نصیحت هوشمندانه؛ رمز تربیت موفق دختران است

به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، محمدجواد فلاح، دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی و کارشناس برجسته مسائل اخلاقی در رسانه ملی در نشست تخصصی "پدر دختری" با موضوع "پدران و شیوه‌های نصحیت و موعظه دختران" نصیحت را یکی از ارکان اساسی نظام تربیت اسلامی معرفی کرد و اظهار داشت: در متون دینی ما، نصیحت نه‌تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه حقی متقابل میان والدین و فرزندان است. به تعبیر پیامبر اکرم(ص): «الدین النصیحة».

بهانه‌تراشی پدران، شانه خالی کردن از مسئولیت تربیتی است

وی با بیان اینکه در جامعه امروز برخی پدران به بهانه‌هایی همچون «دختران امروز پندپذیر نیستند» یا «زمانه تغییر کرده» از وظیفه تربیتی خود شانه خالی می‌کنند، تصریح کرد: در حالی که نصیحت هوشمندانه و به‌موقع می‌تواند از بسیاری آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.

فلاح سپس با تبیین اصول اساسی در شیوه موعظه دختران به نکاتی از جمله زمان‌شناسی، مکان‌یابی و روش‌شناسی اشاره کرد و افزود: نصیحت در شرایط هیجانی همچون خشم یا اندوه معمولاً اثر معکوس دارد و باید در فضای آرام و صمیمی صورت گیرد، همچنین توصیه مستقیم در جمع نه تنها اثربخش نیست بلکه باعث مقاومت می‌شود.

نصیحت غیرمستقیم؛ روشی کارآمد برای ارتباط مؤثر

دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی استفاده از روش‌های غیرمستقیم مانند تعریف خاطرات، تحلیل محتوای فیلم‌ها و حتی نوشتن نامه را به‌عنوان راهکارهایی برای افزایش تأثیرگذاری نصیحت پیشنهاد داد.

وی در ادامه به برخی خطاهای رایج پدران در نصیحت اشاره کرد و گفت: گاه نصیحت با سرزنش، مقایسه یا تکرار مکررات اشتباه گرفته می‌شود که نتیجه‌ای جز دلسردی ندارد، به گفته امام سجاد(ع): «كَثرَةُ النُّصحِ يَدعو إلَى التُّهمَةِ»؛ نصیحت زیاد، موجب بدبینی و بی‌اعتمادی می‌شود.

دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی سپس به حقوق مخاطب در فرآیند نصیحت اشاره کرد و گفت: مخاطب حق دارد نصیحت را در شرایط مناسب دریافت کند و محتوای آن نیز متناسب با سطح فهم و اقتضائات او تنظیم شود.

تغافل آگاهانه؛ گاه بهترین نصیحت، نصیحت نکردن است

وی در بخش راهکارهای عملی بر «تغافل تربیتی» تأکید کرد و اظهار داشت: گاهی بهترین نصیحت، نصیحت نکردن است، تغافل آگاهانه، فرصتی برای بازاندیشی و خوداصلاحی دختران فراهم می‌آورد، همچنین اولویت‌بندی در تذکر خطاها، تمرکز بر نکات مهم‌تر و بهره‌گیری از تکنیک الگوسازی، از دیگر روش‌های مؤثر در این عرصه است.

دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا نصیحت در عصر حاضر همچنان کارایی دارد، با بیان تجربیات خود در فضای دانشگاهی تأکید کرد: محتوای تربیتی دینی همچنان زنده است، اما نیازمند بازنگری در روش‌های انتقال آن هستیم، نسل امروز با بیان امروزی مثال‌های ملموس و ابزارهای دیجیتال بهتر ارتباط برقرار می‌کند.

مقاومت دختران در برابر نصیحت؛ دلایل و راهکارها

فلاح در پاسخ به سؤالی درباره مقاومت دختران در برابر نصیحت، بر ضرورت ریشه‌یابی این مقاومت، استفاده از تکنیک تغافل و تغییر قالب ارتباطی مانند نامه‌نگاری تأکید کرد.

دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در پاسخ به پرسشی دیگر که درباره کارایی روش‌های سنتی برای نسل Z مطرح شد، گفت: اصول تربیت ثابت است، اما روش‌ها باید به‌روز شود.

فلاح به استفاده موفق از کلیپ‌های کوتاه و روایت‌های تصویری در تدریس‌های خود اشاره کرد و آن را الگویی مناسب برای ارتباط مؤثر با جوانان دانست.

دانشیار گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی در پاسخ به تفاوت‌های تربیتی دختران و پسران به سه تفاوت کلیدی اشاره کرد و گفت: دختران بیشتر ارتباط لمسی - عاطفی می‌طلبند، پسران الگوسازی بصری - عملی را بهتر می‌پذیرند و دختران به استمرار ارتباطات عاطفی حساس‌تر هستند.

سه مرحله در مواجهه با تخطی از خطوط قرمز

فلاح در خصوص آخرین پرسش که درباره واکنش به تخطی دختر از خط قرمزهایی مانند حجاب یا ارتباط با جنس مخالف بود سه مرحله را پیشنهاد داد و گفت: نخست، تحلیل دقیق سهم هر یک از عوامل خانواده و محیط؛ دوم، اصلاح روش نصیحت و بهره‌گیری از روایت‌های غیرمستقیم؛ و سوم همراهی بدون تأیید، به معنای حفظ رابطه در عین عدم پذیرش رفتار غلط.

وی در پایان با استناد به آیه «ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه» تصریح کرد: حکمت یعنی دانستن اینکه چه زمان باید سخن گفت و چه وقت باید سکوت کرد؛ به تعبیر امام معصوم(ع): «کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم» گاه رفتار نیک پدر اثرگذارتر از هزار موعظه است.