فعالیت های ارزشمند پژوهشی و یک علامت سؤال بزرگ

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ۱۶ اردیبهشت سال ۵۸ با عنوان دایره تبلیغات امام راه اندازی شد در عمر ۴۳ ساله تأسیس این نهاد که امروزه به عنوان یک نهاد حوزوی شناخته می‌شود فراز و فرود‌های زیادی دیده می‌شود.

همانطور که از نام این نهاد مشخص است هدف از تأسیس آن ساماندهی امر تبلیغات دینی حوزویان و روحانیان بوده و با دو نهاد تبلیغی دیگر یعنی «شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی» و «سازمان تبلیغات اسلامی» از این حیث اختلاف ماهوی دارد.

سالروز تأسیس این نهاد فرصت خوبی جهت بازنگری فعالیت‌های نهادی است که از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان «نماد روشنفکری حوزه» یاد شده است؛ اما ارزیابی عملکرد دفتر را چگونه می‌توان انجام داد؟

پاسخ به این سؤال کمی سخت به نظر می‌رسد، اما با پرسش در میان طلاب و روحانیان مبلغ در سراسر کشور می‌توان به پاسخ مناسبی در خصوص عملکرد این نهاد رسید. به عبارت بهتر عملکرد یک ستاد را نیرو‌های قرار گرفته در صف بسیار بهتر از تماشاگران و ناظران می‌توانند ارزیابی کنند، زیرا یک ستاد قدرتمند به نیرو‌های در خط قدرت پیشروی می‌دهد. حال اینجا پرسش مطرح می‌شود طلابی که معمولا از خانواده و دیار خود دور می‌شوند و در شهری دیگر به تبلیغ می‌پردازند تا چه اندازه دفتر تبلیغات را نهاد پشتیبان و پرقدرتی می‌دانند که هر جا در صف به مشکل بر خوردند از ستاد کمک بخواهند. اگر مبلغی در صف جنگ تبلیغی با کمبود ابزار و مهمات برخورد کرد و احتیاج به پشتیبانی پیدا کرد چقدر به دفتر تبلیغات اسلامی و دیگر مراکز امید دارد؟

اما تماشاگر هم می‌تواند نظری ارائه کند؛ این یادداشت در پی قضاوت عملکرد دفتر در این خصوص نیست بلکه فقط در خصوص نگاه قشر دینی جامعه نسبت به متولی امر تبلیغات دینی پرسش مطرح می‌کند؛ در میان جوانان دغدغه‌مند چند نفر یا چند گروه وقتی به دنبال یک مبلغ دینی می‌گردند اسم دفتر تبلیغات به ذهنشان می‌آید؟ مصرف کنندگان محتوای تبلیغی دینی یعنی مردم متدین تا چه میزان از ستاد دفتر تبلیغات اطلاع دارند؟

در نشست صریح و صمیمی با رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم این پرسش توسط حاضران مطرح شد که امر تبلیغ دین به حاشیه رفته و آموزش و پژوهش محور اصلی فعالیت های این نهاد حوزوی شده است.

در بیانیه مأموریت دفتر تبلیغات آمده است: «حضور و مشارکت در مراجع سیاست‌گذاری و برنامه ریزی تبلیغی و علمی کشور به منظور تأمین نیاز‌های فکری-دینی مدیریت کلان نظام». حجت الاسلام والمسلمین واعظی با شخصیت حقیقی خود در شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان یک مرجع بزرگ سیاست گذار حضور دارد و همین حضور نشان دهنده مشارکت دفتر در امر برنامه ریزی علمی کشور است، اما برنامه تبلیغی همچنان مبهم است.

البته در امر تبلیغ نیز فعالیت‌های خوبی در خصوص تبلیغ تخصصی و تبلیغ رسانه‌ای صورت گرفته که این امور در سایه امر تبلیغ دیده نشده باقی مانده اند، چون انگار عملکرد تبلیغی این نهاد به خوبی دیده نمی‌شود.

در خصوص پژوهش‌های صورت گرفته دفتر تبلیغات اسلامی و کنگره‌های علمی که برگزار می‌شود جدای از مشابهت برخی آثار، اثرات فاخری تولید شده است؛ برگزیده شدن انتشارات ذیل دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در چند دور همایش کتاب سال حوزه نشان از غنای علمی این مجموعه دارد و البته منتقدان هم نمی توانند چشم بر این واقعیت بپوشانند.

تولید محتوا در خصوص تمدن نوین اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم این نهاد را یکی از گروه‌های شاخص در این حوزه تبدیل کرده است و فعالانی که در دفتر تبلیغات به این حوزه پرداخته اند مورد تمجید رهبر انقلاب قرار گرفته اند.

فعالیت‌های پژوهشی و حتی تبلیغی نهاد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مایه مسرت دلسوزان انقلاب است که در مواردی خلأ‌های قابل توجهی را پر کرده است، اما علامت سؤال بزرگ در ذهن دغدغه‌مندان انقلابی حوزه علمیه همچنان عدم حضور به موقع، روشنگرانه در بزنگاه‌های تعیین کننده انقلاب است یعنی همان مقاطعی که نظام به حضور پشتوانه‌های خود احتیاج پیدا می‌کند نهاد تبلیغی حوزه ظهور و بروزی ندارد؛ حجت الاسلام والمسلمین واعظی دلیل این امر را عدم تعریف کنش سیاسی از سوی دفتر عنوان کرده است، موضوعی که به نظر می رسد حتی برای نزدیکان و منصوبان ایشان هم قانع کننده نباشد تا چه رسد به منتقدان.