چادر گران، اما لباس‌های بدن نما ارزان!

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دومین نشست «مقتضیات اجرای سیاست ها و قوانین حجاب و عفاف» از سوی موسسه پژوهشی انقلاب اسلامی برگزار شد.

در این نشست مریم اردبیلی، مشاور امور بانوان شهرداری تهران، لاله افتخاری عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد، علیرضا افشار رئیس اندیشکده جنگ نرم دانشگاه عالی دفاع ملی، تقی رستم وندی رئیس سابق سازمان امور اجتماعی کشور، حسین سوزنچی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، سجاد لطفی مشاور اجرایی کارگروه مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و داود مهدوی زادگان رئیس سازمان سمت سخنرانی کردند.

دبیری علمی این نشست نیز بر عهده محمد اسحاقی معاون پژوهش و آموزش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای بود.

حجاب تبدیل به نماد هویتی شده است

حسین سوزنچی در ابتدای این نشست اظهار کرد: به سه دلیل حجاب جزء اولویت های نظام است. اول اینکه خود مسئله حیا و عفاف از ارکان دینداری است. ما در زمانه تمدن برهنگی هستیم و این تمدن عدم حجاب را طلب می کند و به طور طبیعی درگیری پیش می‌آید و همین حساسیت مسئله را بالا می‌برد. دوم اینکه به تعبیر هایدگر ما در عصر تصویر جهان به سر می بریم و نمادهای تصویری حرف اول را می زنند. در این شرایط حجاب زن اولین تصویری است که از یک مسلمان به چشم می‌آید و نماد مسلمانی است. این یعنی علاوه بر سویه عفاف، حجاب از زاویه هویتی هم در زمانه ما موضوعیت پیدا کرده است. سوم بحث موج فمینیسم است که همه امور مربوط به زنان را تحت تاثیر قرار داده است و هر بحثی که درباره زنان باشد خود به خود در اولویت قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: متناسب با وضعیتی که حجاب امروزه پیدا کرده است دشمن ۲ کار می کند. دسته اول از کارهای دشمن سرمایه گذاری روی ترویج بی عفتی است و دوم تاکید نگاه به مقوله حجاب به عنوان یکی از بحث های هویتی است، لذا حجاب چون تبدیل به نماد هویتی نظام شده، نمی توان آن را نادیده گرفت. برای دشمن تخریب این نماد موضوعیت دارد.

وی افزود: اگر می خواهیم به مقوله حجاب و عفاف ورود حکومتی کنیم، باید ۴ مطلب را برای خود حل کنیم. ۴ مسئله حکمرانی که در بحث حجاب با آن مواجه هستیم اینهاست: اول اینکه چه فهمی از حاکمیت داریم؟ ما یک ولیّ فقیه داریم که تمام تلاش را می کند که امور را بر اساس اسلام پیاده کند، اما مشکل اینجاست که ناخودآگاه برخی از مسئولین اجرایی خود را فقیه تصور می کنند و نظر شخصی خود را به اسم اسلام اجراء می کنند. آیا مسئولینی که بر طرح‌ها و آراء و راه حل های خود اصرار می‌ورزند، فقیه هستند؟ و نظرشان نظر سلام است یا یک نظر شخصی است که باید در عرصه میدانی آزموده شود و مورد بررسی کارشناسی علمی قرار گیرد؟ مشکل این است که این افراد نظرات شخصی خود را به اسم اسلام می خواهند اجراء کنند و از اسلام هزینه می‌کنند.

وی ادامه داد: بحث دوم این است که چه فهمی از مناسبات حاکمیت و مردم داریم؟ ما در تقابل دولت و مردم نیازمند دولت ضعیف و مردم قوی هستیم. (سوءتفاهم نشود منظور از دولت ضعیف، میزان اعمال قدرت دولت در برابر مردم است وگرنه تردیدی نیست که مجموع دولت و ملت در برابر بیگانه باید قوی باشند). این همان چیزی است که حضرت آقا با تعبیر مقتدر مظلوم از آن یاد کردند. به این معنی اینکه سیاست ها معمولا از بالا به پایین است غلط است.

سوزنچی گفت: نکته سوم این است که ما چه فهمی از مخاطب داریم؟ یعنی چه فکری برای اجرای سیاست ها برای تنوع مخاطب داریم؟ آیا مخاطبان ما یکدستند؟ مقوله چهارم این است که چه فهمی از حجاب داریم (که همان سه زاویه ای است که اول بحث عرض کردیم)؟

وی ادامه داد: درباره اینکه چه باید کرد من تذکر سه نکته را لازم می‌بینم. اول اینکه کلیت برنامه ها باید بر این اصل استوار باشد که بی حجابی هزینه داشته باشد و حجاب هزینه نداشته باشد. منظورم فقط هزینه اقتصادی نیست، بلکه انواع هزینه های فرهنگی، اجتماعی و ... است. هزینه اقتصادی این است که مثلا چادر مشکی نباید اینقدر گران باشد و در عوض لباس های بدن نما این اندازه ارزان. امروزه وضعیت به گونه ای شده که بی حجابی هزینه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ندارد، اما حجاب هزینه دار شده است، در حالی که باید بالعکس باشد.

دومین نکته این است که حکومت است تا می تواند باید از مداخله های مستقیم کنار بکشد و غیرمستقیم مداخله کند. همین مثال ایجاد هزینه برای بی حجابی و کم کردن هزینه باحجاب بودن نمونه ای از اقدامات غیرمستقیم است که اثرش در رواج فرهنگ حجاب بسیار بیشتر از مداخلات مستقیم است .

وی در پایان تاکید کرد: باید در تمام برنامه های حجاب مشاور رسانه ای داشته باشیم. الان در شرایطی قرار داریم که با تبلیغات ذائقه افراد را عوض می کنند. دشمنان باطل خود را شیرین جلوه می‌دهند چرا ما کار رسانه ای را جدی نمی گیریم و نمی توانیم حق خود را شیرین جلوه دهیم.

حجاب و عفاف هم امری فطری و هم عقلی است

لاله افتخاری نیز در این نشست با اشاره به عقل، اجماع، کتاب و سنت به عنوان منابع اسلامی گفت: اگر بخواهیم به بحث حجاب و عفاف بپردازیم باید به این ۴ رکن توجه کنیم.

وی ادامه داد: از قرن ها قبل حتی از زمان حضرت آدم(ع) تا الان همیشه پوشش یک نماد و پرچم برای وجهه انسانیت انسان ها بوده است، لذا اجماع بشری بر این است که همه پوشیدگی را داشته باشند.

نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی افزود: از نظر دینی هم حجاب مورد اجماع همه است. قرآن مستقیماً به عفاف و حجاب می پردازد و اصلاح جامعه را منوط به اصلاح وضعیت حجاب و عفاف می داند. این را در کتب آسمانی هم می بینیم. حتی در عهد قدیم می بینیم که حجاب مطرح است، لذا اینها جزو مشترکات است.

افتخاری گفت: منبع چهارم ما سنت است. غیر از سنت اسلامی در تمدن ایرانی پیش از اسلام هم مسئله حجاب و عفاف مطرح بوده و این در تاریخ مشهود است. لذا حجاب و عفاف هم امری فطری و هم عقلی است.

وی ادامه داد: شاید بیش از یک قرن نیست که غرب به اعمال دیدگاه های خود به دیگر جوامع می پردازد. حرکت هایی نظیر حرکت رضا خان، آتاتورک و... بر ضد حجاب نشان می دهد این یک حرکت سیاسی و استعماری و استبدادی است.

وی افزود: یک مهندسی معکوس در مورد روند حرکت دشمن در مورد عفاف و حجاب باید صورت بگیرد. باید باورمندی مسئولین به حجاب به عنوان امری دینی محکم تر شود و بدانند آنها مجری قانون هستند و نباید کار سلیقه ای و مقطعی انجام دهند. لذا مجریان قانون و مردم باید در این امر توجیه شوند.

افتخاری با بیان اینکه هم سیاست‌گذاران و هم مجریان از قوانین اطلاع ندارند، گفت: باید اصلاحات از مسئولین و اداره ها آغاز شود. برای این منظور باید یک کمیته رصد وضعیت را بررسی کند و باید قرارگاه خاصی مخصوص حجاب و عفاف تشکیل شود.

نیازمند یک طرح تفصیلی و جامع حجاب و عفاف هستیم

تقی رستم وندی نیز در این نشست اظهار کرد: ما باید یک نگاه نظام مند و شبکه ای مبتنی بر مدیریت اقناعی و ارزش محور داشته باشیم. نیازمند یک طرح تفصیلی و جامع هستیم، چراکه مصوبات موجود ما را به غایت مدنظر نمی رساند.

وی ادامه داد: محور اول بحث شناختی است. شناخت ماهیت موضوع و جوهره حجاب از اساسی ترین مسائل است. الان اختلاف نظرهای ماهوی در این باره دیده می شود. باید در مورد فهم ماهیت قضیه و پرداختن به اجزا و ماهیت کنشی و انگیزشی مسئله بحث کرد.

رئیس سابق سازمان امور اجتماعی کشور افزود: مسئولین و کارگزاران نظام با عمق لازم با مسئله مواجه نیستند و گاهی اظهارنظر هایی می کنند که با قوانین فاصله دارد.

رستم وندی گفت: شناخت وضع موجود جامعه هم باید مد نظر باشد. برای این کار پیمایش هایی لازم است. بر اساس پیمایش هایی که صورت گرفته ۱۰ درصد قشر هنجارشکن در بحث حجاب داریم. ۵۰ درصد حجاب عرفی دارند و ۴۰ درصد حجاب شرعی و قابل پذیرش دارند. متاسفانه ما یک مطالعه کیفی در مورد بی حجابی نداشته ایم.

وی محور دوم را هدف گذاری دانست و گفت: برخی می گویند عفاف باید نقطه ثقل باشد اما ما مصادیق زیست عفیفانه را مشخص نکرده ایم، لذا هدف گذاری ها با دقت و جزئیات لازم تعیین نشده است. همچنین زمانبندی اهداف را مشخص نکرده ایم و جغرافیا و فرهنگ های مختلف را در نظر نگرفته ایم.

وی ادامه داد: محور سوم فعالیت ها و اقدامات است. فعالیت ها و اقداماتی که این مدت انجام شده سلبی، حاکمیتی، مستقیم، سطحی و ضربتی و کلیشه ای بوده است، لذا با این اقدامات متشتت به نتیجه نمی رسیم و باید اقدامات متمرکز باشد.

رستم وندی گفت: به جای اینکه با طرح های خود تمرکز افکار عمومی را به خیابان بکشانیم باید تمرکز را بر مراکز تعلیم و تربیت مانند مدارس و دانشگاه ها ببریم‌.

آسیب های اجتماعی به هم مرتبط هستند

علیرضا افشار نیز در سخنانی اظهار کرد: در حال حاضر در میان صاحبنظران حوزه عفاف و حجاب، در علل بدحجابی و راهکارهای مطرح، اختلاف نظر وجود دارد.

وی در مورد دستورالعمل ابلاغی اخیر در مورد حجاب و عفاف نیز گفت: در این دستورالعمل وزارت کشور و ستاد امر به معروف و نهی از منکر بر اساس قانون متولی امر حجاب و عفاف هستند که البته هماهنگی لازم را با هم ندارند. این دستورالعمل به مدیران مجموعه هایی که به افراد بدحجاب خدمات می دهند، باز می گردد.

افشار ادامه داد: افراد هنجارشکن در حوزه عفاف و حجاب، با قصد مبارزه با نظام و قصد سیاسی و امنیتی این کار را انجام نمی دهند. اگر بستر تربیتی خوبی داشته باشیم، آنها نیز عناد نمی ورزند.

وی با طرح این سؤال که آیا ما باید کار سلبی انجام دهیم یا ایجابی؟ گفت: هر دو رویکرد تا به حال نتیجه بخش نبوده است، لذا یک راه بینابین و یک روش سلبی-ایجابی نیاز است. باید افراد بی حجاب با روش های که ایجاد حساسیت نکند، احضار و طرح تربیتی برای آنها برگزار شود.

افشار در پایان گفت: آسیب های اجتماعی به هم مرتبط هستند لذا نباید حجاب و عفاف را به صورت مجزا دید.

نیازمند سیاست گذاری های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت هستیم

مریم اردبیلی دیگر سخنران این نشست با بیان اینکه یکی از آسیب های جدی ما دوگانه سیاست گذاری کوتاه مدت و بلند مدت است، گفت: ما با یک نگاه سیستمی نیازمند مجموعه ای از سیاست گذاری های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت هستیم.

وی ادامه داد: ما صحبت از سیاست های بلندمدت، عمیق و ایجابی می کنیم اما این امر به حد کفایت رخ نمی دهد. ما از کار نکرده خود خسته می شویم و به سمت فعالیت های مقطعی و کوتاه مدت می رویم. این فعالیت های شتابزده عموما مخرب است ما را به عقب بازگردانده است.

اردبیلی افزود: متأسفانه کارهای بی ارزش تکرار می شود و عزم مقابله با کارهای مخربی که صدها بار از آن صدمه خورده ایم، وجود ندارد.

وی با بیان اینکه در فعالیت های عفاف و حجاب باید کرامت مردم و عاملیت آنها حفظ شود، گفت: کماکان اکثریت مردم با مقوله هایی مانند نجابت، شرافت، حفظ حریم خانواده و...‌ همراه هستند. اگر کرامت مردم را بالا ببریم این مباحث بیشتر نهادینه می شود.

اردبیلی افزود: زنان بر تغییرات اجتماعی تاثیرگذار هستند و اگر از آنان غفلت کنیم مهمترین تهدید دهه های آینده ما از این ناحیه خواهد بود.

وی تصریح کرد: هنوز خانواده نهاد بسیار مستحکم و مهمی در کشور است؛ خانواده محوری بحث مهمی است که حکمرانی ما تکلیف خود را با خانواده مشخص نکرده است و نگاه ما به خانواده انفعالی و جزئی است، لذا باید پیوست خانواده در سیاست ها در نظر گرفته شود.

بعد از انقلاب حقیقت حجاب و عفاف برای ما کشف شده است

سخنران پایانی این نشست هم داود مهدوی زادگان بود که اظهار کرد: موضوع این نشست «مقتضیات اجرای سیاست ها و قوانین حجاب و عفاف» است، بر این اساس مقتضیات بر دو بخش ذهنی و عملی است، هم در ساحت نظر و هم عمل می توان بحث از مقتضیات داشت. ساحت نظر و اندیشه، به نوبه خود مقتضیات عملی هم هست، لذا در مقام عمل باید جنبه های ذهنی و تربیتی قضیه مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: ما هم پیش از انقلاب و هم پس از انقلاب با پدیده کشف حجاب مواجه بوده ایم. بعد از انقلاب حقیقت حجاب و عفاف برای ما کشف شده است. برای جریان های ضد انقلاب و غرب زده هم اهمیت حجاب کشف شده است، لذا در کشف حجاب پس از انقلاب اسلامی، جریان های مخالف انقلاب خیلی نقش داشتند.

مهدوی زادگان افزود: خیلی ها سعی داشتند موضوع حجاب و عفاف موضوع گفت‌وگو قرار نگیرد، اما این امر اکنون در گفتار سیاسی جا پیدا کرده است.

وی ادامه داد: از زوایای مختلفی می توان به بحث حجاب و عفاف پرداخت. از زاویه قدرت، شرم و حیا، حریم خصوصی، فردی شدن و... می توان با مقوله حجاب ارتباط پیدا کرد و می شود در مورد آن بحث کرد.

مهدوی زادگان اضافه کرد: تبدیل شدن عفاف و حجاب به یک گفتار سیاسی در بعد از انقلاب باعث شده گفتمان عفاف و حجاب به خوبی شکل بگیرد. با دریایی از استدلال و سخن می توان پیرامون این گفتمان حرف زد.

وی افزود: گفتمان رقیبی که بخواهد مقابل آن بایستد و پاسخی داشته باشد، وجود ندارد. اگر در گذشته بی حجابی می توانست در همه عرصه ها مخصوصا محافل علمی عرض اندام کند و خود را جا بیاندازد، به این خاطر است که گفتمان حجاب خود را شکل نداده بود، اما امروز گفتمان حجاب شکل گرفته و رقیب در حال عقب نشینی است و حقیقت خود را بیشتر نشان می دهد.

مهدوی زادگان تاکید کرد: گفتمان حجاب نشان می دهد که یک زن می تواند با حجاب در همه عرصه های پیشرفت حضور داشته و فعال باشد.

وی ادامه داد: اتفاق بسیار جالبی که در این قضیه افتاده جدا شدن صف متحجرین از گفتمان حجاب است. پیش تر جماعت متحجرین دیندار خود را در صف مذهبی ها جا داده بودند، اما بعد از انقلاب وقتی گفتمان حجاب شکل گرفت یکی از اتفاقات بزرگ همین بود که متحجرین نتوانستند خود را پنهان کنند. اکنون دیدگاه های متحجرانه در باره حجاب در کنار جریان های سکولار قرار گرفته اند و با آنها همسو شده اند، اینها اتفاقات بزرگی است که شکل گرفته و این اتفاقات تازه آغاز راه است.

مهدوی زادگان افزود: گفتمان حجاب و عفاف حرف های جدید خود را مطرح و در حال شکوفا شدن است. در عرصه مد و پوشاک، گفتمان حجاب به راحتی می تواند وارد شود و حرف برای گفتن دارد. ما نوآوری هایی در عرصه مد و پوشاک با گفتمان حجاب ایجاد کردیم که هم بر صیانت از تن و هم بر صیانت از روان را تاکید داشتیم.

وی یادآور شد: صیانت از تن و روان و نفس برای جهان سکولار مقدور نبود، لذا صیانت از تن را حذف کرد و البته در صیانت از نفس هم موفق نبود.

مهدوی زادگان در پایان تاکید کرد: باید به این جنبه گفتمانی مسئله بپردازیم و به آن توجه کنیم. وقتی کارگزار ما می خواهد به این موضوع بپردازد باید به فلسفه حجاب و عفاف آگاه باشد و آموزش های لازم را دیده باشد، چون در غیر این صورت توجه لازم را به این امر نمی کند.