شماره چهل و دوم فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، چهل و دومین فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» صاحب امتیازی انجمن مطالعات جهان اسلام با مدیرمسئولی محمدرضا حاتمی و سردبیری قاسم رضایی منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

جایگاه محیط زیست در اسلام ،سیاست خارجی ایران و حقوق بین الملل

علی فقیه حبیبی

چکیده :   مباحث مربوط به محیط زیست از جمله ضرورت‌های زمان ماست، پیشرفت‌های تکنولوژیک بیسابقه از یک سو، ضعف حس مسئولیت پذیری و اخلاق از سوی دیگر و سرانجام رقابت کنترل نشده اقتصادی بین کشورها و شرکت‌ها زمینه‌های چنین وضعیتی اسفناک را پدید آورده است. حقوق بین الملل، که برقراری نظم بین المللی در پرتو صلح و امنیت و همکاری کشورها مهمترین هدف آن است، نیز در چند دهه اخیر در این زمینه توسعه نسبتاً قابل توجه داشته است،. اسلام به عنوان آخرین دین جهانی، در حمایت از محیط زیست سابقه‌ای کهن دارد، به علاوه آنکه الزامی بودن آموزه‌های دینی نکته مثبت این گونه حمایت‌ها به شمار می‌آید. توجه به محیط زیست در اسلام با بصیرت نگری به آیات الهی گره خورده است و این نکته به حمایت از محیط زیست تقدس داده است.. با نگاهی به متون دینی و از جمله قرآن کریم می‌توان دریافت که محیط زیست و تلاش برای به حفظ و حمایت از آن، برای بهرهمندی بشر از محیط زیستی امن و سالم جهت نیل به کمال، مورد اهتمام اسلام است. در این نوشتار، حقوق محیط زیست از منظر ملی و بین المللی (اسلام و حقوق بین الملل) بررسی خواهد شد.

تحلیلی سازه‌انگارانه از مبانی فقه سیاسی امام خمینی‌(ره) در روابط بین‌الملل و سیاست خارجی

غلامرضا خواجه سروی، لیلا رحمتی پور

چکیده: پرواضح است مطالعه و بررسی مسائل و ماهیت روابط بین الملل و سیاست خارجی کشورها همواره مورد توجه صاحب نظران و متفکران حوزه علوم سیاسی و سیاست بین الملل بوده است. از این روی متفکرین و اندیشمندان این عرصه از منظر نظریه های مختلفی سعی در فهم سیاست خارجی کشورها داشته اند. درک و فهم سیاست خارجی ایران نیز از این موضوع مستثنی نبوده است. این موضوع بویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 اهمیتی دوچندان یافت. چراکه تغییراتی بنیادین و بازتعریفی کلان در عرصه های هویت ملی و بین المللی به دنبال داشت. این تغییرات هویتی کلان و گسترده ملی و بین المللی که تحت زعامت رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران؛ امام خمینی (ره) صورت گرفت، بیش از هر چیز متاثر از مبانی فکری و فقه سیاسی ایشان بود و با توجه به این که بخش اعظمی از روابط بین المللی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با آرمان های اسلامی و مفاهیم مکتبی آمیخته شده است، فهم مبانی فقه سیاسی امام خمینی (ره) به منزله رهبر و ایدئولوگ این حکومت، که مبانی نظری و اصول خاصی را برای سیاست خارجی آن ارائه می نمایند، بسیار ضروری می نماید. لذا نظر به اهمیت موضوع، نگارنده بر آن شد تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که در چارچوب نظریات سازه انگاری، مبانی فقه سیاسی امام خمینی (ره) در تدوین روابط بین المللی و سیاست خارجی ایران از چه جایگاهی برخوردار است؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه بدین شکل صورت بندی میگردد که در چارچوب نظریات سازه انگاری، فقه سیاسی امام خمینی(ره) به عنوان یک عامل بسیار مهم و کلیدی در تدوین مبانی هویتی و بازتعریف روابط بین المللی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نقش داشته است. این پژوهش قصد دارد با استفاده از روشی توصیفی- تحلیلی و تبیینی موضوع مذکور را مورد مداقه و بررسی قرار دهد. همچنین ضروری می نماید متذکر شد که روش مورد استفاده در گردآوری اطلاعات نیز با روش کتابخانه ای و اینترنتی صورت گرفته است.

تأثیر تضادهای اندیشه ای بر شکل‌گیری روابط امنیتی عربستان با ایران

ابوالقاسم قدس، حسین ابوالفضلی، مهدی عابدی

چکیده: هدف از پژوهش حاضر بررسی روابط عربستان و ایران است. هر دو کشور از اهمیت بسزایی در منطقه برخوردار و در سده اخیر، منشأ تحولات بسیاری بوده­ که گاهی به سوی همکاری و گاهی نیز به سمت تقابل پیش رفته­اند. سوال پژوهش حاضر بر چیستی تضادهای اندیشه­ای میان ایران و عربستان سعودی مبتنی بوده و برای پاسخ به سوال این فرضیه را به محک آزمون می­گذاریم که عربستان با ورود کارگزان نوظهور به عرصه سیاسی کشور به دلیل اختلافات هویتی و ایدئولوژیکی، روابط خصمانه و تقابل­جویانه با جمهوری اسلامی را به منظور به حاشیه راندن ایران و حفظ جایگاه منطقه­ای خود در پیش گرفته­ است. روش گردآوری داده­ها مبتنی بر روش اسنادی، راهبرد پژوهش قیاسی، روش تجزیه و تحلیل داده­ها توصیفی – تبیینی و ملهم از نظریه امنیتی سازه­انگاری است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که عربستان سعودی برای تقابل با جمهوری اسلامی ایران با حمایت از سوی ایالات متحده آمریکا از تضادهای مبانی و اندیشه­­ای نظیر هویت، تقابل ایدئولوژیکی، دشمن­تراشی، رهبری جهان اسلام، کسب قدرت برتر منطقه­ای، برتری­جویی سیاسی و دیپلماتیک و ... بهره می­برد. تأکید مسائل هویتی و قومیتی، نوع نظام سیاسی، فرقه­گرایی و فرقه­سازی، فرهنگ سیاسی و تصورات ذهنی بازیگران سیاسی دو کشور در تداوم تقابل و واگرایی نقش بسزایی داشته است.

بررسی فقهی حقوقی نامزدی پوششی در انتخابات(مطالعه موردی ایران)

سعید کرمی

چکیده: براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حکومت و حق ولایت از آن خداوند است که آن را از طریق مردم برای سعادت آنان به ودیعه نهاده است . اتکای به آرای عمومی و اداره کشور بر اساس رأی مردم به صراحت در قانون اساسی بیان شده است .کاندیدا شدن در انتخابات حق اشخاص بوده و افراد  نیز باید اوصاف قانونی مقرر را داشته باشند و در چارچوب های حقوقی وارد انتخابات شده و ثبت نام نمایند. نامزد شدن در انتخابات به مثابه  تعهد و عقدی اجتماعی تلقی می شود.این تعهد وعقد  هم از قواعد عمومی قراردادها و هم از عقود اجتماعی باید تبعیت کند . بنابر این هرگاه شخص در بیان اراده اش جدی نباشد و حضورش صوری و مسبوق به تبانی با نامزد اصلی شرکت کننده در انتخابات باشد ساختار  عقد مخدوش است. تشکیل تعهد و توافق باید مبتنی بر اراده صریح و منجز بوده و به دور از ابهام باشد در غیر این صورت مسأله احراز صلاحیت و استفاده از منابع عمومی نیز بلاوجه بوده و عقد دارای آثار قانونی و حقوقی نخواهد بود.

تحلیل مسائل امنیتی بر شکست همه پرسی اقلیم کردستان عراق در سال 1396

حسن سبحانی، حسن شفیعی، رحمت حاجی مینه

چکیده: در جنگ"چالدران" (1514 م)، قسمت بزرگی از کردستان ایران جدا و به دولت عثمانی اضافه شد. سقوط و تجزیه امپراطوری عثمانی در جنگ جهانی اول، موجب تقسیم سرزمین‌های عثمانی از جمله مناطق کردنشین شد. پس از آن انگیزه‌های آزادی خواهانه و ناسیونالیستی به تقلید از اروپائیان و دخالت قدرت‌های بزرگ از جمله انگلیس، کردها را بر آن داشت تا برای متمایز ساختن خود از دیگران تشکیل یک دولت مستقل کردی را مطرح نمایند. کردها بزرگ‌ترین گروه، بدون کشوری مستقل می‌باشند که ادعا می‌نمایند، جمعیتی معادل 50 میلیون نفر را شامل می‌شوند. اکثریت این جمعیت در چهار کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق ساکن هستند که استقلال و تجزیه در یک پارچه، می‌تواند کردهای سایر کشورها را به پیروی از آن تشویق نماید.
 سوالی که با آن مواجه می‌باشیم این است که چرا کردهای عراق، علی رغم فراهم بودن شرایط استقلال و تلاش آن‌ها تاکنون موفق به کسب استقلال نشده‌اند؟ و چرا در همه پرسی سال 1396 که بیشترینشانس را برای استقلال داشتند ناکام ماندند؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و استفاده از ابزار کتابختنه ای و اسناد اینترنتی می‌باشد.

سیاست های ایالات متحده آمریکا در بحران های سیاسی ایران معاصر(با تأکید بر جریان ملی شدن صنعت نفت)

محمد هادی مظاهری تهرانی، جلیل نائبیان*، محمد یوسفی جویباری

چکیده: اهمیت انرژی منطقه خلیج فارس و همچنین اهمیت استراتژیک و ژئوپولوتیک ایران برای رقابت با شوروی سابق اصلی ترین رقیب آمریکا در دنیای پس از جنگ باعث شد که ایران در کانون توجه آمریکا قرار بگیرد و از طرف دیگر شوروی نیز برای تضعیف آمریکا در پی وضع موجود بود. از سویی اقتصاد شکننده اروپای غربی علیرغم کمک های آمریکا تحت کوشش طرح مارشال پس از جنگ جهانی دوم و گسترش نفوذ شوروی به درون کشورهای بلوک غرب سبب شد که آمریکا تمام تلاش خود را به کارگیرد تا اقتصاد این کشورها رابهبود بخشد و بدین وسیله مانع ازنفوذ اندیشه های کمونیستی به این کشورها شود. یکی از ابزارهای لازم برای این منظور نفت ارزان و مرغوب بود. ایالات متحده آمریکا در طول تاریخ خود استراتژیهای متفاوت را با توجه به جایگاه جهانیاش اختیار کرده است. این تغییر استراتژی کاملاً طبیعی بوده است. از انزواگرایی تا جهان گرایی (بین الملل گرایی) ؛ اما آنچه همیشه ثابت بوده، ماهیت استراتژیها که جملگی هدفشان در راستای ایجاد توانمندی اقتصادی، امنیت فیزیکی و اشاعه ارزشی بوده است.
سیاست ایالات متّحده را در قبال نهضت ملّی، بطور کلّی‌ به‌ سه‌ دوره تقسیم‌ کرده‌اند:اوّل،پشتیبانی از جنبش ملّی شدن صنعت نفت؛ دوّم،میانجیگری دوستانه در حل اختلافات با انگلستان؛و سوّم،مخالفت‌ با مصّدق و براندازی‌ حکومت ملی. مهمترین اهدافی که امریکا در جریان ملی شدن صنعت نفت به دنبال آن بود عبارت بودند از: 1-جلوگیری از بی ثباتی بازار نفت و تضمین جریان صدور نفت به بازارهای جهانی 2-جلوگیری از خارج شدن ایران از مدار اقمار غرب و افتادن به دام کمونیسم و شوروی 3-شکستن انحصار نفتی انگلستان و سهیم شدن در نفت ایران  سؤال مورد نظر در این تحقیق این است که  ایالات متحده آمریکا چه نقشی در بحران های سیاسی ایران معاصر و بالاخص جریان ملی شدن صنعت نفت  دارد؟  ایالات متحده آمریکا با نقشی که در کودتای 28 مرداد و  ملی شدن صنعت نفت و سلطه بر شئون مختلف کشور داشت نقشی مهم را در بحران سازی در ایران معاصر دارد.

تحلیلی گفتمانی بر گفتمان نهضت آزادی ایران (سلطنت مشروطه) در آستانه انقلاب اسلامی ایران

حسینعلی قجری

چکیده: یکی از گفتمانهای بسیار مهم و تأثیرگذار در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران که از دوران مشروطه در ایران ظهور پیدا کرد و دورانی هم هژمونیک شد و در حوادث منتهی به انقلاب اسلامی ایران با حاملیت نهضَت آزادی ایران، نیز نقش آفرینی نمود گفتمان سلطنت مشروطه است. بنا به اهمیت این گفتمان،  هدف این نوشتار این است که  با رویکرد تحلیل گفتمان و در قالب نظریه لاکلاو و موفه به بررسی گفتمان نهضت آزادی ایران در قبل از انقلاب بپردازد و به این سؤال اصلی که از منظر تحلیل گفتمان ابعاد و اجزاء سلطنت مشروطه( جبهه ملی) کدامند؟ بپردازد. چارچوب مفهومی این مقاله نظریه تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه  و نوع روش آن، روش تحلیل گفتمان می باشد.   مقاله حاضر با ابتنا بر متون  اصلی و گفتارهای دست اول حاملین این گفتمان یعنی مهندس مهدی بازرگان و دکتر محمد مصدق و به روش تحلیل گفتمان به کنکاش و تحلیل در این گفتمان همت می گمارد. یافته‌های این مقاله دال بر این است، که گفتمان مذکور سعی در معنا دهی به هر چهار بعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد و با تاکید بر جهان مادی به هر دو جهان مادی و معنوی معنا می‌بخشد. نقطه‌ی کانونی در این گفتمان قانون است. دال برتر( هویت) اصلی در این گفتمان ایرانی است ولی پس از ایرانی واژه مسلمان هم مبین هویت افراد در این گفتمان می باشد. دال‌های تهی این گفتمان عبارتند از: استقلال، آزادی، قانون، اسلام اصیل. این گفتمان، سلطنت استبدادی، سوسیالیسم، لیبرالیسم مطلق و گفتمان سلطنت‌اسلامی را نفی و سلطنت مشروطه را که مبتنی بر قانون اساسی و رعایت کننده‌ قوانین شرعی باشد به عنوان وضع ایده‌آل و مطلوب برای ایران پیشنهاد می‌نماید

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش های سیاسی جهان اسلام» می توانند با شماره تلفن: ۰۹۳۰۹۶۷۱۶۰۱ یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://priw.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.