مروری بر کتاب آثار باقیه ابوریحان بیرونی
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب آثار باقیه ابوریحان بیرونی با ترجمه و تعلیق پرویز سپیتمان به تازگی از سوی نشر نی به انتشار رسیده است.
ابوریحان بیرونی یکی از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین دانشمندان سده‌های میانه است، اصطلاح «مردی در هامش» که درباره او به‌کار می‌بریم، تنها بازگوکننده ضعف و احترام ما نسبت به اوست.
انسان در مقابل این برج عظیم دچار تردید می‌شود؛ عظمت او و ناتوانی ما درهم آمیخته، باعث می‌گردد وی مدت‌ها همچنان دست نایافتنی باقی بماند.
آثار باقیه را علامه ابوریحان بیرونی ـ دانشمند نابغه شهیر ایران ـ استادالرئیس در علوم ریاضی و نجوم و طبیعیات و جغرافیا...، هم به‌عنوان دانشمندی تاریخدان و پژوهشگر گاهشناسی ها، اخبار و اطلاعات فراوانی از «قرن های گذشته» خصوصاً به لحاظ جوانب اجتماعی و فرهنگی «ملل قدیمه» فراهم کرده است، که در عین حال تصویری دقیق هم از عصر مؤلف به دست می‌دهد؛ چنان که خلاصهٔ تقویم های مختلف نجومی یا ملی اقوام است، که توصیفات کامل از همه گاه شماری‌ها و اعیاد معمول ملل و ادیان فرامی نماید.
بیرونی نخستین تحریر این کتاب را به سال 391 هجری قمری هنگامی که در گرگان و در خدمت امیرشمس المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری (388 – 403 هجری قمری) بسر می برده، به نام او نوشته است؛ سپس تحریری دیگر از آن «تا حدود سال 427 ه.ق» با اضافاتی پرداخته است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و بیست و یک فصل (در چاپ جدید 22 فصل) به ترتیب: در ماهیت شب و روز و آغاز آنها، در ماهیت سالها که از ترکیب روزها و ماهها حاصل گردد در چگونگی مبدأهای تاریخی و تقویمی، در اختلاف عقاید ملل راجع به ذوالقرنین، در چگونگی ماه های مبادی تاریخ، در چگونگی تاریخشناسی ها و ازمنه سلاله های شاهان، ادوار سالها و مبادی آنها، شهور و سنوات یهودیان، مبادی پیامبر نمایان و جماعات منسوب به آنها، در اعیاد و شهور ایرانیان و سغدیان و خوارزمیان، در اصلاح تقویم خوارزمیان، در ایام تقویم یونانی که با ملل دیگر مشترک است، در اعیاد و ایام روزه داری در ماه های یهود، در اعیاد و ایام تقویم سریانی مربوط به مسیحیان ملکایی، در اعیاد و ایام روزه مشابه و منطبق با آن مسیحیان، در اعیاد مسیحیان نسطوری و ایام فطر آنها، در اعیاد مجوسان قدیم و روزه و فطر صائبان، در اعیاد عرب، در اعیاد مسلمانان و آخر سر مباحث راجع به منازل قمر (طلوع و غروب آنها) و تصاویر جسم نما و جز اینهاست.
نخستین ترجمه از کتاب الاثار الباقیه بیرونی به فارسی، از ادیب شهیر ملافیروز پارسی پسر ملا کاووس هندی بوده و پرویز سپیتمان (اذکائی) به تازگی آثار باقیه را را ترجمه و تعلیقاتی بر آن افزوده است.
ترجمه فارسی حاضر از نوع «مقید» است یعنی با رعایت دقیق «امانت» و وفاداری، پایخوان که نه آزاد است و نه مبسوط؛ چه برابر هر کلمه عربی واژه فارسی مناسب آن در قبال مترادفات الفاظ هم در واژه های همان معانی گزین شده است. بر روی هم، نثری است «فارسی گرا» و نه هرگز فارسی «سره» نویسی و در اختیار لغات هیچ افراط یا تفریطی صورت نگرفته، بلکه اصل اعتدال در گزینش واژه ها و روال طبیعی زبان فارسی رعایت شده است.
آثار باقیه اثر ابوریحان بیرونی با ترجمه و تعلیق پرویز سپیتمان (اذکائی) در شمارگان 1000 نسخه، 948در صفحه ، قطع وزیری و به بهای پنجاه و شش هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است./998/د102/ق