"معرفت به امام زمان" در سیره فاطمی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، وقتی دانشمندی از دنیا می‌رود مردم از فقدانش محزون و اندوهگین می‌شوند و بر رفتنش گریه و زاری می‌کنند و می‌گویند صد حیف که از بین ما رفت، اما وقتی نادانی از دنیا می‌رود اینگونه نیست چرا که ارزش انسان به معرفت است و معرفت با دانایی حاصل می‌شود، حال که این‌گونه است باید به گونه‌ای زندگی کنیم که از مصادیق جاهلان نباشیم و زندگی و مرگمان عالمانه باشد.

شاید بپرسید مرگ جاهلانه چگونه مرگی است؟

پیامبر اکرم(ص) در کلامی پاسخ این سوال را بیان می‌فرمایند: «مَن مات و لم یَعرف امام زمانهِ مات میتهً جاهلیه» [۱]، هر کس امام زمانش را نشناسد و از دنیا برود به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است؛ بنابراین بر اساس این کلام شاخص، مرگ جاهلانه مرگی است که بدون معرفت و شناخت امام عصر هر زمانی اتفاق بیفتد.

اما معرفت و شناخت اشاره شده در روایت به چه معناست؟ آیا معرفت فقط به این است که ما اطلاعات شناسنامه‌ای از امام داشته باشیم مثلا بدانیم سال تولد امام چه زمانی است یا پدر و مادر او چه کسانی هستند؟ اگر اینگونه نیست پس معرفت به چه معناست؟

معرفت به امام زمان در سیره فاطمی

به فرموده امام صادق(ع) یکی از شاخصه‌های معرفت نسبت به امام این است که انسان، امام را مفترض الطاعه بداند [۲]، یعنی در تمام امور زندگی، اطاعت از امامش را برخود واجب بداند و مطیع امامش باشد و هر عملی که مطابق با رضایت امام است انجام دهد و هر عملی که مخالف با رضایت اوست ترک کند.

با این تعریف شاید بتوان گفت که معرفت مورد نظر یعنی باور به وجوب تبعیت و به دست آوردن رضایت امام و پیشوا.

حال سوال بعدی مطرح می‌شود که چگونه این رضایت را به دست بیاوریم؟ جواب این سوال را در گفتگوی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه السلام در خصوص حضرت زهرا سلام الله علی‌ها ملاحظه می‌کنیم که وقتی پیامبر اکرم (ص) از امیرالمومنین (ع) سوال کرد که حضرت زهرا س) چگونه همسری است؟

فرمودند: «نعم العون علی طاعه الله»، یعنی خوب یار و یاوری برای اطاعت از خداست[۳].

این سخن معصوم نشان می‌دهد که چقدر امام برای بندگی خدا ارزش قائل است که بالاترین ویژگی یک همسر مناسب را هموار کردن مسیر بندگی و یاریگری در پیمودن این مسیر می‌داند.

پس از این مرحله سوال دیگری مطرح می‌شود که اطاعت و بندگی خداوند مراتبی دارد؛ کدام مرتبه بندگی بالاترین مرتبه ودرجه است؟

پاسخ این سوال را می‌توان از کلام امیرالمومنین(ع) استفاده کرد که فرمودند: «افضل العباده العفاف» [۴]. با ارزش‌ترین عبادت‌ها عفت و پاکدامنی است.

در اینجا باز هم در اوج این قله حضرت زهرا سلام الله علی‌ها را می‌بینیم که عفت در زندگی ایشان موج می‌زند، چرا که بعد از ازدواج وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کار‌ها را تقسیم کردند و فرمودند: "کار‌های درون خانه را حضرت زهرا (س) و کار‌های بیرون از خانه را امام علی (ع) انجام دهد" حضرت زهرا (س) بسیار خوشحال شدند و عرض کردند بعد از اسلام تاکنون به این اندازه خوشحال نشده بودم. [۵]

از این رو می‌گوییم معرفت حضرت زهرا(س) نسبت به امام زمانش در اوج خود بود، چرا که امامش را مفترض الطاعه [۶]می‌دانست و از آنجا که بالاترین درجه اطاعت از امام، بندگی خداست و ارزشمندترین درجه بندگی، عفاف است، بازهم مصداق بارز معرفت را در سیره نورانی حضرت زهرا سلام الله علی‌ها مشاهده می‌کنیم که در اوج عفاف می‌فرمایند: «بهترین زنان کسی است که مرد نامحرم او را نبیند و او هم مرد نامحرم را نبیند.» [۷]آیا معرفت شاخصه دیگری هم دارد چیست؟

یکی دیگر از شاخصه‌های معرفت نسبت به امام زمان این است که انسان امامش را بر همه چیز ترجیح بدهد و هیچ چیزی مانع دفاع از امام زمانش نشود، نه مال دوستی و ثروت، نه خانه و مرکب و نه محبت فرزند چنانچه رسول اکرم صلی الله علیه و آله در خطبه غدیریه فرمودند: «ایهاالنَّاسُ، مَنْ اَوْلی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ؟ قالوا: الله و رَسُولُهُ. فَقالَ: اَلا من کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلی مَوْلاهُ، اللهمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْمَنْ نَصَرَهُ واخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ. [۸]ای مردم! کیست سزاوارتر از شما به شما؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم، پس این علی سرپرست اوست! خداوندا دوست بدار آن را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد.

معرفت به امام زمان در سیره فاطمی

یک نمونه از شاخصه‌های معرفت را باهم در یک ماجرای تاریخی مشاهده می‌کنیم: محمود بن لبید می‌گوید روزی به قبرستان بقیع رفتم دیدم حضرت زهرا(س) گریه می‌کنند، عرض کردم‌ ای دختر رسول خدا: گریه شما ما را آزار می‌دهد چرا گریه می‌کنید؟

حضرت فرمودند: پسر لبید، دو مصیبت دارد، ما را از پای درمی‌آورد. یکی فقدان پدرم رسول خدا(ص) و دیگری ظلم‌هایی که به امیر مؤمنان(ع) می‌شود.

محمود بن لبید می‌گوید: گفتم چرا پدرت قضیه ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) را تمام و محکم نکرد تا خیال مردم راحت شود؟

حضرت فرمودند: پیامبر اکرم فرمودند: «مثلُ الامام مثل الکعبه»، یعنی امام مثل کعبه است، همانطور که مردم به سراغ کعبه می‌روند و کعبه به سراغ مردم نمی‌رود در مورد امام هم باید مردم به سراغ امام بروند. [۹] اگر ترجیح امام بر خود نشانه معرفت است، چگونه با حضور امیرالمومنین(ع) در خانه، حضرت زهرا(س) پشت در رفتند؟

پاسخ این است که اولاً: صدیقه شهیده، ابتدا پشت در نرفتند؛ بلکه جلوی در ایستاده بودند که با دیدن خلیفه دوم و همراهان او به داخل خانه رفتند و در را بستند.

ثانیا اگر این مطلب صحت داشته باشد می‌گوییم در منابع مستند آمده قصد حضرت زهرا از آمدن پشت در، بستن درب خانه و ممانعت از ورود مهاجمان به خانه بوده، زیرا ایشان در نزدیکی در حضور داشته، هجوم مهاجمان را دیدند و سریعاً برای بستن درب اقدام کردند [۱۰]یعنی حضرت پشت در آمدند تا به جهانیان اعلام کنند ما باید به دور امام طواف کنیم و از او محافظت کنیم به گونه‌ای که حتی اگر عزیزترین افراد ما در راه دفاع از امام فدا شوند کنار امام بمانیم و تا ما هستیم نباید اجازه دهیم، دشمن نسبت به اماممان کوچکترین تعرضی داشته باشد./918/ی702/س

حبیب الله معماری

منابع

[1]-كمال الدين صدوق/ج۲-ص ۴۰۹

2-عیون اخبار الرضا، ج 2 ص 259

[3]-بحار ج 43 ص 117

[4]-وسائل الشیعه،ج15،ص250

[5]-مستدرک الوسائل،ج13

[6]-واجب الاطاعت

7-مکارم الأخلاق , جلد 1 , صفحه 233

- [8] بحار الانوار: علامه مجلسی:ج37ص181-182.

[9]-بحارالانوار،ج36،ص312

[10]-تفسیر عیاشی، ج2، ص67