نقدی بر ادعاهای غیرعلمی دویست و پانزدهمین نشست باشگاه نجوم ادیب شهرداری اصفهان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، دویست و پانزدهمین نشست باشگاه نجوم ادیب وابسته به شهرداری اصفهان با موضوع نجوم قدیم و باورهای نسل جدید در کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان، با تخریب و خرافه شماری باورهای مردم که برای آن اثبات علمی و دینی بسیاری موجود است، برگزار گردید.

در این نشست که به همت شهرداری اصفهان برگزار می گردید، ملیحه متغیر، نویسنده و مدرس دانشگاه در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه مباحثی مانند قمر در عقرب جزء مباحث نجوم قدیم و از جمله باورهای خرافه ای است که امروزه پیر و جوان با آن دست و پنجه نرم می­کنند و باید خط بطلان بر این مباحث کشیده شود، گفت: قمر در عقرب که اخیراً باب صحبت­ هاست در تصور یک عده به این معنا هست که ماه زمانی که به صور فلکی عقرب می­رسد 2 روز و 11 ساعتی که در این برج می­ماند شوم و نحس است در صورتی که کاملاً این بیان غلط است و این چیزی است که در گذشته بوده و مطالعات ما مشخص می­کند این امور غلط اندر غلط است!

علاوه برخرافه شماری قمر در عقرب، بسیاری دیگر از مسائل علمی و دینی که در اثبات آنها شکی نیست، در نشست این مرکز علمی فرهنگی وابسته به شهرداری اصفهان به انحراف کشیده شد و نسبت به آنها شبهات مختلفی مطرح گردید، پخش کلیپی از بیگ بنگ به عنوان مبدأ جهان هستی نیز از دیگر رخدادهای عجیب این نشست بود! 

در گزارش تحریر شده پیش ­رو تنها به گوشه­ کوچکی از صحبت­های لیبرالیستی و غیرعلمی که در این نشست مطرح شد اشاره گردیده است و به بخشی از اسناد علمی پیرامون پدیده قمر در عقرب پرداخته می­شود تا اثبات شود این امر آیا خرافه ­ای است که از قدیم به میراث رسیده و یا واقعیتی است که برای آن سندهای علمی و روایی و به دنبال آن نظرهای علماء و مراجع تقلید آمده است؟ 

علم نجوم از علوم كاربردي و مورد نياز بشر است، اما همین علم به نوعي مورد سوء استفاده قرار گرفته و خرافه در آن فراوان شده است از جمله مباحث این علم تأثیر قمر در عقرب  است که جزء عقاید و باورهای است که در میان مردم وجود دارد. شکی نیست که نحوه قرار گرفتن برخی از ستارگان آسمان  مخصوصاً سیّارات منظومه شمسی در مدارات خود، در مقایسه با یکدیگر، ممکن است تأثیرات طبیعی یا فراطبیعی در کره زمین داشته باشد؛ مثلًا جزر و مدّ، خسوف و کسوف و.... 

اما در این میان بدون دلیل معتبر، تأثیر طبیعی و فرا طبیعی اوضاع فلکی در زندگی و حالات انسان‌ها را نمی­توان انکار کرد چرا که تمام اجزای جهان، یک واحد به هم پیوسته هستند که در یکدیگر تأثیر دارند. و به همین دلیل می­توان از روایات معصومین استفاده کرد که  در آن هم از آثار خرافی تأثیرات نجومی نهی شده و هم تأکید بر تدبر در آفرینش آسمان و زمین کرده است و در آن آثاري براي ستارگان مطرح شده که البته این آثار به معناي تاثير در سرنوشت و اثر استقلالي بدون اذن خداوند نيست و درک دقیق و کامل اين تأثيرات براي غير معصومين که موفق به علم الهي هستند امکان پذیر نیست.

معنای قمر در عقرب:

قمر به معنای کره ماه و عقرب به معنای برج عقرب  یا صورت فلکی عقرب است و منظور از قمر در عقرب این است که کره ماه در برج عقرب یا کره ماه مقابل صورت فلکى عقرب قرار گرفته باشد.

دانشمندان و منجمان دایرة‌البروج را به دوازده قسم تقسیم کرده­اند که هر قسم  30 درجه  و مجموعاً 360 درجه می‌شود. و به این دلیل که در هر برجی برخی از ستاره‌ها (ثوابت) گرد آمده‌‌‏‌اند که از هیئت اجتماع آنها صورت جانورانى تصویر شده، آن برج را به نام صورت آن جانور نامیده‌‌‌اند که اول آنها حَمَل و آخر آنها حوت می ­باشد. زمانی که کره ماه در چرخش خود به دور زمین، به برج عقرب می‌‌رسد، اینگونه بیان می­شود که: قمر وارد عقرب شده و وقتی از برج عقرب خارج می‌شود گفته می­شود: قمر از عقرب خارج شده است.

منظور از قمر در عقرب، برج عقرب یا صورت فلکی عقرب است

در کتاب مسالک الافهام، ج7، ص21 و العروة الوثقی، ج2، ص799 جمعی از فقها بر این عقیده هستند که مراد از قمر در عقرب، برج عقرب است و برخی دیگر بر این عقیده ­اند که مراد صورت فلکی عقرب است.

علامه حسن زاده آملی در کتاب دروس معرفة الوقت و القبله، الدرس خامس و العشرون، ص  ۱۵۵ به بعد در اين باره بحث کرده و برخی از اقوال فقها را نيز مطرح مي نمايند: اولین نظر؛ نظر منجمان که قائل هستند مقصود از قمر در عقرب بودن قمر در برج عقرب است و موافقان این قول فاضل هندی و شهید ثانی هستند. نظر دوم؛ که نظر عموم مردم است این هست که مقصد قمر در صورت عقرب است و مرحوم صاحب جواهر از موافقان این نظریه هستند. امّا نظر سوم؛ نظر برخی از فقها که بر این باور هستند که باید میان دونظر داده شده احتیاط و جمع نمود که سید کاظم طباطبایی از طرفداران این قول هستند و علامه حسن ­زاده آملی هم بر این نظر موافق هستند که باید احتیاط کرد يعني صبر كرد كه قمر هم از صورت و هم از برج عقرب خارج شود كه حدود يك يا دو روز بيشتر طول مي كشد كه قمر پس از خروج از صورت از برج قمر نيز خارج شود. اما علامه حسن ­زاده نهایتاً بهترين و موثق ترين اين نظريه­ ها را همان قول دوم می ­دانند که منظور از قمر در عقرب بودن قمر در صورت عقرب است. 

احکام فقهی قمر در عقرب:

اکثر فقها نظرشان بر کراهت انجام عقد ازدواج، سفر و انعقاد نطفه در ایام قمر در عقرب است و نظرشان بر این است که بهتر است در این فاصله زمانی در انجام این امور احتیاط شود و پس از قمر در عقرب امور نام برده انجام گیرد.

در کتب فقهی اللمعة الدمشقیة، ص۱۷۳؛ مسالک الأفهام، ج‏۷، ص۲۱؛ العروة الوثقی للسید الیزدی، ج‏۲، ص۷۹۹، برای زمان قمر در عقرب، انجام برخی کار‌ها مانند عقد نکاح، انعقاد نطفه و سفر کردن توسط فقهای چون شهید اول، شهید ثانی، صاحب جواهر، سید یزدی مکروه دانسته شده است و علت آن روایاتی است که در این باره وارد شده است. این روایات در کتب معتبر حدیثی مانند کافی، من لایحضره الفقیه، بحارالانوار، وافی و وسائل الشیعه موجود می­باشد.

حکم مراجع تقلید در خصوص قمر در عقرب:

مقام معظم رهبری در ایام قمر در عقرب، اجرای صیغه عقد نکاح، را مکروه دانسته ولی برگزاری مراسم را اشکال ندانسته ­اند. همچنین در پاسخ به سوالی‌که آیا باید به روز‌های قمردر عقرب اهمیت داد و از انجام کار‌هایی که در این مورد نهی شده پرهیز کرد؟ فرمودند: مانعی ندارد. آیت الله العظمی مکارم شیرازی آمیزش در این ایام را مکروه دانسته ­اند و آیت‌الله العظمی سیستانی کراهت عقد در این ایام را اعلام نموده و آیت‌الله العظمی حسین نوری‌همدانی بر این عقیده ­اند که بر حسب روایات معتبره باید از انجام کار‌های اساسی علی الخصوص تزویج و انعقاد نطفه در زمانی که قمر در برج عقرب است اجتناب شود.

با این که در روایات توصیه شده که در زمان قمر در عقرب برخی کار‌ها انجام نشود اما در روایاتی هم توصیه شده که به روز‌های نحس و حرکات و صور فلکی بیش از حد اعتنا نشود. این بدین معنا هست که اینگونه روایات در مقام بیان علّت تامّه نیست، بلکه در مقام بیان اقتضای امکان و احتمال است، لذا فقهاء، سفر و اجرای صیغه ازدواج را، حمل بر کراهت کرده‌اند. (تحریرالوسیلة، ج‌۲، ص ۲۳۸) بنابراین اگر ضرورتی برای انجام این امور در آن روز‌ها وجود ندارد بهتر است احتیاط کرده و انجام نداد، اما اگر ضرورتی ایجاد شد انجامش مانعی ندارد و بر طبق روایات با توکل بر خدا، دعا و صدقه دادن تاثیرات منفی و ضرر احتمالی را دفع نمود.

قمر در عقرب در روايات:

در روایات کثیری از ائمه معصومین علیه السّلام به ایام قمر در عقرب و حکم این ایام اشاره شده که در این مجال به گوشه ­ای از آن­ها اشاره می ­شود. 

امام صادق علیه السّلام می­فرمایند: کسی که سفر کند و یا ازدواج نماید در حالیکه قمر در عقرب باشد خوشی و خوبی نمی بیند .( کافی، ج8، ص275؛ المحاسن، ج2، ص 347؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 267؛ الوافی، ج12، ص 354؛ سائل الشیعه، ج11، ص367؛ بحارالانوار، ج100، ص268)

از امام رضا علیه الّسلام در وسائل الشیعه، ص 80 منقول است: آنکه شب ورود و بقاء قمر در برج عقرب زفاف کند از زندگی شرّی عایدش نمی­شود.

امام كاظم عليه السّلام می­فرمایند:«هر كس در محاق ماه (دو شب آخر ماه قمري) با زنش همبستر شود، خود را آماده سقط فرزند نمايد.( من لا یحضره الفقیه، ج3، ص 403)

مرحوم مجلسي گويد : … شيخ روايت كرده از امام باقر عليه السّلام كه پيغمبر شبى نزد يكى از زنان خود گذرانيد و ماه گرفت در آن شب و در آن كارى از او نشد، و همسرش گفت: يا رسول اللَّه، پدر و مادرم قربانت همه اين از ناخواهى است و بيمهرى؟ فرمود: واى بر تو، اين پديده آسمانى شد و من نخواستم در آن كامياب شوم و در حديث ديگر است كه هر كه در آن شب جماع كند و او را از آن فرزندى شود و اين حديث را شنيده باشد آن را كه دوست دارد نبيند. (آسمان و جهان لإ ترجمه بحار ج۲ص )۱۷۴

در روايت ديگر در کافی، ج8، ص 275 و من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 267 از امام صادق ( ع)  در زمان قمر در عقرب اينگونه آمده است: هر کس مسافرت کند یا عقد نکاح نماید، خیر نبیند.

 روايات ذکر شده و بسیاری از روایات دیگر نشان می دهد كه بايد در اين ایام دقت بيشتري داشت و از انجام اموری مانند مسافرت و ازدواج و همبستر شدن براي انعقاد نطفه خودداری كرد.

وظيفه ما در مواجهه با تفکر ضددین و لیبرالیستی چیست؟

از میان ادیان الهی اسلام کامل­ترین و انسان ­سازترین ادیان و به تبع آن پیامبر و اهل­بیت (ع) هم انسان کامل و مشرف به همه امور و راهنمای بشر در آن هستند. به تعبیر دیگر می ­توان گفت ایشان همان ستارگانی­ هستند که خداوند متعال در قرآن كريم، سوره انعام، آیه 97 اینگونه توصیف شان می­ کند: وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُواْ بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ستارگان روشنی که موجب هدایت بشر درتاریکی  ظلمات دنیا هستند.

و همه ما نسبت به نشانه­ هایی که میان ما به میراث گذاشته ­اند از جمله تأثیر افلاک بر زمین و موجودات آن و... آگاه و واقف هستیم و باید همانند زمانی که در زمستان با تغيير وضعيت هوا، خود را با لباس گرم مي پوشانيم و از خود در برابر آسيب سرما محافظت می نماييم در اين ايام نيز مراقبت بيشتری داشته باشيم اما دقت کنیم به سمت خرافه و خرافه­گرایی و انجام تمام امور زندگی با محاسبات نجومي و طالع بيني جذب نشویم. آنچه لازم است توجه شود اين است كه روايات، ما را متوجه قمر در عقرب كرده اند و در برابر آثار آن نيز راههايی را به ما تعليم داده اند و ما وظيفه داريم به دور از هرگونه رفتار خودسرانه و خرافی به روايات عمل كنيم و با تأمل و اشراف بر مسائل دین گرفتار جنگ نرم مغرضان لیبرال نشویم./1304/