جنبش تنباکو مظهر اقتدار مرجعیت شیعی بود

حجت‌الاسلام سیدکاظم سیدباقری، عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به سالروز لغو امتیاز تنباکو و فتوای تاریخی میرزای شیرازی درباره تحریم تنباکو، از وی به عنوان یکی از علمای بزرگ و مفاخر شیعی یاد کرد.

وی با بیان این‌که حضرت آیت‌الله میرزای شیرازی مدتی در شیراز و پس از آن در اصفهان به تحصیل علوم دینی مشغول بود و در ادامه به نجف اشرف رفت، گفت: میرزای شیرازی در نجف از درس شیخ اعظم انصاری بهره برد به طوری که از شاگردان خاص ایشان شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: پس از رحلت شیخ مرتضی انصاری در سال 1281 قمری، رهبری جهان تشیع به میرزای بزرگ شیرازی محول شد که حدود سی سال این زعامت نیز ادامه داشت.
 
وی با اشاره به این‌که میرزای شیرازی از مسائل سیاسی، اجتماعی و مباحث گوناگونی که در جامعه می‌گذشت آگاهی داشت، مهم‌ترین و مشهورترین موضوع در این ارتباط را بحث جنبش تنباکو عنوان و اظهار کرد: آیت‌الله میرزای شیرازی هرگز در زندگی ننشست و کنج عزلت نگزید.
 
حجت‌الاسلام سیدباقری یادآور شد: شاگردان و آیات بسیاری در مکتب درس میرزای شیرازی تربیت شدند که از آن جمله می‌توان به آیات عظام سیدمحمدکاظم یزدی، آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ فضل الله نوری اشاره کرد.
 
وی با بیان این‌که نوع زندگی میرزای شیرازی و حساسیتی که به مسائل پیرامون خود داشت زمینه‌های تقابل ایشان را با استبداد داخلی و استعمار بیرونی فراهم کرد، گفت: با بررسی زمینه‌های واگذاری امتیاز تنباکو، خواهیم یافت که این عمل ننگین به سبب ولخرجی‌ها و عیاشی‌های ناصرالدین‌شاه صورت گرفته بود.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ناصرالدین شاه برای این‌که پولی به دست آورد، امتیاز انحصاری کشت، توزیع و فروش توتون و تنباکو را به یکی از مشاوران نخست‌وزیر انگلیس به نام تالبوت واگذار کرد و واگذاری این امتیاز، نشان‌دهنده بی‌کفایتی استبداد داخلی بود.
 
وی با بیان این‌که واگذاری امتیاز تنباکو بهانه‌ای شد برای ورود انگلیسی‌ها به ایران گفت: مأموران بسیاری از انگلستان حتی مسیونرها، مبلغان و مبشران مسیحی تحت پوشش تجارت وارد ایران ‌شدند، بسیاری از هنجارهای دینی را هم رعایت نکردند و خود مقدمه‌ای ‌شد برای گسترش سلطه استعماری انگلیس بر ایران و کشورهای اسلامی و زمینه برای کسب ثروت و امتیازهای دیگری هم شد.
 
حجت‌الاسلام سیدباقری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به حضور فعال، به روز و دغدغه‌مند میرزای شیرازی در مسائل و امور سیاسی اجتماعی کشور، اظهار داشت: آیت‌الله شیرازی در برابر امتیاز تنباکو که از حیث سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می‌رفت که مشکلات فراوانی را برای جامعه به وجود آورد، قد علم کرد و در سال 1309 قمری فتوای تاریخی خود را مبنی بر تحریم تنباکو اعلام کرد.
 
وی به پیامدهای لغو این امتیاز اشاره کرد و گفت: لغو امتیاز سبب شد ایران در گرداب استعمار غرق نشود؛ چراکه می‌رفت انگلیس همانند کمپانی هند شرقی همین بلا را بر سر ایران بیاورد؛ از این‌رو این تحریم سبب نجات ایران از چنگال استعمار انگلیس شد.
 
عضو هیأت علمی و مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: بیداری مردم ایران که خود به تعبیری جنبش تنباکو و صبح بیداری است مقدمه‌ای برای مراحل پیشرفته‌تر و جدی‌تر در عرصه مشروطه‌خواهی و تقابل جدی با استعمار داخلی و استبداد بیرونی شد.
 
وی با بیان این‌که قدرت و جایگاه بلند عالمان دین مهم‌ترین و اساسی‌ترین پیامد این جنبش بود، ادامه داد: جنبش تنباکو نشان داد که علما تا چه اندازه در میان مردم تأثیرگذار هستند و مردم هم به خوبی از فرامین رهبرانشان اطاعت و از مقام منیع مرجعیت حمایت می‌کنند.
 
حجت‌الاسلام سیدباقری با اشاره به قدرت اجتهاد و اقتدار مجتهدان در تقابل با استبداد و استعمار، جنبش تنباکو را مظهر اقتدار مرجعیت شیعی دانست و گفت: تحریم تنباکو نماد همبستگی مردم با مرجعیت بود که این همراهی در طول قیام‌ها و جنبش‌های بعدی عالم تشیع هم ادامه پیدا کرد.
 
وی با بیان این‌که جنبش تنباکو نشان دهنده نفوذ عالمان شیعی در میان توده مردم بود، تصریح کرد: قدرت و اقتدار مرجعیت نه در راستای منافع شخصی بلکه برای حفظ مصالح امت اسلامی و ملت ایران بود و به تعبیر حضرت امام خمینی‌(ره) «همان نصف سطر میرزای شیرازی مملکت ما را از حلقوم خارجی‌ها بیرون کشید».
 
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به درس‌های فراوانی که از جنبش تنباکو می‌توان گرفت، اظهار داشت: اقتدار عالمان شیعی و مراجع تشیع همواره سدی در مقابل استبداد داخلی و استعمار خارجی بوده است و کسانی که بخواهند این اقتدار را نادیده بگیرند، در هر جایگاه و مقامی ناکام خواهند بود. /920/پ202/ع