هم‌اندیشی علمی «حکمرانی و مدیریت و هوش مصنوعی» در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس برگزار شد

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، هم اندیشی علمی «حکمرانی و مدیریت و هوش مصنوعی» با حضور دکتر روح الله ایزدخواه نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، دکتر رضا تقی پور نماینده مجلس و وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات، دکتر محمدصادق فراهانی، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی کشور و حجت الاسلام والمسلمین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری نور به صورت حضوری و مجازی و به همت گروه حکمرانی و مدیریت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس برگزار شد.

 

دکتر روح‌الله ایزدخواه، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در این نشست با اشاره به لزوم مردمی‌سازی کاربرد هوش مصنوعی در کشور، تصویب طرح «حکمرانی هوش مصنوعی» در کمیسیون صنایع مجلس و ارجاع آن به شورای نگهبان را مورد توجه قرار داد وگفت: در شرایطی که هنوز سازمان‌ها به شکل عملی از هوش مصنوعی استفاده نمی‌کنند و بسیاری از مسئولان با نحوه بهره‌برداری از آن آشنا نیستند ایجاد ساختارهای موازی می‌تواند موجب سردرگمی مردم شود.

 

وی ضمن تقدیر از مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به خاطر برگزاری این نشست تخصصی افزود: اگر نهادهای امنیتی بخواهند از هوش مصنوعی بهره‌مند شوند، لازم است فرآیندها اصلاح شوند و دسترسی به داده‌ها یکپارچه شود. وضعیت فعلی داده‌ها پراکنده و ملوک‌الطوایفی است و تا اصلاح آن هوش مصنوعی نمی‌تواند به شکل مؤثر در کشور شکل بگیرد.

 

 

نماینده تهران بر اهمیت مردمی‌سازی هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: این قانون باید با رویکرد مردمی تدوین شود و نه اینکه دولت به ساختاری بزرگ و پرهزینه تبدیل شود. آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی می‌توانند شبکه‌ای از دانشگاه‌ها و مراکز فناوری را شکل دهند و به جای تمرکز بودجه در یک سازمان، عدالت اجتماعی و بهره‌وری بیشتر ایجاد کنند.

 

ایزدخواه تصریح کرد: هدف باید این باشد که هوش مصنوعی ابزاری برای اداره کشور به شکل کم‌هزینه و مردمی باشد و نگاه سنتی از بالا به پایین پیچیده و رانتی نشود. تجربه موفق حوزه نانو نشان داد که با استفاده از تجهیزات موجود دانشگاه‌ها و بودجه محدود می‌توان دستاوردهای بزرگی ایجاد کرد و دولت صرفاً نقش تنظیم‌گر داشته باشد.

 

وی همچنین با اشاره به نتایج بررسی‌های هسته‌های دانش‌بنیان گفت: هوش مصنوعی می‌تواند در زندگی روزمره مردم از جمله سفر و ارتباطات شهری، خدمات چندسطحی ارائه دهد به شرط آنکه فضا مردمی‌سازی شود و اولویت‌ها در اقتصاد، فرهنگ و امنیت به شکل شبکه‌ای و غیرمتمرکز مدیریت شود.

 

ایزدخواه در پایان تاکید کرد: حکمرانی هوش مصنوعی باید با هدف ایجاد عدالت اجتماعی، بهره‌وری بیشتر و مشارکت فعال مردم در تصمیم‌گیری‌ها دنبال شود.

 

 

همچنین در این نشست دکتر رضا تقی‌پور، نماینده مجلس و وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات، به تشریح وضعیت فعلی و فرصت‌ها و چالش‌های حوزه هوش مصنوعی در کشور پرداخت.

 

تقی‌پور با تأکید بر اهمیت وجود یک سازمان پیشران ملی برای هدایت تحولات بزرگ در حوزه هوش مصنوعی گفت: اگرچه ذی‌نفعان و شرکت‌های فعال در این حوزه حضور دارند اما حکمرانی داده هنوز به شکل کامل شکل نگرفته است. تصویب قانون مدیریت داده‌ها در مجلس یازدهم یک پیشرفت محسوب می‌شود اما همچنان کمبودها و کاستی‌هایی در این حوزه وجود دارد. بدون داده‌های مناسب صحبت از هوش مصنوعی مانند کوبیدن آب در هاون است.

 

وی همچنین به روند مردمی‌سازی هوش مصنوعی در کشور اشاره کرد و گفت: برای اولین بار سازمان‌های خصوصی از سازمان ملی هوش مصنوعی حمایت می‌کنند و این نشان‌دهنده حرکت مثبت و مشارکت مردم در این حوزه است. تجربه موفقیت‌آمیز حکمرانی فضای مجازی نیز نشان می‌دهد که رویکرد دولت به عنوان راهبر می‌تواند در زمینه هوش مصنوعی مؤثر باشد.

 

 

تقی‌پور ظرفیت نیروی انسانی متخصص را یکی از مهم‌ترین فرصت‌های کشور در این حوزه دانست و افزود: این فرصت تنها به حضور دانشجویان محدود نمی‌شود. متخصصان و ظرفیت‌های دانشگاهی می‌توانند زمینه بومی‌سازی فناوری را فراهم کنند. همچنین با جمعیت حدود ۲۰ میلیون کاربر در حوزه هوش مصنوعی اگر به لایه‌های عمیق این فناوری دست پیدا نکنیم و صرفاً در سطح کاربر باقی بمانیم، محدودیت‌ها به‌ویژه در شرایط تحریم بیشتر خواهد شد.

 

وی ادامه داد: کشور دارای مراکز دانشگاهی متعدد و ظرفیت‌های علمی بالاست و حدود ۲۰۰ استاد برجسته در حوزه رایانه داریم که در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند. با جمعیت ۱۷مین کشور دنیا و تولید داده‌های ناشی از ۹۰ میلیون جمعیت فرصت بسیار خوبی برای توسعه هوش مصنوعی وجود دارد. سازمان ملی هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان نهاد هماهنگ‌کننده ملی عمل کند و با اجرای سند هوش مصنوعی شورای عالی انقلاب فرهنگی و طرح‌های مصوب مجلس هماهنگی لازم را ایجاد نماید.

 

دکتر تقی‌پور همچنین به نقش شرکت‌های نوآفرین در این حوزه اشاره کرد و گفت: ۱۷ سکوی مجازی با ۲۰ میلیون کاربر در کشور فعالیت دارند، اما زیرساخت‌های لازم هنوز کامل نیست. یکی از مزیت‌های رقابتی کشور، صنایع نظامی پیشرفته است که می‌تواند با بهره‌گیری از هوش مصنوعی توسعه یابد.

 

 

وی در بخش دیگری از سخنان خود به چالش‌های موجود پرداخت و افزود: تصویب سریع سازمان ملی هوش مصنوعی می‌تواند نقش یکپارچه‌کننده بین سازمان‌های مختلف را ایفا کرده و سرعت پیشرفت را افزایش دهد. محدودیت‌های بودجه‌ای و جوان بودن بخش خصوصی باعث شده تا ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه دشوار باشد. بدون ترکیب یادگیری ماشین با داده‌های ملی و حمایت دولتی برای ایجاد زیرساخت‌ها، رشد این حوزه محدود خواهد بود.

 

تقی‌پور در پایان تأکید کرد: در بخش خصوصی تاکنون حدود ۳۷۰ خدمت هوش مصنوعی ارائه می‌شود و آموزش هوش مصنوعی باید در تمام سطوح تحصیلی توسعه یابد تا ظرفیت کشور در این فناوری حیاتی تقویت شود.

 

 

در ادامه این نشست، دکتر محمدصادق فراهانی، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی کشور به تشریح رویکرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه هوش مصنوعی پرداخت.

 

فراهانی اظهار داشت: در سطح جهانی دو رویکرد اصلی نسبت به هوش مصنوعی مشاهده می‌شود؛ از یک سو بزرگ‌ترین شرکت‌های این حوزه متعلق به آمریکا هستند و از سوی دیگر اتحادیه اروپا بیشتر نقش مصرف‌کننده را دارد.

 

وی افزود: شدیدترین اشکال انحصار نیز در آمریکا شکل گرفته و این موضوع در بسیاری موارد حقوق ملت‌ها را تضعیف کرده است. کسانی که خارج از چارچوب‌های آمریکا حرکت کنند، امکان اثرگذاری ندارند و سیستم آن‌ها را نمی‌پذیرد. بنابراین هرچند رشد و توسعه فناوری رخ داده اما این پیشرفت غالباً با تضعیف حقوق عمومی همراه بوده است.

 

 

وی با اشاره به تصویب «طرح ملی توسعه هوش مصنوعی» در مجلس گفت: این طرح از نظر ساختاری به نتیجه رسیده و اکنون باید از منظر ماهوی نیز مورد بررسی قرار گیرد. الگوی اروپایی که مبتنی بر نگرش تهدیدمحور و اعمال محدودیت‌های سنگین است در شرایط فعلی می‌تواند موجب عقب‌ماندگی کشور در حوزه هوش مصنوعی شود و مدل آمریکایی نیز که حقوق افراد را نادیده می‌گیرد، قابل الگوگیری نیست.

 

فراهانی تأکید کرد که الگوی مطلوب برای ایران «تنظیم‌گری رشدمدار و توسعه‌محور» است و توضیح داد: به معنای آن است که در کسب‌وکارهای نوپا و زیست‌بوم‌های نوآورانه، مقررات سختگیرانه به حداقل ممکن کاهش یابد و بیش از اعمال محدودیت، حمایت‌ها و مشوق‌های متنوع برای تقویت این زیست‌بوم فراهم شود.

 

معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی دو شرط اساسی برای این حمایت‌ها برشمرد: اول آنکه حمایت حاکمیتی زمان‌مند و هدفمند باشد تا طی حداکثر سه سال بازیگران توانمند به بلوغ برسند و دوم آنکه استانداردها و معیارهایی مبتنی بر ارزش‌ها تعیین شود تا پلتفرم‌ها به‌صورت هدفمند مورد حمایت قرار گیرند و این حمایت‌ها به رانت برای گروه خاص تبدیل نشود.

 

وی در پایان تصریح کرد: در مواجهه با تزاحم میان دسترسی به فناوری و صیانت از حقوق ملت، الگوی مطلوب نه الگوی اروپایی است و نه آمریکایی؛ بلکه رویکردی است که توسعه نوآوری را امکان‌پذیر می‌کند و همزمان حقوق مردم را محترم می‌شمارد.

 

فراهانی همچنین یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران جزو ده کشور دارای قلمرو جغرافیایی مشخص در فضای مجازی است و این ظرفیت، مسئولیت طراحی یک الگوی بومی و هوشمندانه در حوزه هوش مصنوعی را دوچندان می‌کند.

 

 

در این نشست حجت‌الاسلام‌ محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) ضمن تبریک ایام ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و گرامی‌داشت هفته پژوهش، این مناسبت‌ها را به اساتید فرهیخته، پژوهشگران و حاضران در جلسه تبریک گفت و افزود: مطالبی که ارائه می‌شود، عمدتاً مبتنی بر تجربیات عملی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است؛ تجربیاتی که همچنان در حال توسعه و تکامل هستند.

 

وی با اشاره به پیشینه تأسیس مرکز نور اظهار کرد: این مرکز در سال ۱۳۶۸ و به دستور رهبر معظم انقلاب یعنی حدود ده سال پیش از شکل‌گیری گوگل تأسیس شد. از همان ابتدا بخش قابل توجهی از منابع علوم اسلامی به محتوای دیجیتال تبدیل و در قالب نرم‌افزارها و پایگاه‌های اطلاعاتی در اختیار کاربران قرار گرفت.

 

حجت الاسلام بهرامی با بیان اینکه امروز بزرگ‌ترین کتابخانه دیجیتال علوم اسلامی در مرکز نور فعال است، تصریح کرد: «نورلایب» با بیش از ۱۳۷ هزار جلد کتاب و همچنین پایگاه‌های مجلات علمی با بیش از دو میلیون مقاله، خدمات گسترده‌ای به پژوهشگران ارائه می‌دهند. برخی از این پایگاه‌ها با وجود آنکه حدود ۹۰ درصد کاربرانشان خارجی هستند خدماتی کم‌نظیر دارند؛ به‌گونه‌ای که مراکز معتبر دانشگاهی در اروپا و آمریکا برای استفاده از این منابع هزینه پرداخت می‌کنند.

 

وی این دستاوردها را نتیجه دوراندیشی رهبر معظم انقلاب دانست و افزود: این نگاه راهبردی موجب شد اتفاقات بسیار مهمی در حوزه علوم اسلامی دیجیتال در کشور رقم بخورد.

 

 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با اشاره به سابقه فعالیت این مرکز در حوزه هوش مصنوعی گفت: تجربه ما در این زمینه به حدود ۱۸ سال پیش بازمی‌گردد. نخستین مقاله درباره کاربرد هوش مصنوعی در علوم اسلامی حدود ۱۸ سال پیش در مجله «رهاورد نور» نوشته شد و اولین محصول مبتنی بر این رویکرد، نرم افزار درایه بوده که حدود ۱۶ سال پیش با سیستم خبره تولید شد. پس از آن نیز در محصولات مختلف، ابزارهای هوشمند متنوعی به‌کار گرفته شد؛ از جمله می توان به «گفت‌وگو با حدیث» و «گفت‌وگو با احادیث» اشاره کرد.

 

حجت الاسلام بهرامی از ارائه بسته‌ای جدید در آینده نزدیک خبر داد و گفت: ان‌شاءالله پیش از پایان سال جاری، بسته‌ای با محوریت گفت‌وگو با مجموعه علوم اسلامی عرضه خواهد شد. همچنین امروز و با حضور وزیر محترم علوم، تفاهم‌نامه‌ای با شرکت «پارت» منعقد شد تا یک مدل زبانی فارسی و عربی مبتنی بر داده‌های مرکز نور تولید شود. با توجه به شرایط فعلی کشور، شرکت پارت یکی از مجموعه‌های موفق در حوزه مدل‌های زبانی بزرگ به‌شمار می‌رود و این همکاری می‌تواند گام مهمی در این مسیر باشد.

 

وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع حکمرانی و هوش مصنوعی پرداخت و اظهار کرد: تمرکز اصلی من بر مفهوم حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی است. معمولاً نگاه‌ها به سمت چت‌بات‌های عمومی و همه‌منظوره می‌رود اما می‌توان مسئله حکمرانی را در قلمروهای تخصصی خردتر بررسی کرد تا دستیابی به جمع‌بندی و راهکار عملی ساده‌تر شود.

 

رئیس مرکز نور با برشمردن حوزه‌هایی مانند سلامت، فرهنگ، مسائل اجتماعی، علم، محیط زیست، اقتصاد و سیاست، خاطرنشان کرد: همه این عرصه‌ها نیازمند نوعی حکمرانی نوین هستند و هوش مصنوعی می‌تواند ابزارهای مؤثری برای مدیریت و راهبری بهتر آن‌ها به‌ویژه در جهان شبکه‌ای و فضای مجازی امروز فراهم کند.

 

حجت الاسلام بهرامی با تأکید بر نقش پلتفرم‌ها در این فرایند گفت: پلتفرم‌ها از اثرگذارترین ابزارهای حکمرانی در فضای دیجیتال هستند؛ بسترهایی که تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و ذی‌نفعان مختلف را در یک محیط مشترک گرد هم می‌آورند و ارزش افزوده‌ای جدید خلق می‌کنند. نمونه‌هایی مانند اسنپ نشان داده‌اند که چگونه یک پلتفرم می‌تواند الگوی یک حوزه را به‌طور جدی تغییر دهد.

 

وی افزود: همین منطق در فضای علمی و پژوهشی نیز قابل تحقق است. پلتفرم‌هایی مانند ResearchGate،  Academia و با اندکی تسامح «نورمگز» نمونه‌هایی از این رویکرد هستند. نورمگز امروز بستری است که در آن سازمان‌ها، تولیدکنندگان مقاله و مصرف‌کنندگان دانش به‌طور هم‌زمان مشارکت دارند.

 

 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ادامه تأکید کرد: از طریق چنین پلتفرم‌هایی می‌توان فضای تولید و مصرف علوم انسانی و علوم اسلامی را رصد کرد؛ اینکه در بازه‌های زمانی مختلف چه مقالاتی تولید می‌شود، به چه مسائل و چالش‌هایی پاسخ می‌دهد و کاربران به‌دنبال چه موضوعاتی هستند. این ظرفیت می‌تواند به ابزاری مؤثر برای حکمرانی علمی تبدیل شود و در حوزه‌هایی مانند علم‌سنجی، ارزیابی، رتبه‌بندی و سیاست‌گذاری آگاهانه علم و پژوهش مورد استفاده قرار گیرد.

 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در ادامه سخنان خود با اشاره به نقش تعیین‌کننده هوش مصنوعی در عملیاتی‌سازی سیاست‌گذاری‌ها، تأکید کرد: از مسیر پلتفرم‌های هوشمند می‌توان فرآیند سیاست‌گذاری و اعمال سیاست‌ها را به‌صورت کاملاً عملیاتی اجرا کرد و این امر دست‌یافتنی است.

 

وی افزود: زمانی که هوش مصنوعی به این فضا افزوده می‌شود ضریب اثرگذاری به‌شدت افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که دیگر نمی‌توان آن را صرفاً دوچندان شدن دانست. اما واقعیت آن است که این جهش، فراتر از تخمین‌های متعارف خواهد بود.

 

رئیس مرکز نور با اشاره به طراحی یک پلتفرم پژوهشی جدید در این مرکز گفت: ما در مرکز نور بستری پژوهشی طراحی کرده‌ایم که به‌زودی عرضه خواهد شد. در این پلتفرم پژوهشگر برای تولید مقاله بهترین و کامل‌ترین گزینه را در اختیار دارد؛ از دسترسی یکپارچه به کتاب‌ها، مجلات، آیات قرآن، روایات، منابع تاریخی و داده‌های سایر رشته‌ها گرفته تا امکان ارجاع و استناد دقیق و سریع.

 

حجت الاسلام بهرامی ادامه داد: هوش مصنوعی در این فضانقش دستیار پژوهشگر را ایفا می‌کند؛ به او کمک می‌کند محتوای مورد نیاز خود را بیابد، ساختار متن را سامان دهد، استنادهای دقیق ارائه دهد و نگارش علمی را با جهت‌گیری مدنظر خود پیش ببرد. در نهایت پژوهشگر می‌تواند محصول علمی خود را تولید و عرضه کند.

 

وی با اشاره به لایه نظارتی این پلتفرم افزود: در سطحی دیگر هوش مصنوعی نقش رصد و پایش را بر عهده دارد؛ اینکه چه افرادی چه پژوهش‌هایی تولید می‌کنند، با چه کیفیتی، مبتنی بر چه منابعی و در پاسخ به چه نیازهایی. همچنین مشخص می‌شود مخاطبان این پژوهش‌ها چه کسانی هستند و چه نیازهایی دارند. از این طریق متقاضیان می‌توانند نیازهای پژوهشی خود را سفارش دهند و تولید علم به‌سمت نیازهای واقعی جامعه هدایت شود.

 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تأکید کرد: چنین بستری یک پلتفرم پژوهشی چندوجهی و هوشمند خواهد بود که هم نیازهای پژوهشگر را پوشش می‌دهد و هم به نظام حکمرانی علمی کمک می‌کند. به‌جای سیاست‌گذاری‌های دستوری و صدور بخشنامه‌های سنتی می‌توان از مسیر داده‌محور و هوشمند، اهداف کلان علمی را محقق ساخت.

 

 

حجت الاسلام بهرامی این رویکرد را الگویی قابل تعمیم دانست و گفت: این مدل می‌تواند در حوزه‌های مختلف به‌عنوان نمونه‌ای عملی از حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی به‌کار گرفته شود و در نهایت حکمرانی بر خودِ هوش مصنوعی نیز از دل همین تجربیات شکل گیرد. طبیعتاً آغاز این مسیر با پروژه‌ها و نمونه‌های کوچک امکان‌پذیر است.

 

وی با اشاره به مباحث مطرح‌شده از سوی دو تن از حاضران جلسه، اظهار کرد: یکی از منظر سیاست‌گذاری و دیگری از منظر قانون‌گذاری به موضوع هوش مصنوعی پرداختند و به‌نظر بنده هر دو نگاه کاملاً ضروری است. از یک سو در حوزه مدل‌های زبانی و پروژه‌های کلان به زیرساخت‌های ملی و بزرگ‌مقیاس نیاز داریم که ایجاد آن‌ها از توان یک مجموعه خصوصی به‌تنهایی خارج است. از سوی دیگر باید میدان عمل برای فعالان و نوآوران این حوزه فراهم شود تا بتوانند نقش‌آفرینی کنند.

 

رئیس مرکز نور در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به محدودیت زمانی موجود در این عرصه گفت: فرصت ما بسیار محدود است. به‌عنوان یک نمونه عینی، محصول موبایلی با کیفیت بسیار بالا در مرکز نور تولید کرده‌ایم که نظرات کاربران آن در پلتفرم بازار تقریباً همگی مبتنی بر رضایت و قدردانی است.

 

وی توضیح داد: این محصول در حالی به‌صورت رایگان عرضه شد که پیش از آن محصول مشابهی از سوی مجموعه‌ای دیگر و با دریافت هزینه در بازار وجود داشت؛ محصولی که امکانات آن به‌مراتب کمتر بود و کاربران آن به کیفیت پایین و قیمت بالا اعتراض داشتند. با این حال با وجود گذشت حدود دو سال از عرضه محصول ما آن محصول قدیمی‌تر همچنان تعداد نصب بیشتری دارد.

 

حجت الاسلام بهرامی علت این موضوع را چنین بیان کرد: آن محصول زودتر وارد بازار شده، جایگاه خود را تثبیت کرده و به برند تبدیل شده است. در حوزه هوش مصنوعی نیز اگر دیر اقدام کنیم حتی تولید محصولی در سطح جهانی هم الزاماً منجر به اقبال کاربران نخواهد شد. متقاعد کردن کاربران برای مهاجرت به محصولات داخلی با تأخیر بسیار دشوارتر می‌شود.

 

وی در ادامه تأکید کرد: این تجربه به‌روشنی نشان می‌دهد که زمان عامل تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست ما در حوزه هوش مصنوعی است و هرگونه تعلل هزینه‌هایی خواهد داشت که به‌سادگی قابل جبران نیست.

 

وی با اشاره به تجربه موفق سامانه «نورمگز» اظهار کرد: در حوزه مجلات علمی با وجود آنکه بسیاری از نشریات به‌صورت رایگان در اینترنت در دسترس هستند، کاربران برای استفاده از نورمگز هزینه پرداخت می‌کنند؛ با این حال این سامانه همچنان یکی از پربازدیدترین پایگاه‌های علمی کشور است. دلیل این موفقیت آن است که نورمگز توانسته یک فرهنگ مشخص ایجاد کند و ارزش افزوده‌ای متمرکز، منسجم و معنادار به کاربران ارائه دهد.

 

رئیس مرکز نور افزود: این مسیر می‌توانست به‌گونه‌ای دیگر طی شود. همان‌طور که در تجربه جست‌وجوگرهای ملی مشاهده شد، این تصور وجود داشت که در حضور ابزارهایی مانند گوگل اسکولار دیگر امکان موفقیت یک سامانه بومی در حوزه مجلات علمی وجود ندارد؛ به‌ویژه اگر ورود به این عرصه با تأخیر همراه باشد. اما تجربه نورمگز نشان داد که اگر ارزش افزوده‌ای روشن و ملموس ایجاد شود، حتی در چنین شرایطی نیز می‌توان به موفقیت دست یافت.

 

 

حجت الاسلام بهرامی با تعمیم این تجربه به حوزه هوش مصنوعی تصریح کرد: در این حوزه نیز هرچه شروع فعالیت با تأخیر بیشتری همراه باشد، شانس موفقیت کاهش می‌یابد؛ به‌ویژه در قلمروهای تخصصی و محدود. با این حال به نظر می‌رسد هنوز در این حوزه‌های خاص ظرفیت مناسبی برای اثرگذاری و توفیق وجود دارد.

 

وی در ادامه سخنان خود پرداخت و گفت: نکته دیگر ضرورت حمایت هدفمند است؛ موضوعی که خود نیازمند بحثی مستقل با عنوان «علوم انسانی دیجیتال» به‌عنوان یک رشته نوپدید است. این حوزه در کشورهای غربی مورد توجه جدی قرار گرفته، اما متأسفانه در ایران و به‌ویژه در دانشگاه‌های علوم انسانی تا حد زیادی مغفول مانده است.

 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با اشاره به مطالعات انجام‌شده در این زمینه بیان کرد: بررسی تجربه دانشگاه‌ها و مراکز علمی جهان نشان می‌دهد که در اغلب موارد، نهادها و بنیادهای تخصصی نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد علوم انسانی دیجیتال داشته‌اند؛ از جمله بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا، بنیاد ملون و شورای پژوهش اتحادیه اروپا که حمایت‌های گسترده و مؤثری از این حوزه انجام می‌دهند.

 

حجت الاسلام بهرامی تأکید کرد: واقعیت این است که علوم انسانی حوزه‌ای نیست که بتوان از همان ابتدا با منطق صرفاً تجاری به آن وارد شد و پرسش‌هایی مانند «مدل کسب‌وکار چیست؟» یا «چه میزان درآمد ایجاد خواهد کرد؟» را محور قرار داد. حتی در نظام‌های مبتنی بر بازار نیز این حوزه صرفاً بر اساس محاسبات سودمحور و محافظه‌کارانه اداره نمی‌شود.

 

رئیس مرکز نور در پایان خاطرنشان کرد: حوزه علوم انسانی اقتضائات خاص خود را دارد و بدون حمایت هدفمند و نگاه راهبردی، امکان شکل‌گیری زیرساخت‌های پایدار در آن وجود نخواهد داشت.