ویژه نامه روزهای سیاه‌پوشی ایران در فضای مجازی منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ویژه نامه روزهای سیاه‌پوشی ایران شامل آیین‌های محرم در چهار گوشه ایران، نمایشی از روزهای خونین و جایی که عاشورا به اوج می‌رسد در پایگاه اینترنتی تبیان منتشر شد.
همان‌قدر که ادب و رسوم و سبک زندگی مردم در گوشه و کنار ایران متفاوت است، شیوه‌های عزاداری هم از شمال تا جنوب، شرق تا غرب فرق می کند، روزهای محرم و عزاداری سالار شهیدان شاید نقطه عطفی در فرهنگ و آداب و رسوم هر منطقه باشد که بتوان با مرور آنها، چهره‌های گوناگون غم و اندوه را در میان مردم کشور شناخت، غمی که از کربلای هزاروچهارصد سال قبل تا ایران امروز، داغ و زنده مانده است.
محرم در تهران قدیم، سمنان سرزمین شترهای کجاوه‌نشین، گل‌گیران کردها در روز عاشورا، عزاداری بازار تبریز سنتی به قدمت تاریخ، حوضچه‌های ماتم گرفته لرستان، عزاداری‌های باشکوه یزد و نمایشی از روزهای خونین برخی از عناوین این ویژه‌نامه هستند.
عناوینی همچون محرم در استان گیلان، ازسقاخوانی تا پنجه‌بندی در نوش‌آباد، مراسم تشت‌گذاری در اردبیل،جایی که عاشورا به اوج می رسد و عاشورا به سبک اعراب ایران از دیگر موضوعات این ویژه‌نامه هستند.
محرم در تهران قدیم
در این موضوع بخشی از روش‌های عزاداری محرم در تهران قدیم را می‌خوانیم: از حدود دهم و پانزدهم ماه ذی حجه مساجد و تکایا در تهران قدیم برای مراسم ماه محرم آماده شده و چادرها و خیمه‌ها برای اجرای روضه‌خوانی و تعزیه برپا می‌شد
از ازمنه دور یعنی از رسیدن طایفه بنی اسد به دشت کربلا و شناختن اجساد شهدا و به خاک سپردن ایشان و مویه زدن بر مزارشان که روز سوم و به روایتی پنجم شهادت بوده، مردم شیعه مذهب پنهانی و در زمان دیلمیان و دودمان صفویه بطور آشکار همه ساله در دهه محرم، بیستم صفر (چهلم امام) که اربعین حسین نامیده می‌شود مجلس تذکاری در عزای آن بزرگوار برپا می‌داشتند که تا سنه نهصد هجری قمری ادامه داشت.
تا زمانی که ملا حسین کاشفی هراتی واعظ با استفاده از مقاتل و کتب گذشه‌ها در مقتل کتابی به نام «روضة الشهدا، روضه به معنای باغ» تدوین و تمام نموده استفاده و استنساخ آنرا وقف عام نمود و چون جامع‌ترین کتاب در این زمینه بود، در این ماه هرکس عقیده و سوادی داشت آنرا بر مردم می‌خواند و گریه می‌گرفت تا کم کم این کتاب اجتماع مذهبی را بر آن داشت تا در خانه و مسجد وقتی را به روضة‌الشهدا خوانی مخصوص گردانند و به خوش خوانها و بهتر خوانها اجرتی بپردازند.
به گفته ملا حسین کاشفی هراتی واعظ با اقبال مردم از این مراسم و شیوه برگزاری آن، تغییراتی در جهت جذاب‌تر شدن این مجالس صورت گرفت تا اینکه این مجالس به روضه‌خوانی و کتاب‌خوان آن به روضه خوان شهرت یافت.
گل‌گیران کردها در روز عاشورا
ذیل این موضوع چنین آمده است: ایام محرم و صفر بین مردم اهل سنت و تشیع کردستان از احترام ویژه‌ای برخوردار است، به گونه‌ای که در طول این دو ماه هیچ‌گونه مراسم شادی همچون عروسی و جشن‌های سرور و شادی برگزار نمی شود.
یکی از این مراسم تاریخی و کهن که برگرفته از تمدن غنی و اسلامی مردم مسلمان کردستان است و هر ساله در روز عاشورای حسینی برگزار می شود مراسم گل گیرانی است که به گفته افراد محلی از گذشته‌های دور تاکنون و هر سال باشکوه خاصی در شهر بیجار برگزار می شود و عزاداران حسینی در این روز با گل گیران غربت اهل بیت امام حسین (ع) و یاران با وفایش را در صحرای کربلا روایت می کنند.
گل گیران یکی از این مراسم تاریخی و کهن که برگرفته از تمدن غنی و اسلامی مردم مسلمان کردستان است و هر ساله در روز عاشورای حسینی در بیجار برگزار می شود و مردم این شهرستان با برگزاری این مراسم تاریخی و باستانی که برگرفته از عشق و علاقه به سرور و سالار شهیدان در روز عاشورای حسینی است در سوگ شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش می‌نشینند.
مراسم گل گیران مردم بیجار در روز عاشورا علاوه بر آنکه نمادی از غم و اندوه مردمان این دیار در شهادت سید و سالار شهیدان است، نمادی از غربت شهدای واقعه عاشورا است و شاید هم بیش از آنکه نماد غربت شهدای کربلا و امام حسین(ع) باشد، نمادی از خاک آلودگی کودکان یتیم و اسیر کربلا باشد و مردمان این دیار غم خود را در عزای سالار شهیدان با گل‌هایی که بر سر و روی خود می‌مالند، نشان می‌‌دهند.
آیین گل گیران در روز عاشورای حسینی از صبح و با حضور مردم در خیابان‌های اصلی شهر بیجار آغاز می شود که تمامی هیأت‌های مذهبی و دسته‌های عزاداری با نظم و ترتیب خاصی در برگزاری هر چه باشکوهتر آن با هم متحد و یکدل هستند.
مقدمات برگزاری این مراسم دو هفته قبل از روز عاشورا و با تهیه خاک رس از دشت‌های اطراف شهر و الک کردن آن آغاز می شود و در روز عاشورا گل مخصوص این مراسم در داخل ظرف‌های مختلف تهیه و عزاداران با گل به سر کردن به سوگ سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) می‌نشینند.
جایی که عاشورا به اوج می رسد
در این عنوان آمده است: درست مانند هر شهر از شهرهای ایران، مردم کاشان نیز برای مراسم مربوط به ماه محرم و به خصوص عاشورا و تاسوعا علاوه بر مراسم کلی، از یک سری آیین‌های بومی نیز استفاده می‌کنند، سالیان سال است که مردم کاشان در ظهر عاشورا و همزمان با اوج گرفتن مراسم عزاداری نخل بلند می کنند.
این نخل که به نوعی به خیمه و جهاز شتر امام اشاره دارد بر روی سر و دست مردان کاشانی قرار می‌گیرد و گرد یک محوطه به گردش درمی‌آید، مردم کاشان بلند کردن این خیمه را از واجبات مراسم عاشورا می‌دانند و براساس یک نقل قول قدیمی در سالی که رضا خان پهلوی برپایی تکایا و هیأت‌های مذهبی را ممنوع کرده بود، این نخل در ظهر عاشورا خودبخود سه پله از محل استقرارش پایین آمده است.
در روز تاسوعای حسینی مردم کاشان نانی به نام نان عباسعلی را در زیر نخل بعنوان نذری پخش می کنند، این نان یک نوع نان شیرمال ساده است که عموما نذر سلامت بچه ها می‌شود، در این ایام در کاشان سفره حضرت عباس هم پهن می شود، در این سفره ازحاضرین فقط با نان و ماست پذیرایی می شود و مانند همه مراسم دیگر این شهر به مردم گلاب تعارف می شود.
غذای سنتی روز عاشورا در کاشان گوشت لوبیا است، این غذا از گوشت گوسفندی و لوبیا سفید تهیه می شود و در آن از رب استفاده نمی شود، این غذا مانند آبگوشت در ظرف های کاسه مانند ریخته می شود و با نان خورده می شود، در شب شام غریبان نیز مردم مانند همه شیعیان دیگر، شمع روشن می‌کنند و دستجمعی به خواندن اشعار و نوحه‌های مذهبی مشغول می شوند.
نمایشی از روزهای خونین
در این موضوع می‌خوانیم: اجرای تعزیه با شیوه‌ای تقریبا یکسان در تمام استان‌ها و مناطق مختلف کشور و همچنین شیوه‌های گوناگون عزاداری برای امام‌حسین(ع) و یارانش در ماه محرم و بویژه دهه اول آن از جاذبه‌های مذهبی گردشگری ایران است.
همچنین برگزاری و اجرای آیین‌هایی متنوع و بعضا بسیار قدیمی در نقاطی از ایران که همگی جزو میراث گرانبهای معنوی این مرز و بوم به شمار می‌آید، یکی از عوامل و ظرفیت‌های خاص ایران برای جذب گردشگران داخلی و خارجی در شاخه گردشگری مذهبی است.
در باب آیین‌های مختلف در شهرها و دیار شناخته یا ناشناخته ایران در این روزها بسیار سخن رفته و اغلب با مراسم معروف و مختص این روزها همچون سقایی پیرغلامان در همدان با 140 سال قدمت، تعزیه‌خوانی سنتی در شهر دهدشت و سوق کهگیلویه و بویراحمد، علم‌بندان گرگان، نخل‌گردانی، هفت‌منبر و بیل‌زنی خراسان جنوبی، گل مالان لرستان و... آشنایی نسبی داریم، از این رو به معرفی اجمالی آیین معنوی تعزیه‌خوانی که در‌فهرست میراث ملی و جهانی نیز به ثبت رسیده است می‌پردازیم و در‌کنار آن برای نمونه، نظری بر تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی روستای درودگاه دشتستان استان بوشهر می‌اندازیم که شنیدن از آن و در‌صورت امکان، دیدن آن از نزدیک، خالی از لطف نیست.
تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن شرح واقعه کربلا از سوی افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود، نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی، شیعی، بیشتر درباره کشته‌شدن حضرت امام حسین(ع) و مصائب اهل بیت است.
واژه تعزیه یا تعزیت در ریشه به معنای توصیه به صبر کردن، خرسندی دادن و پرسش از بازماندگان درگذشتگان و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است، بر کسی پوشیده نیست که پشتیبانی و علاقه شاهان و دولتمردان سلسله قاجار بخصوص فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه نقش اساسی در اعتلا و تکامل تعزیه‌خوانی داشت.
تاریخ پیدایش تعزیه به صورت دقیق پیدا نیست، برخی با باور به ایرانی‌بودن این نمایش آیینی، پاگیری آن را به ایران پیش از اسلام به پیشینه سه‌هزارساله سوگ سیاوش پهلوان داستان‌های ملی ایران نسبت داده و این آیین را مایه و زمینه‌ساز شکل‌گیری آن دانسته‌اند.
عاشورا به سبک اعراب ایران
موکب یا همان دسته سینه زنی در ماه محرم بین مردم عرب خوزستان از جایگاه بالایی برخوردار است به گونه ای که راه افتادن مواکب و رفتن از مسجد و حسینیه‌ای به مسجد و حسینیه‌ای دیگر یکی از آیین‌های فراموش نشدنی در ماه محرم است.
موکب شامل گروهی از افراد یک حسینیه یا مسجد است که با در دست گرفتن پرچم‌های مخصوص ماه محرم که به زبان عربی به آن بیرق می گویند و در برخی موارد با سنج و دمام با سینه زنی به حسینیه یا مسجدی دیگر می روند.
این دسته های سینه زنی مسیر حسینیه خود تا مقصد را به سنج و دمام و سینه زنی و خواندن اشعاری به زبان عربی اختصاص می دهند که راه افتادن این دسته ها سبب می شود افرادی که در مسیر قرار می گیرند از خانه ها بیرون آمده و با ایستادن در کنار کوچه و یا در خانه با سینه زنی با افراد دسته سینه زنی همراهی می کنند.
در برخی موارد هم افرادی که در مسیر قرار می گیرند با آب، شربت، چای یا نان و پنیر از افرادی که به سمت یک مسجد یا حسینیه دیگر در حال حرکت هستند پذیرایی می کنند تا ارادت خود را اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) نشان دهند.
گاهی دسته ای که به راه می افتد در راه به حسینیه‌ها و مساجدی که در مسیر حرکت آنها قرار می گیرند هم می روند و برای لحظاتی در آن مکان به سینه زنی و عزاداری می پردازند و اینگونه در کنار عزاداری برای امام حسین(ع) و یارانش، آشنایی‌ها و اخوت‌ها نیز در این مراسم شکل می گیرد.
اما وقتی موکب به مقصد می رسد، حسینیه یا مسجد مقصد هم با تشکیل یک موکب که شامل افراد و عزاداران آن نقطه می شود چند ده متری به پیشواز آنها می روند و هر دو گروه اقدام به سینه زنی می کنند، در این مکان دسته یا موکب حسینه میزبان با خواندن شعار «اهلاً و سهلاً مرحبا بیکم جیتوا تعازونه الله یعازیکم» به این معنی که «خوش آمدید که در عزاداری ما شرکت می کنید خدا در عزاداری شما شرکت کند» به موکب مهمان خوش آمدگویی می کنند.
بعد از این دسته‌های دو طرف اقدام به سینه زنی مشترک در حسینیه یا مسجد می‌کنند و بعد از آنها با هم سلام و احوالپرسی می کنند، شب بعد یا چند شب بعد همین مراسم از سوی حسینیه یا مسجد طرف مقابل تکرار می شود.
ویژه نامه روزهای سیاه‌پوشی ایران با هدف آشنایی جوانان با آیین‌های محرمی در چهار گوشه ایران به تهیه و تنظیم بخش گردشگری تبیان در پایگاه اینترنتی تبیان به نشانی www.tebyan.net منتشر شده است./907/