راهکارهایی مهم برای تقویت مراکز تقریبی/جهاد تبیین، بهترین راه تقویت وحدت

اشاره: بر مبنای تعالیم اسلام، وحدت اسلامی، یکی از مهم‌ترین ایده‌ها و آرمان‌هایی مورد توجه هر مسلمان آزاده‌ای از صدر اسلام تا کنون است. در جهان هستی اصل بر وحدت است و مبدأ آفرینش نیز عین وحدت است. درحقیقت وحدت، مهم‌ترین عامل اقتدار امت اسلامی است؛ از این‌رو بیشترین تیرهای زهرآگین دشمنان نیز به همین‌سو نشانه رفته است.

در این باره اتحاد و انسجام اسلامی از  اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار دارد و زمانی که وحدت، اولاً سبب از بین رفتن اختلافات شود و ثانیاً حاکمیت اسلامی را به همراه داشته باشد، بسیار حائز اهمیت است و وحدت را می‌توان به نبودن تفرقه، نفاق، درگیری و کشمکش و نیز وحدت امت اسلامی را به معنای همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان مذاهب اسلامی در کنار همدیگر تعریف کرد.

در همین راستا و به مناسبت هفته وحدت، خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام صادق گلزاده معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درباره آثار و فواید وحدت امت های اسلامی و راهکارهای تقویت آن گفت وگویی انجام داده است که تفصیل آن را در ادامه می خوانید:

رسا- به نظر شما وحدت امت اسلام در جوامع اسلامی چه آثار و فوایدی می تواند داشته باشد؟

بهترین پاسخ درباره لزوم وحدت امت اسلامی، وجود آیات متعددی در قرآن کریم است که درباره وحدت امت اسلامی داریم. از جمله آن ایات این است که خداوند می فرماید «یدالله مع الجماعة» و علی الاطلاق این را مطرح می‌کند که ای امت اسلامی، جماعت خود را متحدتر و منسجم تر و به تعبیری دیگر واحد کنید.

همچنین است آیه «واعتصموا به حبل الله جمیعا ولا تفرقوا...» که معیار وحدت را اعتصام به حبل الله مطرح می کند؛ یعنی ای مسلمین متحد بر محور خداوند با هدایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به پیش روید.

اما از نگاه روایات و احادیث ناظر بر وحدت امت اسلامی روایت های بسیار فراوانی وجود دارد که در آنها به اهمیت وحدت و تقریب مذاهب پرداخته شده است تا به آنجا که منادیان، حافظان و معتقدان به وحدت، جیش خدا و لشکر عقل معنا می شوند و نقطه مقابل جیش شیطان و جنود جهل معنا می گردند و این یعنی عقلانیت و حکمت نیز اقتضای وحدت امت اسلامی را دارد و در نگاه عقل متحد شدن و منسجم گردیدن با محوریت عقاید، باورها، اندیشه ها و انسجام در مسیر مشترکات به صورت طبیعی حکم عقل فطری، اجتماعی و  عقل عرفی به آن است.

بنابراین جمع بندی این قضیه را این چنین می توانیم بیان کنیم که وحدت امت اسلامی و وحدت پیروان اسلام از مذاهب گوناگون یک وحدت عقلانی، روایی، قرآنی و ضرورت دینی برای وحدت فرزندان یک ملت و مملکت است و در ایران اسلامی هر کسی هر عقیده و باوری که دارد و در هر مجموعه فکری و اندیشه‌ای به سر می برد، برای انسجام ایران اسلامی و اتحاد امت ایران، علاوه بر ضرورت قرآنی، روایی، عرفی، ضرورت عقلی نیز است که معنای «حب الوطن» این اقتضا را دارد؛ چراکه در روایات ما حب الوطن جزئی از ایمان است و در وطن جغرافیایی نیز انسجام و اتحاد را به دستور قرآن و روایات توصیه داریم.

از نگاه قرآن کریم آن فرمانی که بیان می فرماید:«تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ..» این خطاب به پیروان همه ادیان اسلامی به ویژه ادیان ابراهیمی است. یک دستور فراگیر انسجام ملی در فرمان مالک اشتر از سوی امیرالمومنین(ع) به عنوان زمامدار مصر است و هر آنچه که ما فرامین را از نگاه امیرالمومنین(ع) در آنجا می بینیم قطعاً در ارتباط با انسجام ملی امروز نیز آن را می یابیم؛ به گونه ای که گویا خطاب امیرالمومنین(ع) امروز به ما است و اگر مالک اشتر از طرف امیرالمومنین(ع) برای مصر مأموریت دارد تا چنین ماموریتی را به انجام برساند؛ قطعاً در روزگار ما که بر اساس دین، ولایت، منطق اهل بیت و قانون اساسی که از قرآن و روایات معصومان(ع) گرفته شده است، در عصر امروز نیز این خطاب مورد دستور و قابل اطاعت است.

رسا- نظر شما درباره عملکرد مراکز وحدت و تقریب در نظام اسلامی چیست؟

بسیاری از مباحثی که ناظر بر عملکرد نهادها و ارگان ها در باب وحدت امت اسلامی مطرح می شود این است که این مراکز چه مسئولیتی دارند؟ پاسخ این سوال این است که هر آنچه که توصیه قرآن کریم، احادیث، عقل عرفی و اجتماعی در چارچوب انقلاب اسلامی و قانون اساسی، فرامین ولایت فقیه مأموریت برای وحدت تعریف می کنند نهاد های مربوطه موظف به عملیاتی سازی آن ماموریت ها هستند و درواقع همه نهادهای فرهنگی نظام اسلامی با محوریت شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه ها و مجموعه مقررات با آیین نامه های خاص خودشان این مأموریت‌ها را به صورت تعریف شده دارند و باید به مأموریت های تعریف شده خود عمل کنند.

به عنوان مثال مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، منشور وحدت و تقریب دارد که به تایید بزرگان و زعمای فرهنگی جهان اسلام از مذاهب مختلف ایران اسلامی رسیده است و این منشور می تواند معیار و محور خوبی برای عملکرد مجموعه های فرهنگیِ نقش‌آفرین باشد.

و یا به عنوان مثال دیگر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم که نهاد ظرفیت ساز و اعزام کننده برای تبلیغ است و برای نهادینه کردن وحدت اسلامی و ساحت های مرتبط دیگر - وقتی از منظر دینی به وحدت نگاه می کنیم - باید از مبلغان دینی و انقلابی باید بهره بگیرد؛ بنابراین نهادی مثل دفتر تبلیغات اسلامی باید مبلغین مربوطه را شناسایی کرده و آموزش های راهبردی و کاربردی لازم را به آنها تعلیم دهد تا جامعه مخاطب از آن بهره برداری کند.

همچنین باید پژوهشگران دفتر تبلیغات، محتواهای موردنیاز ساحت های وحدت را تدوین کرده و در اختیار مصرف کنندگان، کاربران فرهنگی و جامعه مخاطب فراگیر قرار دهند تا عصای دست و ازدیاد ظرفیت کار مبلغین باشند.

همین گونه مثال ها را اگر تعمیم دهیم شامل نهادهایی مثل اداره اوقاف و امور خیریه سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان عقیدتی سیاسی ها، نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها و مجموعه نهادهای فرهنگی که این قالب ها و ظرفیت ها را در حوزه مأموریتی خود دارند می شود و اگر این نهادها به مأموریت های تقریبی خود عمل کنند، می توانند کمک کار تقریب و وحدت اسلامی باشند.

بنابراین مجموعه این نهادها باید در کلان آموزش و پژوهش تربیت نیرو و ظرفیت های گوناگونی که ماموریت های آنان اقتضا می کند سرفصل حاکم وحدت و تقریب را در مجموعه فعالیت های خود داشته باشند؛ چراکه وحدت و تقریب مذاهب، کلان مأموریتی است که همه نهادهای نظام در قبال آن وظیفه دارند و باید هر کدام از آنها به اندازه ماموریت و وظیفه ای که برایشان  سپرده شده است به نحو احسن عمل کنند. 

باید به مقام وحدت که یدالله مع الجماعة است، در کشور ما اتفاق افتاده و گسترش پیدا کند تا به آنچه مورد هدف خداوند متعال، نظام اسلامی ایران و خواست ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی است دست پیدا کنیم تا محصول خون شهیدان بویژه خون شهید بین الملل حاج قاسم سلیمانی پایمال نشده و اهداف اسلامی تحقق پیدا کند.

رسا- چگونه می توان عملکرد مراکز تقریب و وحدت اسلامی در باب وحدت را ارزیابی کرد؟ مراکز مورد نظر تا چه مقدار موفق عمل کرده‌اند؟

این سوال شما بسیار کاربردی است به شرط اینکه در مقام پاسخ نیز پاسخگویان واقعیت صحنه و اقتضائات امکان‌پذیری صحنه را بیان کنند. برخی از والدین از ما و افرادی همچون ما می پرسند ما نسلی متدین بودیم... چه کار کنیم که جوانان ما نیز متدین شوند؟ من در پاسخ این عزیزان می گویم که اگر شما اقتضائات و شرایط زمان خود را لحاظ کنید، اگر فرزند زمان حاضر بودی چقدر می‌توانستیی متدین باشید؟ یعنی ما باید اقتضائات زمان خود را به صورت کامل در نظر داشته باشیم.

نمره ای که من به مجموعه نهادهای فرهنگی - با توجه به سطح توفیقات گوناگون آنان - می دهم حدود ۷۰ از ۱۰۰ درصد است؛ چراکه باید اقتضائات و ملاحظات زمان را نیز در نظر بگیریم.

در زمان گذشته خصومت‌ها با اسلام درچند سطح و محور بیشتر نبود؛ اما امروزه دشمنان جنگ های ترکیبی را در پیش روی انقلاب اسلامی و امت اسلام قرار داده اند؛ بنابراین طبیعتاً این نهادها چه بسا در طراحی های اولیه خود این مسئله را در نظر نگرفته اند و یا به صورت کمرنگ در نظر داشته اند که اگر این چنین باشند لازم است تا نهادهای مربوطه، خود را روزآمدسازی کنند و برای شرایط فعلی آمادگی های لازم را داشته باشند.

واقعیت امر این است که در موضوعات گوناگون کلیدی و استراتژیک نظام، بحث تقریب و وحدت اسلامی، فعالیت های کافی و جامعی انجام نگرفته است و نیاز به خانه تکانی و تقسیم وظایف مجدد بین نهادها دارد تا به اقتضای توانایی نهادهای مربوطه، به ضرورت ها و بایسته های وحدت امت اسلامی به طور کامل جامعه عمل پوشانده شود.

به نظر من درباره وحدت و تقریب مذاهب رسانه ملی بار سنگینی را بر عهده دارد و باید اطلاع رسانی های لازم را به خوبی و با جامعیت و با تنوع امروزی به دوش بکشد.

رسانه های صوتی و تصویری، ظرفیت فضای مجازی به تنوع آنچه مخاطب ما حضور دارد و به تنوع آنچه که دشمنان ما ذهن مخاطبین را مخدوش می کنند، باید به تناسب و به حجم و اقتضایی که دشمنان صدمه وارد می کند آنها نیز بتوانند به دشمنان صدمه وارد ساخته و حمله دشمنای را خنثی سازند.

رسا- برای تقویت وحدت امت اسلامی چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟

به نظر من «منشور وحدت و تقریب» که در مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی مبنای عمل قرار گرفته است می تواند برای بازآفرینی اهداف، ماموریت ها و بازآفرینی روش ها سند بسیار کارآمدی باشد.

در نگاه ملی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سند فوق‌العاده کارآمدی در جهت وحدت و تقریب مذاهب است؛ اما در کلان قضیه به اقتضای شرایط ، امروزه «جهاد تبیین» یکی از راهکارهای اساسی تقویت وحدت امت اسلامی است؛ زیرا اسرار و حقایق فراوانی از وحدت و تقریب وجود دارد که تا به حال تبیین آنچنانی درباره آنها صورد نگرفته است؛ به عنوان مثال در جغرافیای مختلف برای سایر کشورها وقتی وحدت و تقریب را معنا می کنیم، وحدت و تقریب دینی با لحاظ ملاحظات ملی و مذهبی آن کشورها است که معمولاً از آن به عنوان ضرورت های اصل حاکم یاد می شود.

آنچه که در این ایام لازم بوده و بایسته تاکید است این است که آینده بشری، مهدویت و عصر ظهور اقتضای فراگیری کل بشریت بر محوریت امام زمان(عج) است که از دل این ها می توان اصول و راهکارها بسیاری را که برای حرکت روبه جلو می تواند کمک کند استخراج کرد.

علاوه بر اینکه اگر نگاه تمدنی و آینده نگرانه داشته باشیم، می توانیم اهداف ضرورت ها، ماموریت ها و وظایف ها را بر اساس نظر به آینده و عصر ظهور طراحی کنیم و به خوبی زمان حال را دریافته و به گونه‌ای عمل کنیم که زمینه ساز آینده باشد و نباید از یک سوراخ ده بار گزیده شود.

در نهایت باید بگویم که به نظر می رسد ما به یک خانه تکانی هم در وحدت و تقریب و هم در اصول، مبانی، اهداف و استراتژی های تقریب و وحدت نیاز داریم.

رسا- با تشکر از جنابعالی بابت فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید.