شماره ۱۵۴ فصلنامه «مشکوة» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 154 فصلنامه «مشکوة» امتیازی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با مدیرمسئولی سید محمود مرویان حسینی و سردبیری محمد مهدی رکنی یزدی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 146صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

معنای پنهان متن داستان موسی و خضر؛ خوانش پدیدارشناختی و هرمنوتیک آیات 65-82 سورۀ کهف

سیدهدایت جلیلی؛ فرزانه روهی

چکیده: تلقی جدید از دین مبتنی بر فهم پدیدار‌های دینی است. قرآن به‌عنوان متن دینی مسلمانان، محصول واقعیات‌ زنده و تاریخی است. واقعیاتی که از حقیقتی عینی و ملموس پرده برمی‌دارند. داستان همراهی خضر و موسی در آیات سورۀ کهف، نمونه‌ای از این واقعیات و پدیدارهای متن قرآنی است. در این جستار با مطالعۀ موردی داستان همراهی خضر و موسی به بررسی خوانش معنای پنهان متن در معنای آشکار آن، با تحلیل روش پدیدارشناسانه پرداخته شده؛ به‌سخن دیگر، نگارندگان به بررسی و چگونگی فهم هرمنوتیکی «متن بما هو متن» _ که باید نقطۀ اتکای کنش خوانش، فهم و تأویل باشد_ پرداخته‌اند. فهمی که قصد متن و معنای درون‌متن قرآنی را جویا می‌شود و درنتیجه بر هم‌راستا بودن معنا و مفهوم، در سطوح معنایی آشکار و پنهان متن صحه می‌گذارد. این امر با تحلیل پدیدارشناسانه میسر است تا از این طریق برای بازسازی تأویل کوشش شود.

بررسی تأثیر دل‌بستگی ایمن در شکل‌گیری هوش هیجانی و انس دینی کودکان در سنین 1-3 سالگی، از دیدگاه آموزه‌های دینی و روان‌شناسی

علی محمدی آشنانی؛ ربابه عزیزی

چکیده: دل‌بستگی، پیوند عاطفی عمیقی است که بین هریک از ما و افراد خاصی برقرار می‌شود. از منظر روان‌شناسان، دل‌بستگی ‌ایمن در سنین 1-3 سالگی بین فرزند و والدین، نقش مهمی در رشد و پرورش عاطفی، افزایش هوش و الگوگیری دینی فرزند از والدین دارد. در آموزه‌های دینی نیز گفتار و رفتار مودت‌آمیز در خانواده، مورد تأکید قرار گرفته است.

این جستار به‌روش توصیفی _ تحلیلی از نوع هم‌بستگی و به‌صورت تطبیقی انجام یافته است. هدف جستار واکاوی نقش سبک‌های دل‌بستگی در پرورش هوش عاطفی، انس دینی و بررسی میزان ارتباط و پیوند دل‌بستگی ایمن با پرورش دینی کودک بوده و یافته‌ها نشان‌دهندۀ آن است که توجه به نیازهای عاطفی فرزند، مهرورزی و گفتار محبت‌آمیز، موجب شکل‌گیری دل‌بستگی ایمن و افزایش هوش هیجانی ‌شده و والدین را به‌عنوان قهرمانان زندگی، به الگوی کودک تبدیل می‌کند و رفتار و گفتارِ دین‌دارانه آنان، موجب انس ‌دینی کودک با خداوند متعال و گرایش به آموزه‌های دینی می‌‌شود.

معناشناسی روایی مفردات قرآن نزد قرآن‌پژوهان امامیه؛ رهیافت‌ها و نمونه‌ها

علی راد؛ حامد دهقانی فیروزآبادی

چکیده: «معناشناسی روایی» رویکردی معناشناختی است که گذشته از احتجاج به روایات لغوی (روایاتی که در آن‌ها معنای یک واژه تبیین شده است)، تمامی احادیث اهل بیت؟عهم؟ را به‌‌عنوان منبعی از کاربردهای اصیل زبان عربی، مورد تحقیق قرار داده و به آن‌ها احتجاج می‌کند. ارزیابی رهیافت قرآن‌پژوهان امامیه به این رویکرد، مسئلۀ اصلی این جستار است. بررسی فعالیت‌های معناپژوهی قرآن‌پژوهان امامیه نشان از آن دارد که ایشان، اعم از فقها، مفسران و لغویان، غالباً رهیافتی همسو و همدل با روایات لغوی داشته‌اند و در بیشتر مواردی، که به روایتی لغوی دست یافته‌اند، از آن یاد کرده و درصورت تعارض روایت با اقوال لغویان، تعارض را حل کرده و یا دیدگاه روایی را ترجیح داده‌اند. گرچه در گوشه و کنار آثار قرآن‌پژوهان امامیه می‌توان نشانه‌هایی از احتجاج به کاربردهای روایی واژگان قرآن را یافت؛ اما درمجموع ایشان به علت دشواری این شیوه نتوانسته‌اند، از آن بهره چندانی ببرند. در این میان سه واژه‌پژوه بزرگ شیعه، سید نورالدین جزایری، سید علی‌اکبر قرشی و علی کورانی عاملی، توجه بسیاری به این رویکرد داشته‌اند.

‏ تأثیر تحریف واژگان در برداشت از دستورات غذایی روایات

عارفه بهبودی املشی؛ محمد جمال الدین خوش خاضع

چکیده: بخشی از روایات معصومان(ع)  به روایات طبی و به‌طور خاص به دستورات غذایی اختصاص دارد که بر سبک زندگی و سلامتی مردم تأثیر بسزایی می‌گذارد. همین تأثیر، اهمیت بررسی فقه‌الحدیثی و شناخت روایات محرّف از روایات اصیل را دوچندان می‌کند. ویژگی‌هایی مانند نقل شفاهی و عدم کتابت در سال‌های نخستِ نقل، روایات را دستخوش آسیب‌ها و تصرفات لفظی در سه سطح حروف، واژگان و عبارات کرده است که در این جستار، موارد تحریف روایات تغذیه در سطح واژگان با روش توصیفی_ تحلیلی بررسی شده است. نتایج جستار نشان می‌‎‌دهد که تحریف‌‎های رخ‌داده، در برخی موارد می‌‎تواند بر فهم مخاطب از سخن معصوم(ع) و به تبع آن بر سبک زندگی او تأثیر ‌گذارد. بدیهی است توجه نکردن به این تحریف‌‎ها و درنتیجه به‌کارگیری روایات محرّف در زمینۀ دستورات غذایی می‎‌‌‌‌تواند، سلامتی انسان‎‌‌ها را با عوارضی جبران‌ناپذیر روبه‌رو سازد. البته برخی تحریف‎ها نیز تفاوت فاحشی در فهم مخاطب از روایات تغذیه ایجاد نمی‎کند که بررسی آن‎ها می‌‎تواند فواید فقه‌الحدیثی داشته باشد.

بررسی، نقد و تبیین مفهوم جامعیت قرآن

البرز محقق گرفمی؛ رضا حق پناه؛ سیدعلی دلبری

چکیده: آیاتی از کلام الهی و پاره‌ای از گفتار پیشوایان دین به موضوع «جامعیت و شمول قرآن بر هر چیزی» اشاره دارد. یافتن گسترۀ موضوعات و احکام قرآنی، در سامان بخشیدن به محدودۀ خواسته‌‏ها و بهره‌گیری افراد از آن، نقش محوری دارد؛ ازاین‌رو دانشوران همواره  درپی یافتن گسترۀ موضوعات قرآنی هستند. دیدگاه‌های رایج در این موضوع عبارت‌اند از: جامعیت مطلق قرآن در گسترۀ همۀ دانش‌ها، جامعیت مطلق قرآن در حوزۀ معرفت دینی، جامعیت قرآن در بیان سررشته‌‏های حوزۀ معارف دین و جامعیت قرآن نسبت به دیگر کتاب‌های آسمانی. این جستار با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‏‌ای و روش توصیفی_ تحلیلی، در پی بازخوانی و نقد دلایل چهار رویکرد یادشده است. روی‌آورد برگزیده، با محور قرار دادن هدف؛ یعنی قلمرو موضوعات قرآنی و روش‌های هدایت قرآن، جامعیت قرآن را  به معنای بهره‌گیری از تمامی‌مدلول‌ها و اشارات قرآنی، در کنار راهنمایی قرآن به پیروی از پیشوایان دین و عقل رشدیافته می‌داند. به سخن دیگر، قرآن با راهنمایی  آدمی‌ به سه رکن هدایت؛ یعنی  کلام وحیانی، پیشوایان الهی و حکم خرد استوار، جامع‌ترین روش هدایت انسان را ارائه کرده است؛ نه اینکه همۀ امور مربوط به هدایت را  به‌گونه‌‏ای مستقیم در دلالت‌های آیات خود گنجانده باشد.

«ثُلَّه» در قرآن کریم: قلیل یا کثیر

محسن رجبی قدسی؛ مهین داوودی

چکیده: در سنّت تفسیری به طور معمول، آیات «وَالسّابِقونَ السّابِقونَ* أُولئِکَ المُقَرَّبونَ * فی جَنّاتِ النَّعیمِ* ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلینَ* وَقَلیلٌ مِنَ الآخِرین» (واقعه/ 10-14) این‏گونه فهم شده است که شمار سابقان و مقرّبان در امّت‏های پیشین، نسبت به امّت خاتم پیامبران(ص) بیشتر بوده‏ است. این باور بر این اساس شکل گرفته است که «ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلینَ » در تقابل با «وَقَلیلٌ مِنَ الآخِرین»  قرار دارد؛ حال آنکه «ثلّه» در زبان عربی به معنای «قلیل» نیز به کار می‏رود. گذشته از این، بر پایۀ آموزه‏های قرآن و حدیث، کثیری از امّت‏های پیشین فاسق بوده‏اند؛ ازجمله در سورۀ حدید، مجاور سورۀ واقعه آمده است: «وَلا یکونوا کَالَّذینَ أوتوا الْکِتابَ مِن قَبلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَت قُلوبُهُم وَکَثیرٌ مِنهُم فاسِقون» (حدید/ 16) و نیز «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهیمَ وَ جَعَلْنا فی‏ ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ الْکِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ»‏ (حدید/ 26)؛ بنابراین، «مقرّبان» هم در پیشینیان و هم در پسینیان، «قلیل» بوده‏ و هستند.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه «مشکوة» می توانند با شماره تلفن 09391942150 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس  http://chistorys.ir مراجعه کنند یا تماس بگیرند.