تعامل مسجد با مدرسه برای جذب اقشار گوناگون دانش آموزان

به گزارش خبرگزاری رسا، سومین نشست تجربه‌نوردی فرهنگی با موضوع «مسجد قلب تپنده؛ شیوه‌های نوین جذب نوجوانان به مسجد» با هدف هم‌افزایی مسئولان، اعضای تشکل‌های مردمی و فعالان فرهنگی و اجتماعی به همت خانه فناوری‌های فرهنگی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان و اداره مشارکت‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری اصفهان برگزار شد.

اسما آقابابائیان، حائز رتبه برتر در رویداد ملی رشدآوند، مبلغ و فعال فرهنگی و مشاور کودک و نوجوان در آغاز این نشست اظهار داشت: در گذشته مساجد جایگاه ویژه‌ای میان مردم داشتند و علاوه بر امور عبادی، امور دیگری همچون فرهنگی، اجتماعی و حتی تعلیم و تربیت نیز داخل مساجد انجام می‌شد. متأسفانه امروزه ما با این چالش مواجه شده‌ایم که مساجد جایگاه گذشته خود را ندارند. هنگامی که به یک مسجد مراجعه می‌کنید تا چه میزان شور و نشاط در آن می‌بینید؟ چند درصد از صفوف را کودکان، نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند؟ وی افزود: مسئله‌‌ای که ذهن هر مبلغ و فعال فرهنگی را به خود مشغول می‌کند این است که چرا مسجدی که می‌بایست محل حضور قشر جوان‌تر باشد و صدای بچه‌ها در آن شنیده شود، خالی از آن‌هاست؟ در صورتی که رویدادهایی همچون اعتکاف نشان داد بازگشت دانش آموزان، کودکان و نوجوانان علی‌رغم آسیب‌های اجتماعی و هجمه‌هایی که وجود دارد، فطرتا به مسجد و فضای مذهبی است.

این مبلغ و فعال فرهنگی با بیان چگونگی آغاز فعالیت خود توضیح داد: این چالش در سال 92 برای من به وجود آمد. هنگامی که وارد یک محله جدید شدم و متوجه شدم مسجد آن محله، شور و نشاط لازم را ندارد و همسن و سالان خودم در آنجا حضور ندارند. این شرایط باعث شد ایده‌ای در ذهن من جرقه بزند. البته ارتباط‌گیری با خادم مسجد، هیئت امناء، امام جماعت و... برای خانم‌ها بسیار سخت است؛ اما بدانید اگر در راهی با اخلاص قدم برداریم خداوند دستمان را می‌گیرد.

وی تصریح کرد: وقتی وارد آن مسجد شدم فهمیدم که آنجا نیز مانند محله‌های دیگر دچار آسیب‌های اقتصادی است و مردم آنجا از نظر معیشتی دچار مشکل هستند. عدم حضور کودکان و نوجوانان نیز در مسجد آن محل به چشم می‌آمد. سروصدای بچه‌ها هم همان‌طور که ممکن است با آن مواجه شده باشید، موجب آزار و اذیت بزرگترها می‌شد و بچه‌ها بعضا با تنش‌هایی مواجه می‌شدند. از همین رو فکری به ذهنم رسید که اگرچه ساده بود؛ اما توانست به نوبه خودش اثری بزرگ داشته باشد. ماحصل آن ایده چنین بود که اکنون حدود 200 نفر به شکل ثابت در رده‌های سنی جوان، نوجوان و کودک و حدود 100 نفر نیز به شکل متغیر وارد این مسجد می‌شوند.

آقابابائیان با اشاره به ایده خود برای فعال‌سازی مسجد یادآور شد: پیاده‌سازی ایده من از آنجا آغاز شد که با یکی از هیئت امنای مسجد که اتفاقا خانم هم بودند در باب بازگشایی یک مهد در مسجد صحبت کردم. سپس به مدت سه هفته با تک‌تک مراجعان به مسجد گفت‌وگو می‌کردم تا فرزندان یا نوه‌های خود را به آنجا بیاورند. نتیجه سه هفته تبلیغ چهره به چهره منتهی به حضور دو نفر شد. روز نخست بازگشایی مهد پس از آنکه خادم مسجد در را باز کرد، دو بچه وارد آنجا شدند.

وی ادامه داد: من به همه می‌گویم ناامید نشوید و هیچ بن‌بستی وجود ندارد. یکی از آن دو بچه در بستر مسجد رشد کرد و امسال از طرف بسیج مساجد به عنوان نوجوان برتر معرفی شد و شبکه اصفهان با او مصاحبه گرفت. این باارزش است که حتی اگر بر روی دو نفر کار کردید، یکی از آن‌ها بتواند رشد کند. خوراکی، یکی از مباحثی است که می‌تواند هنگام جذب بچه‌ها به مسجد مورد توجه قرار گیرد. ما خوراکی‌های بسیار خوب و خوشمزه‌ای برای بچه‌ها تهیه کردیم.

این مبلغ و فعال فرهنگی تشریح کرد: زمانی که بچه‌ها در مسجد بودند خبری از قرآن، احکام و دین نبود. البته چنین چیزهایی وجود داشت؛ اما نه به طور واضح. بچه‌ها تمام یک ساعتی که در مسجد حضور داشتند را به بازی می‌گذراندند یا کاردستی درست می‌کردند. بچه‌ها عاشق آن هستند که عزت نفس داشته باشند و بتوانند کاری را انجام دهند.

جذب شبکه‌ای

وی در خصوص جذب شبکه‌ای گفت: درنهایت آن دو بچه شبکه‌ای تشکیل دادند و بچه‌های دیگر را هم به مسجد جذب کردند. پس از دو هفته، این دو نفر به چهار نفر افزایش یافتند و در روزها و هفته‌های بعد این تعداد افزایش قابل توجهی پیدا کرد در صورتی که ما نقشی در آن نداشتیم. پس اگر بتوانید رفتار و جذب خوبی در رابطه با تعداد کمی داشته باشید، مطمئن باشید همان تعداد کم می‌توانند افراد دیگری را به مسجد و کانون شما جذب کنند.

آقابابائیان یادآور شد: هنگامی که تعداد بچه‌ها به حدود هفتاد نفر رسید زمان جداسازی آن‌ها بود. یکی از چالش‌های ما این بود که اکثر بچه‌هایی که در طول سه ماه جذب مسجد شده بودند، از قشر مذهبی بودند. همان قشری که بیشتر برنامه‌های مذهبی را شرکت می‌کردند و انس بیشتری با مسجد داشتند. ولی مگر مسجد فقط محل حضور همین افراد است؟ اتفاقا این ما هستیم که باید دست مسجد را در دست بچه‌هایی بگذاریم که شاید انس کمتری با آن دارند و نسبت به رویدادهای مذهبی بی‌تفاوت هستند.

تعامل با مدارس در راستای جذب دانش آموزان به مسجد

وی با ذکر راه حل این مسئله افزود: راه حل این چالش و یکی از شیوه‌های نوین جذب این است که شما بتوانید در مدارس نیز فعالیت داشته باشید. مسجد مورد نظر ما دارای سه مدرسه در نزدیکی خود بود. من با مراجعه به آن مدارس با مدیرشان گفت‌وگو کردم. پیشنهادهایی همچون برگزاری جلسات اولیا و مربیان در مسجد و برگزاری مراسمات را هم به آن‌ها ارائه دادم. همچنین وعده دادم که در بحث پذیرایی، اجرای برنامه، نظافت و... هم به آن‌ها کمک خواهیم کرد. پیشنهاد بعدی این بود که اگر چنانچه برنامه‌ یا جشنی در مدرسه داشتند، ما می‌توانیم اجرای آن شامل سخنرانی، نمایش و... را برعهده بگیریم.

این مبلغ و فعال فرهنگی تشریح کرد: سومین پیشنهاد ما برای مدارس، برگزاری کلاس‌های تقویتی و آموزشی در مسجد به صورت رایگان بود. ما در این مرحله با چالش ورود افرادی با ظاهر متفاوت و تیپ‌های عجیب روبه‌رو شدیم و صبوری و زرنگی به خرج دادیم. به این معنا که مدام قربان‌صدقه بچه‌ها می‌رفتیم و هیچ‌گونه تذکری در رابطه با حجاب به آن‌ها نمی‌دادیم. آرام‌آرام بچه‌ها متوجه می‌شدند تصورشان از مسجد با چیزی که وجود داشت متفاوت است و محیط دینی را به‌گونه دیگری می‌دیدند.

وی توضیح داد: نتیجه چنین رویکردی این بود که بچه‌ها در نوبه‌های بعدی حضورشان در مسجد، حجابشان را بیشتر رعایت می‌کردند. فضای معنوی مسجد به قدری می‌تواند تأثیرگذار باشد که خانواده‌ها برای تداوم حضور فرزندانشان در آنجا مدام به ما مراجعه می‌کردند. پس ما محوری را تشکیل دادیم که مسجد در رأس آن بود و محله و مدرسه دو مکانی بودند که بچه‌ها با آن ارتباط برقرار کردند.

رویکرد غیرمستقیم برای انتقال مفاهیم دینی به مخاطبان

آقابابائیان ادامه داد: پس از آنکه برنامه‌های متنوعی برای بچه‌ها برگزار کردیم و آن‌ها جذب مسجد شدند؛ نوبت آن بود که مسائل دینی را نیز به بچه‌ها منتقل کنیم. برای کار با جوان و نوجوان امروزی می‌بایست غیرمستقیم و به صورت مستمر عمل کنیم. برگزاری جشن‌‌های بزرگ با کیفیت عالی، یکی از کارهایی است که سعی کنید در محله‌های خود انجام دهید. به گونه‌ای که بچه‌ها منتظر آن باشند. در جشن اخیر ما به مناسبت روز مادر،300‪ نفر کودک، نوجوان و جوان حضور داشتند.

وی با اشاره به کیفیت برگزاری مراسم در مساجد تأکید کرد: بچه‌های امروزی به دنبال شادی هستند و شما می‌بایست به آن‌ها شادی سالم دهید. در ایام محرم نیز به جای آنکه بچه‌ها را از فضای عزاداری دور کنیم، برنامه متناسبی مانند پرده‌خوانی برایشان اجرا کردیم. سن بچه‌هایی که وارد مسجد ما یعنی مسجد حضرت امیرالمؤمنین می‌شوند از چهار تا بیست سال است. اکثر بچه‌هایی که از سال 92 با ما همراه بودند امروزه جزو مربیان ما هستند.

اهمیت نامگذاری برنامه‌ها

این مبلغ و فعال فرهنگی گفت: اسم دوره‌ها و طرح‌هایی که برگزار می‌کنید باید جالب باشد. ما دوره‌ای به نام «پیاز نباشید» در خصوص خشم و حرف‌های آزاردهنده برگزار کردیم که اسم آن موجب جذب بچه‌ها می‌شد. «عالیجناب» هم نام برنامه دیگری بود که برگزار کردیم. این قبیل طرح‌ها به قدری بازخورد مثبت داشتند که اکنون در سه مدرسه سطح شهرستان نجف آباد درحال اجرا هستند. در طرح «عالیجناب» نیز به اجرای چندین محور از جمله احترام به خود، خلق، خلقت و خالق پرداختیم.

وی افزود: اگرچه ممکن است چنین برنامه‌‌هایی تأثیر آنی نداشته باشند؛ اما همینکه موجب می‌شوند مخاطب در خانه به آن‌ها فکر کند، ارزشمند است. مساجد می‌بایست مباحث علمی را هم مدنظر قرار دهند. ما برنامه‌ای ترتیب دادیم که بچه‌ها با میکروسکوپ کار کنند و ذیل آن مباحث احترام به خالق و نماز را مطرح کردیم.

آقابابائیان در توضیح طرح خود به نام «فقط برای یک سیب» تشریح کرد: در این طرح پس از انجام نیازسنجی متوجه شدیم بچه‌ها در خصوص احکام نیاز به توجه بیشتری دارند. ما در این طرح و در قالب طنز، احکام حجاب، صحبت کردن، دیدن و شنیدن را به صورت سیر داستانی و ذیل بیان داستان مقدس اردبیلی، مفاهیم مورد نظرمان را برای بچه‌ها ارائه می‌کردیم. پس یکی دیگر از شیوه‌های نوین جذب بچه‌ها به مسجد این است که بتوانید آن‌ها را از طریق یک سیر داستانی با خود همراه کنید.