عدالتخواهی بدون تسلط بر مبانی اسلام مخرج مشترک با فرقانیسم است

اشاره: عدالت به اندازه ای در اسلام اهمیت دارد که تا نام اسلام به میان می آید، عدالت نیز به ذهن متبادر می شود. از این رو خدشه دار شدن عدالت به مثابه تخریب اسلام به چشم می آید؛ به همین سبب، لازم است، آحاد جامعه اسلامی، به شناختی صحیح از عدالت دست پیدا کنند تا در مواقعی که ضد عدالت یا همان تبعیض و ظلم، در حال سایه اندازی بر امور جامعه است، به مقابله با آن بپردازند و شعاع نور عدالت را تابنده تر از قبل به همه ابعاد جامعه منتشر کنند.

رهبر معظم انقلاب در سخنانی، از تعابیر کم نظیری پیرامون عدالت و نقش آن در حکومت استفاده می کنند؛ ایشان اولین کار نظام اسلامی را اجرای قسط و عدل، می دانند و می فرمایند: این نظام اسلامی به وجود آمده است؛ اولین کارش اجرای قسط و عدل است. قسط و عدل، واجب‌ترین کارها است. ما رفاه را هم برای قسط و عدل می‌خواهیم. 1376/4/25

در جای دیگر، اجرای عدالت و عدالتخواهی را منوط به همراهی معنویت و عقلانیت دانستند و افزودند: در عدالت، هم عقلانیت باید مورد توجه باشد، هم معنویت. اگر معنویت با عدالت همراه نباشد، عدالت می‌شود یک شعار توخالی، خیلی‌ها حرف عدالت را می‌زنند امّا چون معنویت و آن‌گاه معنوی نیست، بیشتر جنبه‌ی سیاسی و شکلی پیدا می‌کند. دوّم عقلانیت، اگر عقلانیت در عدالت نباشد گاهی اوقات عدالت به ضد خودش تبدیل می‌شود ... در عدالت، عقلانیّت شرط اوّل است. 1388/6/8

با توجه به وظیفه دینی مبنی بر عدالتخواهی و حساسیت آن برای نظام اسلامی، نیاز است به شناخت درستی از عدالت و مطالبه گری آن دست یابیم؛ از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، به سراغ حجت‌الاسلام مهدي ابوطالبي، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) رفت تا با وی پیرامون این موضوع گفت‌وگو کند.

رسا_ به نظر شما الگوی صحیح عدالتخواهی دارای چه لوازم و ویژگی هایی است و با توجه به روی کار آمدن برخی جریان های به اصطلاح عدالت خواه در فضای حوزه، چگونه باید با آنها رفتار کرد؟    

عدالتخواهی و مطالبه عدالت بحث لازمی است، بحثی است که از باب امر به معروف و نهی از منکر و از باب نصیحت مسئولین می توان به آن نگاه کرد؛ منتهی چند شرط دارد، شرط اول این است که  عدالتخواهی باید مبتنی بر مبانی دقیق اسلامی انجام شود؛ شخص مطالبه گر، علاوه بر شناخت مبانی، باید اطلاعات درستی هم از آن عرصه ای که پیرامون آن عدالتخواهی می کند داشته باشد.

اگر مسلط به مبانی اسلامی نباشیم در تشخیص حق و ناحق دچار اشتباه و انحراف شده و به جبهه حق ضربه خواهیم زد. رهبر معظم انقلاب مثال خوب و دقیقی در این باره دارند، که می فرمایند: ابتدای انقلاب، برخی افراد متدین و انقلابی که به دنبال عدالتخواهی بودند به دلیل ضعف مبانی، به انحراف کشیده شده و به مجاهدین خلق پیوستند.

از آنجا که ما در نظام اسلامی زندگی می کنیم، باید حواسمان باشد اگر ضعف، نقصان و انتقادی وجود دارد، نباید به گونه ای رفتار کرد که اصل نظام زیر سوال برود؛ برای پرهیز از این اشتباه، باید همزمان با انتقاد و عدالتخواهی، به کارهای مثبتی که در آن حوزه و عرصه انجام شده است، اشاره کرد؛ حتما باید رویش ها و ریزش ها را با هم دید و نباید هم مخرج دشمن شد؛ هم مخرج شدن با دشمن یعنی، دشمن ممکن است در همان زمینه ای که ما می خواهیم مطالبه کنیم، شبهه آفرینی و شیطنت کند؛ باید طوری عدالتخواهی کنیم که جهت گیری و هدف ما متمایز از دشمن نمایان شود.

مثلا در قضیه برجام، یک عده معتقد بودند این مذاکرات و قرارداد، به ضرر کشور است، همزمان دشمن صهیونیستی هم مشابه همین نظر را بیان می کرد و مخالف انعقاد قرارداد بود؛ اتفاقا گروهی دیگر، کسانی را که در داخل کشور مخالف برجام بودند، متهم به هم صدایی با صهیونیست ها می کردند. اما صهیونیست ها معتقد بودند بدون قرار داد و امتیاز دادن باید قاطعانه ایران را مجبور به عقب نشینی کرد، اما مخالفان داخلی، برجام را مانع از هسته ای شدن و کند شدن روند رشد کشور دانسته و با آن مخالفت می کردند.

می بینید که در ظاهر خواست دو گروه یکی است اما هدفشان متفاوت و متضاد هم است. در تمامی انتقادات و مطالبات، مرزبندی با دشمن باید رعایت شود.

رسا_ جریان های به اصطلاح عدالت خواه در حوزه، هر گروه یا افرادی که برخلاف تفکر آنها عمل می کند را غیر انقلابی می داند و آنها را آماج حملات خود در فضای مجازی قرار می دهند، پیامد این نوع عمل کردن و دیگران را غیر انقلابی خواندن، چیست؟ 

انقلابی گری، شاخص دارد و باید بر اساس شاخص هایی که رهبر انقلاب تعیین کرده اند، به انقلابی گری نگاه کنیم؛ به سادگی نمی شود کسی را متهم به غیر انقلابی بودن کرد، ممکن است شخصی واقعا انقلابی و دغدغه مند باشد، اما به آن نتیجه ای که ما رسیده ایم، نرسیده باشد. اینکه با ایجاد  اختلاف نظر با شخص یا گروهی، آنها را غیر انقلابی و یا احیانا ضد انقلاب بخوانیم، مغایر منویات رهبر معظم انقلاب، مبنی بر جذب حداکثری و دفع حداقلی است.

اگر ما از طریق بعضی خبرهای غیر قطعی، متوجه فسادی شده باشیم، عقلا، شرعا و عرفا بیان و انتشار این نوع از اخبار اشتباه است؛ در عین حال، اگر به خبری قطعی دست پیدا کردیم که در جایی فسادی صورت گرفته، گام اول این نیست که بی پروا خبرش را در فضای مجازی منتشر کنیم، بلکه ابتدا  اخبار را با مسئولین مربوطه باید در میان گذاشت.

 اگر شخصی، مخفیانه مرتکب جرمی شده باشد، انتشار آن می تواند، مصداق غیبت باشد؛ قرار نیست هر جرمی بوجود آمد، آن را رسانه ای کنیم؛ اینکه بخواهیم فساد و جرمی را رسانه ای کنیم برای مرحله ای است که کارد به استخوان رسیده، پیگیری از طریق مسئولین به نتیجه نرسیده باشد و دیگر راهی برای جلوگیری از ظلم وجود ندارد.

رسا_ راهکار مقابله با جریان به اصطلاح عدالت خواه به چه شکل باید باشد و وظیفه مسئولان حوزه و کشوری در قبال آنها باید چگونه باشد؟

متاسفانه گاهی پیش می آید، عده ای به روند یا کاری اعتراضی دارند، اما به اعتراض ها، پاسخ درستی داده نمی شود؛ این نوع برخورد، مردم و مطالبه گران را دلسرد می کند؛ مسئولین باید قدر کسانی که به دنبال عدالتخواهی واقعی هستند را بدانند و پیش دستانه به سراغ آنها بروند تا حرف هایشان شنیده شود؛ وقتی شخصی امری را مطالبه می کند، یا فسادی را گوشزد می کند، مسئولین واکنشی به آن نشان نمی دهند، نه تاییدی، نه تکذیبی و نه برخوردی صورت می گیرد؛ استخوان در زخم باقی می ماند و ذهنیتی منفی برای مردم، نسبت به نظام اسلامی شکل می گیرد.

به همین دلیل، اگر چنین مطالباتی می شود، مسئولین باید به سرعت با آن برخورد کرده و تکلیف را روشن کنند، که اگر فساد وجود دارد، با آن برخورد شود، و اگر شایعه یا شیطنتی در کار بود، با شخص منتشر کننده برخورد شدید و قاطع قضائی صورت بگیرد. اگر در رسیدگی و برخورد، سرعت لحاظ شود، بسیاری از این حرکت های به اصطلاح عدالتخواهانه تند به وقوع نمی پیوندد.