کتاب جستارهایی در مدرسه کلامی قم روانه بازار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب جستارهایی در مدرسه کلامی قم نوشته جمعی از پژوهشگران و تحقیق پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام در سال 1395 از سوی مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث منتشر شد.

در بخشی از سخن آغازین این کتاب می خوانیم: شیعیان با بهره گیری از معارف اهل بیت علیهم السلام و در پرتو خرد ورزی، حرکت فکری و کلامی خود را از همان آغاز در مدینه و بر محور خاندان وحی پایه گذاری کردند. اصلی ترین باورهای شیعه در این مدرسه مطرح شدند و کلام شیعه شکل گرفت و می توان مدرسه مدینه را پیشگام عرصه کلام اسلامی به شمار آورد.

با آغاز سده دوم، معارف اعتقادی اهل بیت علیهم السلام در یک نهضت علمی در کوفه انتشار یافت و در قالب مفاهیم و نظریه های علمی تبیین شد. اصحاب امامیه در کوفه که دریافت حقایق دین را در پرتو تذکار و تعالیم وحی میسور می دانستند، با دو رویکرد مختلف به تبیین معارف اعتقادی پرداختند و دو جریان مهم کلامی را پدید آوردند: یک جریان، با رویکردی کلامی به دنبال تبیین عقلانی معارف وحیانی  و دفاع از آن در مقابل جریان های فکری رقیب بود و جریان دیگر، با رویکردی حدیثی در پی فهم دقیق همان معارف و عرضه آنها به جامعه مؤمنان.

این کتاب در سه فصل با عناوینی همچون «شکل گیری»، «اندیشه ها و آثار» و «شخصیت ها» تهیه و تنظیم شده است که که فصل اول دربردارنده مطالبی از قبیل مدرسه کلامی قم، خاندان اشعری و تأثیر آن بر سیر تحول مکتب حدیثی قم و اخراج راویان از قم؛ اقدامی اجتماعی یا اعتقادی است.

«انتقال میراث حدیثی کوفه به قم؛ جایگاه و نقش ابراهیم بن هاشم»، «جریان متهم به غلو در قم»، «بازخوانی سیره حدیثی محمد بن خالد برقی»، «زمینه های تاریخی کتاب کافی با تکیه بر جنبه های کلامی»، «کلینی و عقل گرایی»، «گستره علم امام از منظر کلینی و صفّار» و «عقل گرایی شیخ صدوق و متکلم بودن او» از جمله موضوعاتی است که در فصل دوم این کتاب به آنها پرداخته شده است.

در فصل سوم کتاب نیز مطالبی همچون «بررسی شخصیت و احوال عبدالله بن جعفر حمیری»، «سعد بن عبدالله اشعری»، «جایگاه محمد بن حسن صفّار و کتاب بصائرالدرجات در میراث حدیثی شیعه» و «علی بن ابراهیم بن هاشم» به چشم می خورد.

در بخش دیگری از این کتاب آمده است: «مدرسه کلامی قم» از نخستین مدارس فکری امامیه است که پس از کوفه به تدوین، پالایش و نظام سازی در حوزه معارف کلامی دست یازید و میراث گرانسنگی به یادگار گذاشت.

گرچه رویکرد عمومی در قم، رویکرد حدیثی بود و مشایخ این مدرسه از ورود به عرصه نظریه پردازی و تبیین های خارج از چارچوب نص پرهیز می کردند، اما در نظر ایشان همواره معرفت دینی در قالب یک نظام فکری، برای روشن کردن مفاهیم و نشان دادن نظام معرفتیِ درون متن مقدس به تبیین پرداخته، در رویارویی با اندیشه های مخالف پا به عرصه نقادی و ردّیه نویسی نیز گذاشتند.

بدین ترتیب مدرسه قم برگی مهم در تاریخ کلامیه را رقم زد، با این همه در گذر تاریخ و در فرآیند تطور کلام امامیه، با جایگزین شدن شیوه های جدید کلامی، جایگاه کلامی قم و نقش نام آوران این مدرسه فکری در کلام امامیه به فراموشی سپرده شد.

کتاب جستارهایی در مدرسه کلامی قم نوشته جمعی از پژوهشگران و تحقیق پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام در سال 1395 با شمارگان 500 نسخه و به قیمت 15000 تومان از سوی مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث در 356 صفحه منتشر شده است./907/پ202/ق