بررسی ۳۸۰۰ سوژه برای فصل دوم محفل / قرآن، برای مردم جذاب است

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی نقد و بررسی برنامه محفل با حضور عوامل و کارشناس این برنامه، صبح امروز یکشنبه در دانشکده دین و رسانه برگزار شد.

این نشست با حضور  کمال اکبری رئیس دانشکده دین و رسانه، هاشمی گلپایگانی تهیه کننده برنامه محفل، حجت الاسلام غلامرضا قاسمیان کارشناس برنامه، مهدی زاده حسین سردبیر برنامه و همچنین با حضور حجج اسلام سیدحمید میرخندان و داودآبادی به عنوان منتقد برگزار شد.

در ابتدای این نشست، کمال اکبری دانشیار دانشگاه صداوسیما و رئیس دانشکده دین و رسانه ضمن خیر مقدم به حضار اظهار داشت: برنامه محفل که مخاطب جهانی نیز پیدا کرده است، کاری بسیار ارزشمند بوده که بررسی چگونگی شکل گیری آن برای دانشجویان می تواند در خلق برنامه های موفق در آینده، کمک کار باشد.

تجربه موفق محفل، به برنامه سازان آینده کمک می کند

وی با بیان اینکه گونه برنامه محفل، ترکیبی است، بیان داشت: برنامه محفل نخواسته است از قالب هایی مانند «تلنت شو» استفاده کند و با این حال جذابیت بسیار خوبی داشته است؛ با اخلاصی که عوامل داشته اند، مخاطب خوبی جذب برنامه شده و جریانی در کشور ایجاد شده است.

اکبری با تأکید بر اینکه بیان تجربیات عوامل محفل در تولید آثار موفق کمک می کند، افزود: نقدهای مختصری که در نشست های تخصصی اینچنینی به برنامه ای مانند محفل صورت می گیرد، سبب قوی تر شدن آن خواهد شد و بیش از آن کمک خواهد کرد که تولیدات سیما در جذب مخاطب و کیفیت برنامه ها موفق تر شوند.

حجت الاسلام میثم حسنی سعدی معاون آموزش و پژوهش دانشکده دین و رسانه به عنوان دبیر جلسه، قدمت دانشکده صداوسیما – قم را بیش از ربع قرن دانست و توضیحاتی در خصوص دانشکده ارائه کرد.

فتنه مهسا امینی، دغدغه شکل گیری محفل

هاشمی گلپایگانی تهیه کننده برنامه محفل در خصوص ایده تولید برنامه گفت: پس از فتنه 1401 در جمع دوستانه خود دغدغه داشتیم که یک کار خوب رسانه ای انجام دهیم که در مقابل این اتفاقات فضای خوبی ایجاد کند از این رو حدیث «اِذَا التَبَسَت عَلَیکُمُ الفِتَنُ، کَقِطَعِ الَّیلِ المُظلِمِ فَعَلَیکُم بِالقُرآنِ» به ذهنمان آمد و پیشنهاد تولید یک برنامه قرآنی از سوی مدیر شبکه نیز ارائه شد. ترس زیادی داشتیم زیرا اگر این برنامه موفق نمی شد تا سال ها دیگر کسی سراغ ساخت برنامه قرآنی نمی رفت از این رو در خصوص ساعت پخش نیز ریسک بزرگی صورت گرفت.

وی ادامه داد: پیش بینی ما در بهترین حالت 12 درصد بود اما معنای برکت را در فرایند تولید این برنامه به وضوح مشاهده کردیم و این میزان مخاطب در شرایطی بود که در همان شبکه رضا گلزار، غفوریان و رضویان در بهترین ساعات پخش برنامه داشتند اما به برکت قرآن یک برنامه قرآنی مورد اقبال مخاطب قرار می گیرد.

تهیه کننده برنامه محفل در ادامه با بیان اینکه مردم ما در جمع های قرآنی و محافل قرآنی چندان حال خوبی نداشتند، تصریح کرد: به احمد ابوالقاسمی گفتم که تصور مردم از شما یک شخصیت رسمی اخمو است اما همه باید بدانند که شما هم شوخی کرده و می خندید و درست و اشتباه می خوانید. قرار نبود داوران ما ایراد بگیرند بلکه میزبانانی بودند که قرار است با مهمانان حال خوبی را ایجاد کنند.

پیشی گرفتن برنامه محفل از برنامه های پرهزینه

وی در خصوص چینش های کارشناسان و داوران برنامه محفل اظهار داشت: احمد ابوالقاسمی به عنوان یک قاری پیشکسوت در کنار یک یک قاری جوان و جوان پسند به ذهنمان رسید و به دنبال یک کارشناس روحانی که می تواند سابقه دانشگاهی آن برای مخاطب جذاب باشد بودیم. از آقای قاسمیان به عنوان مجتهد قرآنی یاد کردند و حضور وی نیز مورد اقبال قرار گرفت. از آنجا که زبان قرآن بین المللی است سعی شد که دو کارشناس غیر ایرانی نیز داشته باشیم از این رو از کشورهای محور مقاومت که جمعیت بالایی داشته باشند، فردی به نام «حسنین الحلو» دعوت شد و وی نیز به عنوان قاری سوم عراق فعالیت می کند. رضوان درویش در سوریه فردی شناخته شده است و در برنامه ما نیز نماینده اهل سنت بوده و شیرینی و تواضع آن مورد توجه قرار گرفته است.

هاشمی گلپایگانی با بیان اینکه سعی شد از اقشار و مصادیق مختلف در سوژه های برنامه استفاده شود، بیان داشت: از نظر فنی سعی شد بهترین و بالاترین کیفیت اجرا شود از این رو وقتی میلیاردها تومن پول برای دکور عصر جدید و برنامه گلزار پرداخت می شود چرا برای یک برنامه قرآنی یک دکور بزرگ اجرا نشود. تلاش های فنی بالایی صورت گرفت تا برای قرآن چیزی کم گذاشته نشود.

گلپایگانی در ادامه تیم اتاق فکر برنامه را نقطه قوت آن دانست و بیان داشت: حتی برای داوران و مجری متن نوشته شده و برای مثال از آقای قاسمیان خواستیم که فلان آیه را توضیح دهد و حسنین و حامد نیز فلان شوخی را داشته باشند؛ ما در تولید به یک سریال نزدیک تر بودیم تا یک «رئالیتی شو» زیرا لازم است که در کار دقت به بهترین وجه لحاظ شود.

بازدید 20 میلیونی در فضای مجازی به برکت قرآن 

هاشمی گلپایگانی با بیان اینکه برنامه محفل یک، به دقت بررسی شد، تصریح کرد: فصل دوم محفل با فکر و دقت فراوان به ضبط رسید و سوژه های مهمی نیز انتخاب شدند که برنامه آن ها نیز مورد توجه قرار گرفت. مخاطبین جذب شده، به قرآن جذب شدند و در شرایطی تلاوت صالح مهدیزاده بیش از 20 میلیون بازدید داشت که یک تلاوت تقلیدی قرآنی محض، از سعید مسلم بوده و قاب این تلاوت چیز اضافه ای نداشته است. بازدید بالای تلاوت صالح فقط در صفحه مجازی برنامه محفل بوده و این عددها نشان می دهد که قرآن ارزشمند است اما متأسفانه ما به آن ایمان نداریم.

وی همچنین با اشاره به انتقادات مطرح شده در خصوص آوازخوانی حجت الاسلام قاسمیان اظهار داشت: ما یک مفسر قرآن به برنامه آوردیم که آواز هم می خواند نه اینکه یک شیخ آوازخوان که بتواند تفسیر قرآن هم بگوید. نقش آقای قاسمیان به عنوان یک مفسر در برنامه به خوبی جا افتاد و به همه کارشناسان گفته شده است که شما بازیکنانی هستید و باید پاس بدهید تا شیخ، گل اصلی را بزند. تلاوت ها در خدمت بیان محتوا توسط مفسر برنامه قرار گرفت.

روایتگری خوب سوژه ها، عامل موفقیت محفل

حجت الاسلام سیدحمید میرخندان با بیان ضرورت بازخوانی نظری برنامه هایی مانند محفل، ابراز داشت: یکی از ویژگی های این برنامه این بوده که چندین ماه قبل از ماه رمضان تیم تولید شکل گرفته است و محتوا بسیار با اهمیت بوده است؛ این سؤال که چرا سراغ قرآن رفته اند و یا چرا سراغ کارشناس قرآنی رفته اند اهمیت دارد.

وی با بیان اینکه تصور مخاطب بالایی از این برنامه نداشته است، تصریح کرد: روایت و داستان برای مخاطب جذاب است اما روایتگری خوب نیز بسیار مهم است از این رو سوژه های برنامه توانستند یک موفقیت ایجاد کنند. سیر برنامه روایت محور بود و شخصیت هایی که داستان خود را تعریف می کردند ویژگی های یک روایت خوب را دارا بودند. برنامه محفل برای تلویزین اعتبار آورده است.

حجت الاسلام رضا داودآبادی عضو هیأت علمی دانشکده دین و رسانه گفت: برنامه های تولیدی در رسانه و تلویزیون در رقابت با رسانه های نوین هستند و تلاش دارند که مخاطبین خود را بالا ببرند؛ یکی از برنامه های غیرنمایشی که توانسته است خلأ مخاطب را در رقابت با رسانه های نوین پر کند، برنامه محفل است علاوه بر اینکه خود محتوا مهم است.

عوامل محفل به دنبال ادای دین خود به قرآن بودند

وی با بیان اینکه تجربیات ساخت برنامه های قرآنی در ساخت برنامه دخیل بوده است، گفت: لازم است که شکل گیری محفل و ایده خالصانه آن بیشتر بیان شود و به نظر می رسد اخلاص رمز موفقیت این برنامه است؛ در گزارش های تهیه کننده این برنامه با برنامه های دیگر مقایسه شد که لازم است باید این اخلاص حفظ شود و گزارش های اینچنینی مخالف اخلاص است.

گلپایگانی در پاسخ گفت: مقصود من از مقایسه میزان مخاطب، شاهد مثالی برای برکت کار قرآنی است زیرا حزب الهی ترین مدیران رسانه ملی فکر نمی کردند که این کار بتواند مخاطب بالای 10 درصد جذب کند.

حجت الاسلام داودآبادی با بیان اینکه زمان ضبط برنامه پیش از ماه رمضان بوده است، تصریح کرد: مجری در چند مورد بیان کرد که در ماه رمضان قرار داریم و اگر تماشاچی ها یا داوران خسته هستند به خاطر روزه داری است؛ این مورد که صحیح نیست و می توان به آن اطلاق دروغ یا توریه کرد از این رو لازم است به طور فقهی بررسی شود.

حجت الاسلام قاسمیان برکت و اخلاص تیم تولید برنامه محفل را ستودنی دانست و افزود: همه عوامل تلاش داشتند که دیگران بیشتر بدرخشند و همه در تیم داوری نیز به گونه ای عمل می کردند که دوست داشتند دیگری بدرخشد و بین میزبانان دوربین دزدی صورت نگیرد؛ به واسطه رفاقت پشت صحنه مفصلی که ایجاد شد، صمیمیت بالایی وجود داشت؛ ما دلمان برای یکدیگر تنگ می شود.

سوژه یابی 7 ماهه و ضبط 12 ساعته هر قسمت

وی با بیان اینکه 250 نفر عوامل برنامه محفل همگی جوان هستند، تصریح کرد: روحانیت یک قالب و تبادر ذهنی دارد و اینکه قالب یک آخوند شکسته شود برای من نیز پسندیده نبود؛ از من می خواستند که 2 دقیقه صحبت کنم که من زیر بار نمی رفتم زیرا خطبه یک آخوند بیش از 2 دقیقه طول می کشد اما واکنش های مردمی را که دیدم متوجه شدم که مردم همین مقدار نکته را می خواهند. به بسیاری از طلاب نیز گفته ام که نکات کوتاه را برای خود یادداشت کنند و من نیز از روی استقبال مردم یک دفتر درست کردم و نکات کوتاه را می نویسم.

کارشناس برنامه محفل با تأکید بر اینکه روایت های جذاب سوژه ها در کنار نکات قرآنی مورد استقبال قرار گرفت، افزود: مسأله ای مانند ربا یا سقط جنین با نکات قرآنی توسط تیم سردبیری نوشته می شد البته که خلاقیت هایی در سر صحنه وجود داشت؛ چون مهم بود، در زمان ضبط نیز یک جستجو در میان تفاسیر و آیات داشتم؛ هر کارشناس یک برگه کارگردانی داشت که نقش آن را در هنگام ضبط مشخص می کرد. در روایات ما قرآن به نام یک غذای خوشمزه نام برده شده است و این برنامه این روایت را تقویت کرد زیرا یک برنامه ساخته شده که قرآن محض است و به خوبی دیده شده است. 250 نفر بیش از 7 ماه سوژه یابی می کردند و تیم های سوژه یاب به قرآن تسلط داشتند و تهیه کننده ما نیز یک دور المیزان را خوانده است.

چهره پرداز برنامه یک طلبه بود

وی در ادامه با بیان اینکه حتی گریمور برنامه از میان طلاب بود، تصریح کرد: باید در هنگام ضبط کمی اغراق در کار داشته باشیم و ما خود را در اختیار تیم تولید قرار داده ایم و به همه توصیه های آن ها گوش کردیم اما خط قرمز ما محرمات دین بوده است؛ چند مورد پیش آمد که فردی از مهمانان نکته ای غلط از قرآن گفت که به شدت با وی برخورد کردم و آن قسمت نیز پخش نشد. در زندگی عادی خودم واکنش من هنگام تعجب چشم گیر نیست اما جلوی دوربین لازم است قدری وانمود را وارد واکنش های کار کنیم تا اقتضاء کار رسانه ای حفظ شود.

حجت الاسلام قاسمیان در ادامه با اشاره به سؤال مطرح شده توسط ناقد نشست، اظهار داشت: در موردی دیگر طراحی شد که یک سؤال بپرسم و یک نفر از میان جمعیت پاسخ دهد و همان فرد را به بالای جایگاه بیاوریم؛ صلاح الدین سواری نوجوان اتیسم حافظ قرآن، به صورت متفاوت دعوت شد و این اقتضای کار رسانه ای است و من از نظر فقهی این مورد را داخل مبحث توریه و دروغ نمی دانم. برنامه سازی نیاز به جذابیت سازی دارد و تا زمانی که وارد محرمات نشده ایم باید اقتضاء کار رسانه ای حفظ شود.

در ادامه برنامه مهدی زاده حسین سردبیر برنامه نیز بیان داشت: یکی از ویژگی های بارز گروه تولید برنامه محفل، یکدستی و همدلی تیم بود و به شیوه های مرسوم برنامه سازی کار نشد و شیوه کار کاملا جهادی بود؛ بحث در خصوص محتوای برنامه از سه ماه قبل از ضبط آغاز شد و جلساتی طولانی در این خصوص برگزار شد. برای مثال به مباحث قرآن و خانواده در جلسات اتاق فکر پرداخته می شد و برای آن سوژه یابی صورت می گرفت. همه عوامل در این برنامه قصد داشتند دین خود را به قرآن ادا کنند نه اینکه رزومه جمع کنند.

بررسی مشکل شرعی برنامه محفل توسط مدیر شبکه سه

وی با بیان اینکه برنامه های مشابه داخلی و خارجی دیده شد، تصریح کرد: همه برنامه های مرتبط با قرآن بررسی شد و حتی دکور و نور نیز مورد بررسی قرار گرفت. برای فضل اول محفل، وقت کمی وجود داشت و زمان زیادی از دست رفت اما تولید فصل دوم از خرداد ماه شروع شد و سعی کردیم که کل ایران را مورد پیگیری قرار دهیم. فروغی مدیر شبکه سه برای تولید برنامه بسیار کمک کرد.

زاده حسین با تأکید بر اینکه بسیاری از کلیشه ها شکسته شد، تصریح کرد: گاه یک سوژه عالی پیدا می شد که استاد قرآن اجازه حضور در برنامه را نمی داد. یک بار به دفتر آقای قاسمیان مراجعه کردم و دیدم که بیش از 70 موضوع مرتبط قرآنی را روی تخته نوشته است. سعی کردیم که جذابیت هایی در برنامه ایجاد شود از این رو آدم هایی را مرتبط با سوژه های قرآنی پیدا کردیم که این افراد در قصه خود اقرار به گناه داشتند. سوژه مرتبط به ربا، یعنی آقای شکرریز با هزار زحمت پیدا شد اما پس از ضبط از سوی آقای فروغی به علت اقرار به گناه، پخش برنامه متوقف شد تا از مراجع و بزرگان در خصوص حرمت «اقرار به گناه» در این مورد بررسی صورت گیرد.

وی با بیان اینکه 3800 سوژه بررسی شد، تأکید کرد:180 سوژه انتخاب شد و در نهایت 80 نفر نهایی شد. در فصل دوم محفل سوژه های بین المللی تری داشتیم.

ردیف های موسیقی از داشته های فرهنگی ما است و باید از آن محافظت کنیم

حجت الاسلام قاسمیان در پاسخ به سؤالی در خصوص حضور وی به عنوان یک روحانی و حفظ جایگاه روحانیت در برنامه محفل، اظهار داشت: خودم را از این منظر نگاه نکردم که نماینده ای از روحانیت هستم بلکه خودم هستم و مانند سایر آدم های این مرز و بوم زندگی خودم را دارد. مدل های زیادی در میان آخوندها داریم. اینکه من در کنار نکات تفسیری شوخی کنم و آوز هم بخوانم مورد پسند مردم قرار گرفته و علاوه بر آن بسیاری از روحانیون نیز پسندیدند.

وی در ادامه افزود: یک بار به حسینیه آیت الله واعظ طبسی دعوت شدم و بسیاری از علماء حضور داشتند که با ترس و لرز آواز خواندم و وقتی از جلسه خارج می شدم، علمای حاضر از آواز خواندن من تشکر کردند. وقتی در محضر رهبر انقلاب آواز خواندم رهبری تشکر کرده و فرمود که با اشعار می شود دل مردم را نرم کرد؛ این تابو که روحانی باید حدیث بر لب و تسبیح بر دست باشد درست نیست. ما خودمان را شبیه بقیه می دانیم از این رو شوخی و خنده داریم.

حجت الاسلام قاسمیان در پایان خاطرنشان کرد: اگر کسی فرق شجریان، سراج و مشایخی را نشناسد و نداند می گویند در باغ نیست؛ آیا کسی که سعدی و حافظ را نشناسد می تواند مدیر فرهنگی باشد؟ اعتقاد من این است که ردیف های موسیقی از سرمایه های فرهنگی هستند و موظف هستیم که موسیقی خوب را ترویج کنیم. با پرهیز هیچ اتفاق جدیدی رقم نمی خورد؛ رادیو آوای ما موسیقی مبتذل پخش می کند و روحوضی ترین آهنگ های زمان شاه از موسیقی های امروز قوی تر است. باید موسیقی خوب را ترویج کنیم زیرا با پرهیز مشکلی حل نمی شود و نوجوان ما به موسیقی کره ای گوش می کند.