا غربی ها وارد شدند، فرهنگ های بومی را نابود کردند، بنیان های اساسی اجتماعی را از بین بردند؛ تا انجایی که توانستند، تاریخ ملت ها را تغییر دادند، زبان انها را تغییر دادند، خط انها را تغییر دادند. هر جا انگلیس ها وارد شدند، زبان مردم بومی را تبدیل کردند به انگلیسی؛ اگر زبان رقیبی وجود داشت، ان را از بین بردند. (بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی 23 / 7 / 91)

ازجمله عوامل تمایل به فرهنگ غربی

ریشه تاریخی

ریشه های تاریخی غرب گرایی به سالهای بسیار دور بر می گردد، با نگاهی به تاریخ ایران، در عصر سلطنت فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه که پای ایرانیان به فرنگ باز شد، تا عصر رضا شاه که دوره حساسی را در تاریخ ایران رقم زد، فصل متفاوتی در گرایش جوانان به فرهنگ غربی اغاز شد. از ان زمان که رضا شاه با سلطه سیاسی بر کشور، نحوه لباس پوشیدن و فرهنگ مردم ایران را تغییر داد، تاکنون مدها و الگوهای مختلف غربی در ایران و به خصوص در بین قشر جوان رایج گردیده است.( قایمی، علی، دنیای نوجوانی، سازمان ملی جوانان، 1381، ص 127ـ130.)

عدم درک هویت و فرهنگ خود

عامل دیگری که موجب می شود برخی جوانان، فرهنگ غرب را بر فرهنگ خودی ترجیح دهند این است که نسبت به فرهنگ و هویت خودی بی اطلاع یا کم اطلاع هستند، گرایش به فرهنگ بیگانه در صورتی امکان پذیر است که فرد احساس خلاء فرهنگی نماید. و یا اینکه فرهنگ خویش را ناقص یا غلط بپندارد. بلکه اگر جوانان، فرهنگ غنی و کامل اسلامی ایرانی را درک کنند، هیچگاه سرا غ فرهنگ های پوچ و ناقص غربی نمی روند. که توضیحات آن پیشتر در سبک زندگی از منظرمقام معظم رهبری گذشت.

میل به پیشرفت

عامل دیگری که باعث شده جوانان ایران به فرهنگ غربی بیش از فرهنگ خودی اهمیت قایل شوند، ان است که فرهنگ غربی را نماد تمدن و پیشرفت می دانند. بسیاری از افراد بر این باورند که باید خود و فرهنگ شان را اروپایی کنند تا بدین ترتیب از ضعف و عقب ماندگی رهایی یافته و در ردیف کشورهای پیشرفته قرار گیرند. در حال حاضر بیشترین مدهایی که در جامعه و به خصوص در بین جوانان رایج می شود، با همین انگیزه است و افراد فکر می کنند که با تقلید از الگوهای غربی می توانند شخصیت بهتری از خود به نمایش بگذارند.

همه ما به خوبی می دانیم که پیروی از الگوها و مدهای غربی و پوشیدن لباس هایی با ارم خارجی یا تقلید از مدل موی فلان فوتبالیست، نمی تواند به ما شخصیت اعطا کند و موجب پیشرفت و ترقی ما گردد. عوامل اصلی موفقیت در تمامی زمینه ها، خودباوری، اعتماد به نفس، و پایبندی به اصول و ارزشهای اخلاقی است. تا زمانی که علم و دانش در وجود ما شکوفا نگردد و زیرساخت های شخصیت ما مبتنی بر الگوهای فرهنگ اصیل این مرز و بوم شکل نگیرد، ارایش ظاهر و تقلید از مدها و الگوهای دیگران، جز بحران هویت و دور شدن از اصالت فرهنگی خویشتن نتیجه ای در پی نخواهد داشت. (ایمانی، محسن، تربیت عقلانی، انتشارات امیرکبیر، 1378، فصل اول و سوم)

تبلیغات گسترده غرب

مهاجمان فرهنگی ورسانه های فارسی زبان غربی با درک قابلیت های فراوان هنر و برنامه های هنری و نیز با شناخت نیازهای نوجوانان و جوانان سعی کرده اند پیام های زهراگین خویش را در قالب های زیبا و جذاب هنری عرضه نمایند. انان همانگونه که کالاها و تولیدات خود را با بهترین بسته بندی ها و جذاب ترین رنگها و فریبنده ترین تبلیغات ارایه می نمایند، هم چنین افکار و اندیشه های شیطانی و دنیا پرستانه خود را در قالب دلفریب و تحریک امیز به فکر و جان مخاطبین القا می کنند.

 امروزه ابزار مهمی مثل فضای مجازی هم بیش از پیش در ترویج فرهنگ غربی تاثیر گذار است به طور نمونه وقتی در اینستاگرام سلبرتیهایی که در حدود دوماه پیش دم از ایرانی بودن وبزرگداشت کوروش میزدند حالا عکسهای کریسمس وسال نو میلادی خود رامنتشر میکنند، وطبیعتا طیف گسترده ای از جامعه تحت تاثیر چنین فضاهایی قرا میگیرند.

محمد حسین جلال الدینی