موانع پژوهش در حوزه / مسئولان حوزه از پژوهشگران حمایت کنند

اشاره: برای پیشرفت علمی و آموزشی و رسیدن به حداقل های توسعه یافتگی، تحقیق و پژوهش سنگ بنای اولیه به شمار می رود و از این جهت است که همواره میان کم و کیف عملکرد پژوهشی در هر جامعه و میزان توسعه یافتگی آن جامعه، رابطه مستقیمی برقرار است.

به همین خاطر خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام علی محبی، عضو هیئت رئیسه مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت‌وگویی داشته است.

متن کامل این گفت‌وگو بدین شرح است:

رسا ـ درباره اهمیت و ضرورت پژوهش در عصر حاضر قدری توضیح دهید.

ضمن تبریک هفته پژوهش برای پژوهشگران محترم در اهمیت امر پژوهش همین بس است که خداوند در قرآن کریم در این باره می فرماید: «ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ» که قلم نمایانگر پژوهش است و از قلم پژوهش ها به وجود آمده و ثابت می ماند و طبق برخی از روایات، قلم اولین چیزی است که خداوند آفریده است و قسم خوردن خداوند به قلم نشان از اهمیت آن است که مورد قسم قرار گرفته است و این بهترین دلیل بر اهمیت پژوهش است.

از امیرالمؤمنین(ع)در غررالحکم نقل شده است که می فرماید: سنتی افضل از تحقیق نیست و بدون تحقیق حتی اجتهاد و تلاش هم سودی نخواهد داشت؛ و به همین جهت است که به طلاب عزیز در حوزه سفارش شده است که به امر پژوهش اهتمام کرده و ساعاتی را برای آن اختصاص دهند.

برای جوانان نخبه ما در حوزه های علمیه و یا حتی دانشگاه ها که در زمینه پژوهش دارند بهترین راه موفقیت آنها امر پژوهش و تحقیق است که رهبر معظم انقلاب نیز با جدیت تمام از آنها حمایت می کند چنانکه می فرمایند: «تا نفس دارم از آنها حمایت می کنم».

رسا ـ وضعیت پژوهش در حوزه ها را چگونه ارزیابی می فرمایید؟

پژوهش در حوزه از قدیم امری مرسوم بوده است و با وجود اینکه وسایل پژوهش درآن دوران بسیار کم بود و دسترسی به آن مقدار هم بسیار سخت بوده است و علاوه بر اینها از آزادی برای پژوهش نیز برخوردار نبوده و برخی در غربت، تبعید، مخفیانه و یا در  زندان و با خون خود به نگاشتن کتاب و تحقیق می پرداختند؛ به عنوان مثال مرحوم علامه مجلسی که 110 جلد کتاب بحارالانوار را با وجود کاستی های فراوان در امر پژوهش، تحقیق و جمع آوری کرد.

 الحمدلله امروزه وسایل و ابزارهای تحقیق و پژوهش، متعدد و فراوان بوده و در دسترس محققین و پژوهشگران است و می تواند کمک حال بسیار خوبی برای آنان باشد.

رسا ـ با توجه به اینکه شما مدت 20 سال مدیریت مدرسه فاطمی را بر عهده داشتید، در امر پژوهش چه محورهایی را مدّ نظر خود قرار می دادید؟

یکی از محورهای اصلی کار ما آموزش پژوهش محوری بود و معاونتی با نام معاونت آموزش در مدرسه فاطمی ایجاد کرده بودیم و بسیار مورد استقبال قرار داشت و فعالیت های خوبی در آنجا شکل گرفت و نتایج بسیاری را به ارمغان آورد و حتی مجله ای با نام سِدرَةُ المُنتَهی به صورت ماهیانه و یا به صورت فصلی و با همکاری طلاب سطح سوم به بالاتر چاپ و منتشر می شد که کاری بسیار زیبا و با فایده بود و بحث تحقیق و پژوهش را در بین طلاب عزیز رشد می داد؛ به همین خاطر باید زمینه سازی های مناسبی در این امر صورت گرفته و مقدمات فعالیت های پژوهشی طلاب در حوزه های علمیه بیشتر و بهتر شود.

رسا ـ آیا مسئولین امر در حوزه های علمیه به امر پژوهش توجه می کنند؟

الحمدلله وضعیت پژوهش در حوزه های علمیه به نسبت به سال های گذشته قابل توجه و خوب است و معاونت محترم پژوهش، با راهنمایی های مدیریت محترم حوزه های علمیه فعالیت های خوبی را در این باره انجام و یا در حال انجام دادن هستند و قدم های مثبتی را برای حمایت از پژوهشگران برداشته اند.

 حمایت از پژوهشگران جزء وظایف مسئولین و مدیران حوزه های سراسر کشور است و باید زمینه های پژوهش را همچون تعلیم آماده کرده و پژوهشگران را حمایت کنند که پژوهش، اصلی ترین پایه رشد طلاب و دانش آموختگان حوزوی است و هر چقدر عمق پژوهش های علمی افزایش پیدا کند دستاوردهای عینی و ملموس تری را نصیب جامعه علمی کشور و جامعه خواهد شد.

رسا ـ امروزه چه کاستی هایی در امر پژوهش وجود دارد؟

بدون شک کاستی هایی در امر پژوهش وجود دارد و چنانکه از طرف رهبر معظم انقلاب امسال، سال پشتیبانی ها و مانع زدایی ها انتخاب و نام گذاری شده است، باید مسئولین امر در حوزه های علمیه نیز ضمن پشتیبانی از پژوهشگران، موانعی را که در مقابل پژوهشگران است را برداشته و مرتفع کنند.

رسا ـ چه موانعی سر راه پژوهشگران حوزوی است؟

پژوهشگران حوزوی با موانع متعددی رو به رو هستند که من به برخی از موانع عمده این امر اشاره می کنم؛ اولین مانع از موانع موجود، مانع اقتصادی است که گریبان گیر خیلی از پژوهشگران شده و اکثر طلاب را از پرداختن به چنین اموری منصرف می کند.

خیلی از افراد دوست دارند تحقیق های آنها چاپ شده و منتشر شود ولی با وجود مانع اقتصادی دل به این کار نمی دهند و باید تدبیری اندیشه شود که این افراد بتوانند پژوهش های خود را به چاپ رسانده و در اختیار دیگران قرار دهند.

دومین مانع، تقلید و عدم خلاقیّت در پژوهش و پژوهشگران است که موازی کاری باعث عدم رشد حوزه های علمیه است و باید خلاقیت هایی در این زمینه صورت بگیرد؛ خصوصا نسبت به مسائل مستحدثه.

سومین مانع در امر پژوهش نگاه صرف اقتصادی و درآمد زایی به پژوهش است که برخی از افراد پژوهش های خود را با هدف مادی و کسب درآمد انجام می دهند که صحیح نبوده و باید با هدف تعالی و رشد جامعه تحقیق و پژوهش صورت پذیرد.

چهارم، فقدان سیستم اطلاع رسانی و ساختارهای ارتباطی بین پژوهشگران است که باید زمینه این امر در حوزه های علمیه ایجاد شود و اطلاع رسانی های قوی صورت بگیرد تا همه بتوانند در راه پژوهش از آنها استفاده کرده و مطلع شوند.

پنجم، عدم حمایت از پژوهشگران است که در این باره باید اقدامات تشویقی و حمایت های ویژه ای را در دستور کار قرار داده و به این امر اختصاص داده شود تا امر پژوهش در بین طلاب مستعد فراهم شده و استقبال گسترده ای از طرف آنان صورت پذیرد.

رسا- به طلاب و پژوهشگران حوزه چه توصیه ای دارید؟

 در پایان باید به یک پژوهشگر نمونه اشاره کنم که امام خمینی(ره) در کلام بلندی درباره آن فرمودند: «تمام کتاب های ایشان بی استثنا مفید است» و آن کسی نیست جز شهید مرتضی مطهری که از شخصیت بسیار بالایی برخوردار بود و لازم است که طلاب و پژوهشگران جوان حوزه های علمیه، جای خالی چنین افرادی را پر کنند.