بی‌اطلاعی رئیس جمهور از شاخص‎های جمعیتی کشور

به گزارش خبرگزاري رسا، صالح قاسمی جمعیت‌پژوه در یادداشتی اظهارات اخیر رئیس جمهور پاسخ داد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای دکتر حسن روحانی، رئیس جمهور دولت جهموری اسلامی ایران

سلام علیکم

در بیست و چهارم دیماه و در همایش تجلیل از نمونه‌های ملی بخش کشاورزی فرمودید: «امروز بیش از 83 میلیون نفر جمعیت داریم و هر سال حداقل بیش از یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می‎شود. حالا همین جور که هست، به همین صورت! حالا زاد و ولد بیشتر بشه که واویلاست!! (خنده آقای رئیس جمهور و حضار) فعلا تو همین وضعیت فعلی بیش از یک میلیون سالانه اضافه میشه به جمعیت کشور».

پیرو این سخنرانی و اظهارنظر تامل‎برانگیز حضرتعالی، بعنوان یک کارشناس جمعیت‎پژوه نکاتی را بحضورتان یادآور می‎شوم.
1- حدود هشت سال از هشدارهای جمعیت شناسان و انذارهای رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‎العالی) در مورد تحولات نگران کننده شاخص‎های جمعیت کشور سپری شده است، اما تا قبل از سخنرانی فوق، حضرتعالی حتی یک بار درباره بحران گسترده و قریب‎الوقوع جمعیت کشور سخن نگفته و اعلان نظر نکرده بودید و طی عمر دولت تدبیر و امید، برای حمایت از خانواده و فرزندآوری هیچ اقدام و یا اعلان موضعی نکرده‎اید. چرا؟ آیا دیدگاه‎های دقیق و علمی کارشناسان جمعیت‎شناس ملی و بین‎المللی را باور ندارید؟ یا اینکه در برابر بیانات و مطابات مکرر و موکد رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‎العالی) تکلیف قانونی، شرعی و ملی برای دولت تدبیر و امید متصور نیستید؟

2- حدود هفت سال است «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» در مجلس شورای اسلامی در حال رسیدگی است. یادآور می‎شوم عدم موافقت و همراهی سازمان برنامه و بودجه دولت حضرتعالی مانع اصلی تصویب این طرح گشته و طرح مذکور در چندین نوبت و بخاطر مخالفت نماینده سازمان برنامه و بودجه از صحن علنی مجلس به کمیسیون‎های فرهنگی و بهداشت و ... ارجاع شده است و همچنان با گذشت حدود هفت سال و به واسطه عدم همکاری دولت حضرتعالی، هنوز در صحن علنی مجلس به تصویب نرسیده است.

3- هفت سال پیش و در دوم خردادماه 1391 بود که «مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره مدیریت جمعیت» به تصویب رسیده است و دولت حضرتعالی به عنوان رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی برای این مصوبه لازم‎الاجراء و قانونی کمترین ارزشی قائل نبوده و برای اجرای آن هیچ اقدامی، تاکید می‎کنم هیچ اقدامی نکرده‎است.

4- حدود شش سال از ابلاغ رسمی مواد چهارده‎گانه «سیاست‎های کلی جمعیت» از سوی رهبر حکیم انقلاب‎اسلامی (مدظله‎العالی) به قوای سه‎گانه و مجمع تشخیص مصلحت سپری شده‎است و دولت تدبیر و امید نه تنها این سند بالادستی را به لوایح و دستورالعمل‌‎های قانونی لازم‎الاجراء تبدیل نکرده است، بلکه هیچ گزارش عملکردی از میزان تحقق این سیاست‎ها ارائه ننموده است. یادآور می‎شوم، اعضای کابینه دولت تدبیر و امید و همینطور شخص حضرتعالی طی شش سال گذشته و در مناسبت سی‎ام اردیبهشت ماه، که سالگرد ابلاغ سیاست‎های کلی جمعیت و روز ملی جمعیت است، حتی یک بار درباره تحولات جمعیت و روز ملی جمعیت سخن نگفته‎اید و حتی یک بار بصورت لفظی هم این روز را گرامی نداشته‎اید.

5- بیش از سه سال از تصویب قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه سپری شده است و دولت حضرتعالی نه تنها مواد 101 تا 103 این قانون را که حاوی نکات حمایت از خانواده و فرزندآوری است، کاملا نادیده انگاشته و اجرایی نکرده است، بلکه سازمان برنامه و بودجه دولت حضرتعالی در طراحی الگوی پرداخت یارانه بنزینی، پروژه تنظیم خانواده دهه هفتاد را بازنویسی و احیاء کرده است. همچنانکه قانون تنظیم خانواده در دهه هفتاد فرزندان چهارم و بالاتر را از دریافت بیمه محروم کرده بود در الگوی پرداخت یارانه بنزینی فرزندان چهارم و بالاتر از یارانه معیشتی محروم شده‎اند و ازدواج نیز با ضریب منفی دریافت یارانه مواجه شده است. به جرات می‎توان گفت الگوی پرداخت یارانه بنزینی توسط دولت حضرتعالی، مصداق دقیق تنبیه ازدواج و فرزندآوری است.

6- جناب آقای رئیس جمهور، اینکه کشوری نرخ رشد نزولی و حداقلی 2/1 درصدی دارا باشد، واویلا نیست. از منظر بنده به عنوان یک کارشناس جمعیت پژوه، واویلا آن است که یک رئیس جمهور از آینده تاریک و روند تحولات نگران کننده شاخص‎های جمعیتی کشورش بی‎اطلاع باشد. لذا در ادامه صرفا جهت اطلاع و استحضار حضرتعالی، گزارشی کوتاه از داده‎های آماری و شاخص‎های تحولات جمعیت در جمهوری اسلامی ایران را تقدیم می‌کنم.

الف- مطلع باشید، ایران در آستانه ورود به بحران فراگیر جمعیت است.

با طراحی سازمان بهداشت جهانی(WHO)، استخدام نهادهای بین‎المللی و مقارن با دولت سازندگی، ایران از جمله نخستین کشورهای مجری سیاست‎های کنترل جمعیت بود و از همان سال 1989م. (1368شمسی) که روز 11 جولای بعنوان روز جهانی جمعیت نامگذاری شد، اولین اقدامات خود برای کاهش رشد جمعیت را ترکاشوند آغاز نمود. به واسطه اجرای غیرکارشناسانه و رصد نشده پروژه تنظیم خانواده که تا بیست و پنج سال تداوم پیدا کرد، زنگ خطر برای تحولات جمعیت کشور به صدا درآمده است و ایران اسلامی در آستانه ورود به بحران فراگیر جمعیت قرار گرفته است.

ب- مستحضر باشید، ایران پایین‎ترین نرخ باروری دنیای اسلام را داراست.

نرخ باروری کل کشور از 5/6 فرزند به ازای هر زن در سال 1365 تا پایان سال 1397 به حدود 8/1 فرزند به ازای هر زن سقوط کرده است. این درحالی است که حداقل میزان نرخ باروری در ایران برای ثابت ماندن جمعیت یا همان نرخ جانشینی 2/2 فرزند به ازای هر زن است و بر اساس آمارهای موجود در حال حاضر ایران اسلامی پایین‎ترین نرخ باروری دنیای اسلام را به خود اختصاص داده‌است.

ج- مطلع باشید، حدود 35 سال است که نرخ رشد جمعیت کشور کاهشی است.

نرخ رشد جمعیت کشور از 9/3 درصد در سال 1365 به 2/1 درصد در شرایط کنونی تنزل پیدا کرده است و با تداوم روند کنونی و بر اساس الگوهای پیش‎بینی نرخ رشد جمعیت کل کشور در حدود سال های 1425 تا 1430 صفر و آنگاه منفی خواهد شد. بعبارت دیگر حدود 35 سال است که نرخ رشد جمعیت کشور روند کاهشی داشته و متمایل به صفر است.

د- استحضار داشته باشید؛ برخلاف باور و اعلان حضرتعالی، 4 سال است نرخ زاد و ولد در ایران منفی شده است. سیر کاهش زاد و ولد در کل کشور از سال 1394 آغاز شده است. در سال 1394 حدود 1.570.000 تولد ثبت شده است. این تعداد تولد در سال 1395 به حدود 1.528.000 تولد کاهش یافته و در سال 1396 میزان تولدها به حدود 1.487.000 تولد و در سال 1397 تا 1.366.000 تولد تنزل پیدا کرده است. بعبارت دیگر فقط در سال 1397 با کاهش بیش از 120 هزار تولد روبرو شده‎ایم. لازم به ذکر است بر اساس الگوهای آینده‎پژوهی جمعیت کشور تعداد تولدهای کل کشور تا پایان سال 1398 به حدود 1.200.000 تولد کاهش خواهد یافت. لذا با توجه به موالید حدود 1.200.000 نفری در سال جاری و در مقابل آمار حدود 380.000 واقعه فوت و همچنین آمار مهاجرت، این مطلب حضرتعالی که سالانه بیش از یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می‎شود، حداقل در سال‎های 1397 و 1398 صحیح و مستند نیست.

ه- آیا اطلاع دارید که ایران تا 20 سال آینده وارد فاز سالمندی قطعی جمعیت می‎شود؟

مطالعات جمعیتی اثبات می‌کنند که در آینده‎ای نزدیک ایران با پدیده سالمندی قطعی جمعیت روبرو خواهدشد. در حالیکه در حال حاضر و در سال 2020 سالمندان بالای 60 سال تنها 10 درصد جمعیت ایران را تشکیل داده‌اند ولی در نتیجه سرعت پدیده سالمندی جمعیت، در سال 2050 حدود 30 درصد از جمعیت کل کشور سالمند خواهد بود و علیرغم اینکه ایران هنوز مسیر پیشرفت تکنولوژیک و پویایی اقتصادی را نپیموده‌است درصد قابل‌توجهی از جمعیت خود در چرخه کار و تولید را از دست خواهد داد. هم‌اینک نرخ رشد جمعیت سالمندان کشور بیش از سه برابر میانگین نرخ رشد جمعیت کل کشور است و آمارها حاکی از آن هستند که طی حدود بیست سال آینده، نسبت نرخ رشد جمعیت سالمندان به نرخ رشد جمعیت کل کشور، شانزده به یک خواهد بود.

در پایان و با توجه به آنچه در بالا ذکر شد باید متذکر شوم، پیامدهای گسترده اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی کاهش شاخص‎های جمعیتی کشور با سرعت بسیار بالایی در حال شکل‎گیری است و طی سه دهه آینده ایران رکورد سریع‎ترین گذار دموگرافیک عبور از جوانی به سالمندی را ثبت خواهد کرد. به این ترتیب اگر از نگاه هشت ساله مقطعی و ناظر به عمر دولت تدبیر و امید فارغ شویم خواهیم دانست که سیاست‎گذاری و برنامه‎ریزی کلان و بلندمدت برای مدیریت جمعیت کشور رسالت همه مسئولین دلسوز و آینده‎نگر نظام اسلامی است.

با وجود این شرایط نگران کننده در حالی که برنامه‎ریزی‎های جامع برای بهره‎برداری از فرصت پنجره جوانی جمعیت کشور اجتناب ناپذیر و بسیار ضروری است، بسیار متاسف شدم هنگامی که شنیدم حضرتعالی به عنوان رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران به واسطه عدم اطلاع کامل و اشراف دقیق بر تحولات شاخص‎های جمعیتی کشور و بر اساس داده‎های غلط برخی مشاوران ناآشنا با مبانی جمعیت‎شناسی و جمعیت‎پژوهی، مقوله جمعیت و زاد و ولد در کشور را دستمایه مزاح و خنده قرار می‎دهید.

امیدوارم روزی را شاهد باشم که مسئولین دولت جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تجارب بیش از 60 درصد کشورهای جهان که سیاست‎های جامعی را در اعمال مشوق‎های فرزندآوری در دستور کار دارند، اهمیت فوق راهبردی تحولات جمعیت کشور را درک نموده و یک برنامه ملی و عزم همگانی برای حمایت از خانواده و فرزندآوری داشته باشند./1360/