لزوم تبدیل وضعیت پژوهش های حوزوی از فن و مهارت صرف به دانش

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام ابوالفضل هادی‌منش، مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه در نشستی که با عنوان«ضرورت راه اندازی رشته پژوهش پژوهی» برگزار شد بیان داشت: حوزه‌های علمیه با سابقه فاخر، ارزشمند و هزار ساله خود در قالب سنت‌های پژوهشی که در آن رواج داشته دانش گسترده و سرمایه عظیم علمی ای را در جریان قرن های متمادی تولید کرده و گسترش داده است و ما امروز باید به صیانت و تحفظ بر این اندوخته‌های عظیم علمی در حوزه مبادرت ورزیم.

وی افزود: برای تحفظ بر این سرمایه عظیم علمی و تداوم در سیر تولید علم فاخر دینی در حوزه های علمیه، امروزه باید به دنبال آن باشیم که پژوهش از وضعیت یک مهارت صرف و یک فن، به یک دانش تبدیل گردد. برای تولید یک دانش باید ارکانی چون نظامِ مسائل، روش، منابع، هدف و غایت تامین شود تا یک علم، هویت پیدا کند. و امروز پژوهش در حوزه های علمیه چنین جایگاهی را یافته که بتواند در قالب یک رشته با عنوان پژوهش پژوهی عرضه گردد. و این ایده می تواند به عنوان یک ایده علمی و پژوهشی برای دیگر نهادها نیز قابل مطرح شدن باشد به شرطی که این نهادها از سرمایه و اندوخته کافی برخوردار باشند.

مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه اضامه کرد: اما طبق سند نظام جامع پژوهش حوزه­های علمیه از جمله وظایف و برنامه‌های این حوزه و نهاد علمی، طراحی و مهندسی رشته­های علوم اسلامی و بینارشته­ای متناسب با نیازهای حوزه­های علمیه کشور و جوامع بشری است.

حجت الاسلام هادی منش بیان داشت: ابتدا باید راه اندازی دانشِ «پژوهش پژوهی» در سه حوزه چیستی، چرایی و چگونگی توجیه گردد که این رشته چیست و چرا و چگونه باید آن را راه اندازی نمود. در مفهوم شناسی دانش پژوهش پژوهی، از پنج طریق می توان دانش پژوهش را تعریف کرد. می دانیم که علم در تعریف جهانی خود عبارت از تلاشی نظام‌مند است که دانش را در قالب توضیحات و پیش‌بینی‌های قابل آزمایش درباره تمامیت جهان می‌سازد و آن را سازمان می‌دهد. ارسطو هم در تعریف خود، دانش را مجموعه‌ای از آگاهی‌های قابل اتکا می‌داند که از لحاظ منطقی، قابل توضیح باشند.

وی افزود: در بخش چیستی و مفهوم شناسی دانش پژوهش ما باید یکی از این پنج مسیر را برای تعریف طی کنیم. ما شناخت دانش پژوهش از طریق تحلیل منطقی موضوع آن می توانیم انجام دهیم یا از طریق بررسی و تحلیل مفهومی آناز طریق واژگان مترادف و هم­ارز با این مفهوم یااینکه از طریق شناخت و بررسی نظام و شبکه مفهومی از طریق شبکه و نظام مفاهیم پژوهش و گستره مفهومی آن را بشناسیم یا از طریق بررسی نظام مسائل یا سرفصل‌های آن مانند: اخلاق پژوهش، انواع و روش‌های پژوهش، عناصر و فرایندهای پژوهش، حقوق پژوهش و مانند اینها یا از بررسی وجه تمایزات دانش پژوهش با دانش­های هم­افق آن مثل منطق، یا معرفت­شناسی، یا علم اصول آن را بشناسیم.

مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی در بخش ضرورت و چرایی راه اندازی این رشته، موارد چون کاستی­های وضعیت فعلی آموزش پژوهش در حوزه­های علمیه، رسالت­ها و وظایف اصلی حوزه­های علمیه در شرایط فعلی و نیز ضرورت توجه و نگاه گسترده­تر و عمیق­تر به این مقوله در حد تأسیس یک رشته علمی با توجه به تولیدات فاخر و گسترده حوزه های علمیه و همچنین مأموریت و اهداف مصوب و مورد تأکید در اسناد  بالادستی مبنی بر گسترش و تقویت گفتمان پژوهش در حوزه­های علمیه را مطرح کرد و اظهار داشت: ما به دلیل نیاز به تربیت نظریه پرداز غیر مصرف کننده و محقق جامع آشنا به روش­های گوناگون و توانا در اسلامی­سازی علوم باید پژوهش پژوهی را در قالب یک رشته ببینیم چون نیاز وافری به تربیت استاد تخصصی در زمینه پژوهش و پژوهش­شناسی هستیم تا بتوانیم علم دینی سرشار حوزه های علمیه در سابقه دیرپای تاریخی آن را بازتولید کنیم و ارتقا ببخشیم.

حجت الاسلام هادی منش در پایان به بررسی عناوین مهم رشته دانش پژوهش پرداخت و الزامات و شرایط راه اندازی این رشته را نیز تبیین کرد.